Πολλές φορές τυγχάνει να ακούμε ή και εμείς οι ίδιοι να κάνουμε ένα αστείο ή κάποιο σχόλιο το οποίο να μην είναι και τόσο…ευσεβές. Φράσεις όπως «Πωπω αυτιστικό είσαι και κάνεις έτσι;» «Και μετά απορούν γιατί σκοτώνουμε τις γυναίκες» «Σαν τραβέλι είσαι» οι οποίες συνήθως σχετίζονται με το φαίνεσθαι των συνανθρώπων μας, μπορεί να ακούγονται αθώες, όμως ποτέ δε μπορούμε να γνωρίζουμε ποιον βλάπτουν και το πώς.
Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί πως δεν αναφέρομαι στις πλάκες μεταξύ φίλων, το λεγόμενο «dark humor» και τα «inside jokes». Στις περισσότερες ,όμως , περιπτώσεις, το άτομο που λειτουργεί ως πρωταγωνιστής του αστείου, γνωρίζει ο ίδιος πως δεν επρόκειτο για κακό, όπως το γνωρίζουν και αυτοί οι οποίοι δημιουργούν το αστείο.
Οι περιπτώσεις στις οποίες θα αναφερθούμε αποτελούνται από ένα καθημερινό χιούμορ το οποίο προκαλείται πάνω σε άγνωστους και σε ευαίσθητα θέματα .Κατόπιν , θα αναζητήσουμε πώς και γιατί μπορεί κάποιος να το μετατρέψει από αθώο χιούμορ σε χυδαίο. Και κάποιος θα πει πως αυτό είναι «dark humor». Το «dark humor» δεν είναι δικαιολογία για να προσβάλλουμε κάποιον. Κλείνοντας αυτή τη παρένθεση, το συγκεκριμένο κείμενο δεν έχει κανένα λόγο να «κουνήσει το δάκτυλο» στον αναγνώστη για το τί πρέπει και τί δε πρέπει να κάνει, να του πει πως είναι κακός και εν τέλει να τον βάλει τιμωρία, αλλά να τον κάνει να αναλογιστεί κάποια θέματα σε μεγαλύτερο βάθος, είτε φέρεται είτε δε φέρεται έτσι.
Γενικότερα οι άνθρωποι και συχνά πολλοί κωμικοί τείνουν να κάνουν στερεοτυπικά αστεία, τα οποία οι περισσότεροι από εμάς έχουμε συνηθίσει να ακούμε. Και αυτός είναι ένας λόγος για τον οποίο συνεχίζει να υπάρχει αυτό το είδος χιούμορ μέχρι και σήμερα. Ο άλλος είναι, πως όταν θέλουμε να κάνουμε τους άλλους να γελάσουν με ένα σχόλιο ή ένα ανέκδοτο, πρέπει να το καταλάβουν και οι ίδιοι, ιδίως στις πρώτες γνωριμίες όπου τα άτομα με τα οποία επρόκειτο να συναναστραφούμε μάς είναι άγνωστα και είναι λογικό. Αυτό που δεν είναι λογικό είναι τα στερεότυπα, που αποτελούν τη πιο συνηθισμένη τεχνική για να το «πετύχουμε» το χιούμορ και το πώς κάποιοι από εμάς φτάνουμε τέτοια αστεία στο άλλο άκρο. Με λίγα λόγια εκείνη τη στιγμή «προσποιείται» το χιούμορ μας για να αρέσουμε στους άλλους. Και ο λόγος που είπα προσποιείται το χιούμορ και όχι εμείς, είναι επειδή το συγκεκριμένο χιούμορ αποτελεί μια «μάσκα» για να κρύψουμε τον αληθινό εαυτό μας, κάτι για το οποίο θα μιλήσουμε παρακάτω.
