Πριν από την περίοδο της Αυτονομίας της Κρήτης υπό την προστασία των τότε τριών Μεγάλων Δυνάμεων (ΑΓΓΛΙΑ, ΓΑΛΛΙΑ, ΡΩΣΙΑ) οι σχέσεις ανάμεσα στους Κρητικούς και τους Οθωμανούς Τούρκους δεν ήταν καθόλου καλές, καθώς οι Έλληνες φοβόντουσαν τους Τούρκους και κουβαλούσαν πάνω τους το βαρύ αίσθημα της σκλαβιάς , αφού ήταν υποταγμένοι σε αυτούς για πάνω από 250 χρόνια.

 

Όταν ανέλαβαν οι ΡΏΣΟΙ το Ρέθυμνο, φέρθηκαν στους Χριστιανούς με οικειότητα και τους βοήθησαν σε πολλά ζητήματα και προβλήματά τους, με αποτέλεσμα οι Κρητικοί να αρχίσουν να γίνονται πιο ανοικτοί και με περισσότερη αυτοπεποίθηση. Έτσι, οι Ρεθυμνιώτες, με την υποστήριξη των Ρώσων άρχισαν να ιδρύουν νέους χώρους είτε πνευματικούς  (σχολεία), είτε κοινωνικούς (νοσοκομεία, φιλεκπαιδευτικούς συλλόγους), είτε θρησκευτικούς (εκκλησίες). Επιπλέον, επειδή υπήρξε και οικονομική ανάπτυξη, άνοιξαν νέα ζαχαροπλαστεία, καφενεία, φαρμακεία και εμπορικά καταστήματα για τις καθημερινές ανάγκες των Ρεθυμνιωτών. Αυτά τα καινούργια καταστήματα προστέθηκαν σε εκείνα της οδού Αρκαδίου (τότε Οδός Τσάρων) μέχρι το σημείο στο οποίο βρίσκεται η Λότζια σήμερα. Ανάμεσα σε αυτά τα καταστήματα λοιπόν, υπήρχαν και δύο ή τρία τούρκικα μαγαζιά παρόμοιου τύπου, αλλά αυτό δεν ενοχλούσε πλέον ούτε τους Τούρκους, αλλά ούτε και τους Κρητικούς. Από εκεί και πέρα μέχρι την σημερινή Νομαρχία, εκτείνονταν το Μειντάνι (η γειτονιά και η αγορά των Τούρκων) στο οποίο υπήρχαν και εκεί κάποια κρητικά χριστιανικά καταστήματα για τις παραπάνω ανάγκες των Τούρκων, οι οποίοι , μετά από 250 χρόνια παρουσίας τους στην Κρήτη, αισθάνονταν τουρκοκρητικοί. Το γεγονός αυτό έδειχνε 1):Την ανοχή που υπήρξε ανάμεσα στους Τούρκους και στους Κρητικούς, λόγω της παρουσίας των 2500 περίπου χιλιάδων Ρώσων στρατιωτών στο Ρέθυμνο και

2):Την αλληλοβοήθεια που υπήρχε κατά περίσταση ανάμεσά τους. Ακόμη, το γεγονός ότι υπήρχε Τούρκος δάσκαλος που μάθαινε την κρητική διάλεκτο στα τουρκάκια, έδειχνε την επιθυμία των Τούρκων να αφομοιώσουν την γλώσσα και τις παραδόσεις μας. Ένα άλλο  απλό παράδειγμα αλληλοσύνδεσης ανάμεσα στους Τούρκους και στους Κρητικούς, ήταν το σκοπευτήριο που βρισκόταν στον Κουμπέ και το καφενείο που υπήρχε εκεί. Οι Έλληνες λοιπόν, εξασκούσαν το ταλέντο τους στην σκοποβολή, ρίχνοντας συνέχεια σφαίρες προς τον στόχο, ενώ ταυτόχρονα οι Τούρκοι βρίσκονταν στο καφενείο και κάπνιζαν ναργιλέ, απολαμβάνοντας την θέα από το σκοπευτήριο και τις βολές των Ελλήνων.

 

Συμπερασματικά, οι Κρητικοί απέκτησαν ένα βαθμό οικειότητας απέναντι στους Τούρκους κατά την περίοδο της Αυτονομίας, αλλά και οι Τούρκοι απέναντί τους διατηρώντας όμως πάντα ένα βαθμό επιφυλακτικότητας.

Από το βιβλίο του Θεμιστοκλή Μ. Βαλαρή, Μία Πόλη Αναμνήσεις, Ρέθυμνο, 2005.

ΣΠΥΝΘΟΥΡΑΚΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΑΙ ΓΙΩΡΓΟΣ Γ΄3.