Επιμέλεια κειμένου:Τάλλας Ερκέλα,Σίση Σιδηροπούλου.Φωτογραφίες: Παπαγιάννη Βασιλική

«ΕΛΑΙΟΥΡΓΙΑ ΠΥΡΓΟΥ»ή «ΕΛΑΙΟΥΡΓΙΑ ΞΥΣΤΡΗ» όπως την γνωρίζουν οι περισσότεροι κάτοικοι του νομού Ηλείας ξεκίνησε να ανοικοδομείται και να λειτουργεί την δεκαετία του ’20.

Η συνολική έκταση που κάλυπταν οι εγκαταστάσεις του εργοστασίου ήταν 34.000 τ.μ., στις παρυφές της πόλης του Πύργου και πιο συγκεκριμένα στο βόρειο άκρο της πόλης επί της οδού Ερυθρού Σταυρού κατά μήκος των σιδηροδρομικών γραμμών. Ιδρυτές του εργοστασίου ήταν τα αδέρφια Ξυστρή, πρόγονοι του μετέπειτα δημάρχου Μιχάλη Ξυστρή και με το τέλος της ανοικοδόμησης του λειτούργησε, ως πυρηνελαιουργείο και σαπωνοποιείο, ενώ στα πλαίσια της έκτασης του εργοστασίου λειτούργησε και μία μονάδα παραγωγής ασβέστη.

Ήδη από την αρχή της λειτουργίας του, στο εργοστάσιο δούλεψε μεγάλος αριθμός κατοίκων του νομού κάθε ηλικίας. Συχνό φαινόμενο αποτέλεσε η εργασία εφήβων κατά του θερινούς μήνες προκειμένου να βοηθήσουν οικονομικά τους γονείς τους.

Το εργοστάσιο λειτούργησε σε όλη την διάρκεια του μεσοπολέμου καθώς και κατά την διάρκεια του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου και της κατοχής με σαφώς μικρότερο εργατικό δυναμικό και με δύo προσωρινές διακοπές λειτουργίας. Τα μεταπολεμικά χρόνια λόγω της μείωσης της αποδοτικότητας της παραδοσιακής σαπωνοποιίας τοε ργοστάσιο μετατράπηκε σε κονσερβοποιία τομάτας και αναπτύχθηκε η παραγωγή πελτέ.

Στις αρχές της δεκαετίας του ’90 σταμάτησε τη λειτουργία του και περιήλθε στην ιδιοκτησία της Εθνικής Τράπεζας.