Σε αρκετές περιπτώσεις τα αστεία αυτά δεν φεύγουν εκτός ελέγχου. Σε αυτές που φεύγουν όμως, πέρα το γεγονός πως τα στερεότυπα είναι λανθασμένα, φτάνουν και στη καθημερινή αντίληψη μας, καθώς το χιούμορ αποτελεί ένα κομμάτι αυτής. Όπως για παράδειγμα η λανθασμένη αντίληψη αυτιστικός = χαζός, πράγμα το οποίο δεν στέκει με κανένα απολύτως νόημα απλώς οι περισσότεροι το χρησιμοποιούμε ως προσβολή γιατί δεν έχουμε ψάξει καλά το θέμα και πιστεύουμε πως επειδή σε κάποιους ανθρώπους ο εγκέφαλος «καλωδιώνεται» αλλιώς και αλληλεπιδρούν σε κάποιες καταστάσεις διαφορετικά από εμάς είναι χαζοί. Δεν είναι χαζοί απλά εμείς είμαστε αμόρφωτοι πάνω σε τέτοιου είδους θέματα. Έχει όμως νόημα να κάνουμε χιούμορ βασισμένο σε στερεοτυπά και όχι σε γεγονότα που στέκουν;
Αν ψάξουμε όμως λίγο βαθύτερα το θέμα, όσο περίεργο και να μας φαίνεται, ο λόγος μας αντικατροπτίζει σε μέγιστο βαθμό τη προσωπικότητα μας, τη ταυτότητα μας, το πως μας μεγάλωσαν και με ποιους συναναστρεφόμαστε, καθώς και το χιούμορ μας, όπως προανέφερα. Πολλές φορές ίσως εμείς οι ίδιοι έχουμε προσβληθεί και πιστεύουμε πως ξεσπώντας με τον ίδιο τρόπο σε άλλους, μας κάνει να νιώθουμε ανώτεροι και αποδεκτοί. Οι άνθρωποι που προβάλλουν τέτοιες συμπεριφορες συνήθως φοβούνται την απόρριψη και θέλουν να αποκτήσουν σεβασμό ή και θαυμασμό από τους γύρω τους. Φυσικά αυτό δεν δίνει σε κανέναν το δικαίωμα να «βγάζει τη χολή του» σε κάποιον που θεωρείται διαφορετικός. Στην ουσία όλοι είμαστε διαφορετικοί απλώς πολλοί δε το έχουμε συνειδητοποίησει ακόμη και φοβούμαστε να είμαστε αληθινοί με τον εαυτό μας.
Από μικρή ηλικία μας κρίνουν σε πολύ υποκειμενικούς τομείς, όπως το τι πρέπει να μας αρέσει και τι όχι, τι πρέπει να φορέσουμε για να μη μας κοροϊδεύουν στο δρόμο, τι συμπεριφορά αρμόζει σε έναν άνδρα και σε μια γυναίκα. Δεν μας αφήνουν να πειραματιστούμε με τα ενδιαφέροντα μας και κυρίως με αυτό το κάτι διαφορετικό• έτσι όταν βλέπουμε αυτό το κάτι ασυνήθιστο το κρίνουμε. Αυτό ίσως να συμβαίνει διότι οι άνθρωποι έχουν τη τάση να φοβούνται το άγνωστο και κατόπιν προσπαθούν να προστατευτούν. Όμως πιστεύουμε πραγματικά πως ένα στερεοτυπικό ή στη χειρότερη περίπτωση ένα προσβλητικό αστείο θα μας προστατεύσει ή θα μας δώσει το σεβασμό που απαιτούμε;
Πολλοί θα απαντήσουν «ε σιγά και τι έγινε, μια φράση είναι, άμα ο άλλος είναι δυνατός ψυχολογικά δε θα το πάρει προσωπικά, στο κάτω κάτω γιατί; οι ξανθιές δε κάνουν έτσι;». Υπάρχουν εκατομμύρια τρόποι να σκεφτούμε κάποιο πετυχημένο αστείο χωρίς να γινόμαστε αγενής και να σχολιάζουμε κόσμια όταν και άμα μας ζητήσει κάποιος τη γνώμη μας. Το ότι κάποιος πληγώνει από ένα στερεότυπο ή ένα σχόλιο, και όχι μόνο, δεν τον καθιστά αδύναμο. Ίσα ίσα αναγνωρίζει τα συναισθήματα του, κάτι το οποίο στις μέρες μας οι περισσότεροι τείνουμε να απορρίπτουμε. Αν θεωρούμε πως γίνεται υπερβολικός, στη περίπτωση που το αστείο ή σχόλιο έχει εκφραστεί με σωστό τρόπο, δεν προσβάλει μια ευρύτερη κοινότητα και δεν είναι στερεοτυπικό, εξηγούμε τον τρόπο σκέψης μας πάνω σε αυτό και πως δεν είχαμε σκοπό να τον προσβάλλουμε, αν όντως δεν ήταν αυτός ο σκοπός μας.
Και τώρα θα μεταφερθούμε σε πιο ακραίες καταστάσεις, ή ακόμη και το πως μπορεί να εξελίξει κανείς μια αθώα πλάκα. Δυστυχώς πολλές φορές αρνούμαστε να αναλογιστούμε το πόσο μας επηρεάζουν οι προαναφερόμενες συμπεριφορές, όχι μόνο απ’ τη πλευρά των θυμάτων αλλά και των θυτών. Ένα ρατσιστικό σχόλιο μπορεί να εξελιχθεί άνετα σε bullying και στη πιο ακραία περίπτωση σε δολοφονία, όσο υπερβολικό και να μας ακούγεται. Μην πείτε πως δε γίνεται πόσα περιστατικά ακούμε καθημερινά. Δε ξυπνά κάποιος μια μέρα και λέει «Ωραία! Σήμερα ξεκινάμε δυναμικά τη μέρα μας με φόνο! J».
