Η αμφισβήτηση της εξειδίκευσης
Δεν γίνεται να μην έχουμε παρατηρήσει ότι η εξειδίκευση στον χώρο της εργασίας, αποτελεί σήμερα αναγκαία και απαραίτητη προϋπόθεση, ώστε να μπορέσει κάποιος να εργαστεί. Η ειδίκευση απαντάται πλέον στον τομέα της παραγωγής, στον χώρο των υπηρεσιών,της διοίκησης αλλά και της επιστήμης. Ταυτόχρονα, κανένας μας πλέον δε μπορεί να αποτελέσει το πρότυπο του σοφού όπως τον Αριστοτέλη καθώς η τεχνολογική εξέλιξη και η συνακόλουθη αύξηση γνώσεων είναι αισθητή και γι’ αυτό κατέστησαν την εξειδίκευση αναπόδραστη ανάγκη. Άραγε όμως, η εξειδίκευση επιφέρει μόνο θετικά αποτελέσματα;
Σε καμία περίπτωση δεν μπορούμε να απαντήσουμε θετικά σε αυτήν την ερώτηση αφού κάθε ζήτημα έχει δύο όψεις. Όπως ήδη γνωρίζουμε, μέσω της εξειδίκευσης ο εργαζόμενος βασίζεται πάνω σε, μια διαρκή επανάληψη μιας συγκεκριμένης μεθοδολογίας πάνω σε ένα έργο. Αυτό σημαίνει ότι ο εργαζόμενος προορίζεται για αυτό και δεν τον απασχολεί η περαιτέρω καλλιέργεια του. Άρα παρατηρείται μια πνευματική συρρίκνωση. Συγκεκριμένα ο εργαζόμενος αρχίζει και αδιαφορεί για τις γενικές του γνώσεις, αφού επικεντρώνεται στον στόχο της εξειδίκευσης και στις επαναλαμβανόμενες αυτές κινήσεις. Έτσι καλλιεργείται μονόπλευρα και έχει ελλιπείς όπως και περιορισμένες γνώσεις όσον αφορά άλλες θεματολογίες πέρα από αυτή που ασχολείται. Αυτή η κατάσταση φέρει σοβαρές συνέπειες στο άτομο αφού δε μπορεί να ανταποκριθεί ούτε κοινωνικά αλλά ούτε και πολιτικά, με αποτέλεσμα να “ μετατρέπεται” σε υποχείριο ανώτερων εξουσιαστικών δυνάμεων ή ακόμα και στενότερων κοινωνικών κύκλων. Παράλληλα το άτομο δεν διευρύνεται πνευματικά ούτε αναπτύσσει γόνιμους προβληματισμούς και φιλελεύθερες ιδέες με τελικό στάδιο τον δογματισμό του και την υιοθέτηση διάφορων φανατικών πεποιθήσεων.
Αυτή η κατάσταση οδηγεί άμεσα σε συνέπειες και στον κοινωνικό τομέα. Το άτομο μέσω της αδιαφορίας για τα κοινά και την αμέλεια που εκφράζει για τα καθήκοντα, τις υποχρεώσεις και τον ρόλο του πολίτη, αποκόπτεται από την κοινωνία και χάνει κάθε αίσθημα συλλογικότητας, ευθύνης και συμμετοχής. Αυτό οδηγεί με τη σειρά του σε πλήρη αδιαφορία του ατόμου για το περίγυρό του, αποκτώντας απάνθρωπες συμπεριφορές που βλάπτουν το κοινωνικό σύνολο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί αυτό του Οπενχάιμερ, κατασκευαστή ατομικής βόμβας, ο οποίος λόγω της απόλυτης προσήλωσης του στον στόχο, αμέλησε και αγνόησε τις ολέθριες και καταστροφικές συνέπειες που θα είχε η ατομική βόμβα τόσο για τον άνθρωπο όσο και για το περιβάλλον. Παράλληλα, αυτά τα άτομα λόγω της μη συμμετοχής και της απουσίας τους από τα κοινά απομονώνονται και αποξενώνονται από το περίγυρό τους.
Επιπρόσθετα, τα άτομα που συνεχώς εξειδικεύονται και διαρκώς επαναλαμβάνουν μια ενέργεια, κουράζονται και κατακερματίζονται. Λόγω αυτής της μονομέρειας το άτομο τυποποιείται και αρχίζει σταδιακά να χάνει το ενδιαφέρον του για το οτιδήποτε αφού χάνει ουσιαστικά το νόημα και την ουσία της ίδιας της ζωής. Έτσι ο ίδιος πλήττεται, αλλοτριώνεται και αισθάνεται κενό, το οποίο δεν αναπληρώνεται, εφόσον απασχόληση του συνιστά μόνο μια προκαθορισμένη διαδικασία.
Η προαναφέρουσα κατάσταση είναι βλαβερή τόσο για το άτομο όσο και για την κοινωνία, στην οποία το ίδιο συνυπάρχει. Αυτό το φαινόμενο δεν αντιμετωπίζεται άμεσα και εξαρτάται σχεδόν εξ’ ολοκλήρου από τον ίδιο και τις επιλογές που θα κάνει. Παρ’ όλα αυτά το σχολείο καθώς και η οικογένεια είναι δύο φορείς που μπορούν να βοηθήσουν και να καταπολεμήσουν τις συνέπειες της εξειδίκευσης. Αρχικά το σχολείο οφείλει να εστιάζει και να δίνει έμφαση στην γενική εκπαίδευση και εκμάθηση καθώς και να προσφέρει την δυνατότητα απασχόλησης σε ποικίλη θεματολογία και προβληματισμού, ώστε να διευρυνθούν οι πνευματικοί ορίζοντες του ατόμου. Παράλληλα, επιβάλλεται να προωθεί και
να υποστηρίζει διάφορα προγράμματα που απαιτούν ένα ευρύ φάσμα γνώσεων και κοινωνικών δεξιοτήτων.
Τέλος το μεγαλύτερο βάρος πέφτει στην οικογένεια που οφείλει να αναθρέψει το παιδί της σωστά καθώς και να αποτελέσει η ίδια πρότυπο αρχών και αξιών. Γι΄ αυτό και οφείλει να μεριμνά για τη διαμόρφωση ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων. Ταυτόχρονα ευαισθητοποιεί το παιδί ώστε αργότερα το ίδιο να μπορέσει με τις κατάλληλες δεξιότητες να ανταποκριθεί κοινωνικά και πολιτικά. Το παιδί μέσω του σταθερού και ισορροπημένου οικογενειακού περιβάλλοντος οφείλει να αναπτύξει συναισθήματα συλλογικότητας και ομαδικότητας.
Ανακεφαλαιώνοντας μπορούμε να συμπεράνουμε ότι η εξειδίκευση δεν αποτελεί παροδικό ή προσωρινό φαινόμενο εξαιτίας της συνεχώς εξέλιξης των επιστημών και της τεχνολογίας. Οπότε για να προλάβουμε και να προστατευτούμε από τις συνέπειες που επιφέρει αυτή η αναπόφευκτη κατάσταση, οφείλουμε να φροντίσουμε για την καλλιέργεια και την πνευματική μας ανάπτυξη καθώς και για το αδιάκοπο ενδιαφέρον μας πάνω στην παιδεία.