Όλα είναι μια αλυσίδα. Αφού δεν μπορούμε να ανατρέψουμε ακραίες καταστάσεις ας ξεκινήσουμε τουλάχιστον από μικρά καθημερινά πράγματα. Αν δε μπορούμε να ανατρέψουμε αυτά πως περιμένουμε να ανατρέψουμε τα λεγόμενα «Ο κόσμος καίγεται και εσύ ασχολείσαι με αυτό; Υπάρχουν και χειρότερα»; Αυτό δε σημαίνει πως δε θα μπορούμε να εκφραστούμε χιουμοριστικά και μεταφορικά στο λόγο μας, κάτι το οποίο κάποιοι ίσως εχουν αντιληφθεί διαβάζοντας αυτό. Υπάρχουν άπειροι τρόποι να εκφραστούμε. Το να προβάλλουμε και να επιβάλουμε κάποιο στερεότυπο σε κάποιον που μας φαίνεται διαφορετικός δεν είναι ένας από αυτους.
Είναι κατανοητό μέχρι ένα βαθμό πως στους αθλητικούς αγώνες (σχολικούς) κυριαρχεί μια ένταση. Μπορούμε να νιώσουμε την αδρεναλίνη του αγώνα και να εκτονωθούμε φωνάζοντας χωρίς να σχολιάζουμε την εμφάνιση των παιχτών και τα λάθη τους. Λάθη γίνονται στους αγώνες δεν χρειάζεται να τα επισημάνουμε διότι αυτό δεν θα αλλάξει κάτι. Αντιθέτως, το άτομο που θεωρείται να έχει κάποια «κενά» στο συγκεκριμένο άθλημα, καλό θα είναι να βοηθηθεί από κάποιο άλλο άτομο που έχει περισσότερη εμπειρία. Αυτό βέβαια το εμποδίζει ο ανταγωνισμός των παιχτών μεταξύ τους, πράγμα που είναι απαράδεκτο. Για ποιο λόγο να ανταγωνιστούμε τους συμπαίκτες μας ή να κρίνουμε τα λάθη τους λες και έπραξαν φόνο ενώ όλοι οι παίχτες έχουμε τον ίδιο σκοπό; Τι θα κερδίσουμε ακριβώς με τον ανταγωνισμό; Τι πάει να πει δε τ@ συμπαθώ άρα θα τ@ κάνω να νιώσει άχρηστ@ επειδή εγώ τάχα μου ξέρω ένα παραπάνω πράγμα που από εκείν@ για το βόλεϊ/ποδόσφαιρο/μπάσκετ /παρέλαση/μπλαμπλα; Συγχαρητήρια, μπράβο σου μοιράσου το με την υπόλοιπη ομάδα για να τα πάτε καλά! «Ναι αλλά μετά ποιόν θα βρίζω για να εκτονωθώ;» Ας είμαστε σοβαροί. Συγκρίνεται η χαρά διάρκειας δεκαπέντε λεπτών επειδή έκανες κάποι@ να κλειστεί στο καβούκι τ@ με αποτέλεσμα να αγχώνεται και η υπόλοιπη ομάδα για το τι σχόλια θα αντιμετωπίσει αν κάνει ένα λάθος με τη χαρά που κερδίσατε σαν ομάδα στους αγώνες;
Τι γίνεται όμως όταν δεν έχει σχεδόν κανείς εμπειρία από το τάδε άθλημα; Έρευνα και συνεργασία. Πρόσφατο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ομάδα ποδοσφαίρου των κοριτσιών, στην οποία παρόλο που η πλειοψηφία δεν είχε ασχοληθεί σοβαρά και για αρκετό χρονικό διάστημα με το ποδόσφαιρο, νίκησαν 2-0. Αυτό δε συμβαίνει γιατί «Ε καλά η άλλη ομάδα ίσως να ήταν άχρηστη» αλλά επειδή υπήρχε συνεργασία και προθυμία για να βελτιώσουν η μια την άλλη.
Όσο για τα χυδαία σχόλια περί της εμφάνισης των παιχτών, είναι με λίγα λόγια ντροπιαστικό και το μόνο που καταφέρνουν, πέρα από το να κατεβάζουν ψυχολογικά τους παίχτες, να ντροπιάζουν τους ίδιους που τα είπαν (καθώς τους σχολιάζουν όλοι και όχι θετικά) και το σχολείο που εκπροσωπούν. Στο κάτω κάτω, τι σχέση έχει η εμφάνιση του παίχτη με το πως παίζει;
Και σαν να μην έφτανε αυτό, το ένα σχολείο προκαλεί το άλλο κάτι το οποίο εν τέλη καταφέρνει να μετατρέψει σε λίγα μόλις δευτερόλεπτα τον αγώνα βόλεϊ/μπάσκετ/ποδοσφαίρου σε αγώνα πυγμαχίας. Ανταγωνισμός και διαφωνίες υπάρχουν παντού και είναι φυσιολογικό. Το θέμα είναι να μη φτάνει στα άκρα και ο αγώνας να υπάρχει μόνο για τον ανταγωνισμό. Αξίζει επίσης να σημειωθεί πως κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης κάποιοι εχουν το θράσος να βγάζουν το κινητο τους και να βιντεοσκοπούν τις προσωπικές περιοχές των παιχτριών και κάποιοι άλλοι πέφτουν θύματα ξυλοδαρμού στους αγώνες.
Είναι δυνατόν να περιμένουμε να κερδίσουμε στους αγώνες χωρίς να ενθαρρύνουμε τους συμμαθητές-παίχτες μας και με το να τους κάνουμε να νιώθουν άβολα κάθε φορά που ετοιμάζονται να βγουν στον αγώνα; Άμα θέλει κάποιος να εκτονωθεί αντί να σχολιάζει μπορεί να ενθαρρύνει και αφού νομίζει πως θα έπαιζε «καλύτερα», ας προτείνει τρόπους να παίζουμε και εμείς «καλύτερα». Παράλληλα, το συγκεκριμένο «είδος» βιντεοσκόπησης καθώς και ο ξυλοδαρμός ενός μαθητή αποτελεί έγκλημα, αλλά επειδή ζούμε σε μια κοινωνία που τέτοια εγκλήματα και πολλά άλλα πλέον θεωρούνται φυσιολογικά είναι αναπόφευκτο. Όμως ακόμη και έτσι θα ήταν «ανήθικο» σαν άνθρωποι και άδικο για τους παίχτες μας να το αφήσουμε να περάσει έτσι και να συνεχίζεται επαναλαμβανόμενος. Λίγος σεβασμός δε θα έβλαπτε!
Όσον αφορά το θάνατο της 16χρονης είναι θλιβερό το γεγονός ότι πολλοί το βρήκαν ως αφορμή να κάνουν χιούμορ. Αυτή η κοπέλα θα μπορούσε να ήταν ο οποιοσδήποτε, θα μπορούσε να ήταν κάποιος συγγενής μας. Σε αυτή τη περίπτωση άμα εκείνοι που τα λένε αυτά ακούγανε τέτοια «ξεκαρδιστικά» αστεία για το αγαπημένο τους πρόσωπο, (αν ήταν στην ίδια θέση -χτυπά ξύλο-) πως θα αντιδρούσαν; Να σημειωθεί επίσης στην φράση «Τα ‘θελε και τα πάθε», την οποία έχουμε ακούσει σίγουρα όλοι επανελλημένα μετά το περιστατικό, ότι κάνεις δε ξέρει πότε και πώς θα πεθάνει. Μπορεί αύριο να είμαστε εμείς οι επόμενοι. Η κοπέλα είχε πιει; Είχε το τιμόνι; Ήξερε πως άμα μπει στο αυτοκίνητο θα πεθάνει; Μπορούσε να το αποτρέψει; Όχι. Ε τότε πως γίνεται να έφταιγε; Και έστω ότι έφταιγε, αυτό δίνει σε κάποιον το δικαίωμα να κάνει τόσο αρρωστημένο χιούμορ;
Ξέρω πως αυτό το κείμενο θα χλευαστεί από πολλούς αλλά δεν πειράζει. Είναι αυτονόητο φυσικά πως μια εφημερίδα δεν θα ανατρέψει όλα αυτά που γίνονται, αλλά ίσως βάλει σε σκέψη κάποιους. Ξαναλέω, σκοπός του κειμένου δεν είναι να στοχοποιήσει τα άτομα με τέτοιες συμπεριφορές, αλλά έστω να κατορθώσει να τα κάνει να φιλοσοφήσουν λίγο τη συμπεριφορά τους και το λόγο που φέρονται έτσι, ο οποίος μπορεί να είναι οτιδήποτε. Οποίος και να είναι και άμα το διαβάζουν αυτό, να ξέρουν πως το να εκφραζόμαστε με σεβασμό και να ζητάμε βοήθεια δεν είναι ντροπή. Ούτε μας καθιστά αδύναμους, ούτε «μειώνει» στους άνδρες τη τεστοστερόνη. Όσο και να καταπιέζουμε τα συναισθήματα μας και να ξεσπάμε σε άλλους, τα προβλήματα μας δεν αλλάζουν. Αλλάζει μόνο το συναίσθημα της ηττοπάθειας και της απόρριψης για μερικά λεπτά, το ίδιο όμως δε θα αλλάξει ποτέ, άμα δεν το παλέψουμε σε συνεργασία με τον εαυτό μας.
