Τον Ιανουάριο του 2025 το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ εξέδωσε έκθεση που αφορά το μέλλον της εργασίας. Αξίζει να δούμε κάποια από τα στοιχεία της έκθεσης αυτής για να αντιληφθούμε τις προκλήσεις που θα κληθούμε να αντιμετωπίσουμε τα επόμενα χρόνια.
Το έτος 2025 εκτυλίσσεται εν μέσω συνεχιζόμενων μετασχηματισμών στις παγκόσμιες αγορές εργασίας. Μετά την πανδημία COVID-19, η αύξηση του κόστους διαβίωσης, οι γεωπολιτικές συγκρούσεις, η κλιματική κατάσταση έκτακτης ανάγκης και οι οικονομικές υφέσεις έχουν προσθέσει περαιτέρω αναταράξεις στις αλλαγές της παγκόσμιας απασχόλησης που προκαλούνται από την τεχνολογία.
Η έκθεση εστιάζει σε πέντε σημαντικούς παράγοντες που αναμένεται να διαμορφώσουν και να μεταμορφώσουν την παγκόσμια αγορά εργασίας έως το 2030. Αυτοί είναι οι τεχνολογικές αλλαγές, η πράσινη µετάβαση, ο γεωοικονοµικός κατακερµατισµός, η οικονοµική αβεβαιότητα και οι δηµογραφικές µεταβολές.
Τεχνολογικές αλλαγές
Η διεύρυνση της ψηφιακής πρόσβασης αναμένεται να είναι η πιο μετασχηματιστική τάση. Περισσότερο από το 60% των εργοδοτών αναμένουν ότι η διεύρυνση της ψηφιακής πρόσβασης θα μεταμορφώσει την επιχείρησή τους έως το 2030. Από τις εννιά τεχνολογίες της έρευνας τρεις ξεχωρίζουν ως εκείνες που αναμένεται να έχουν τον μεγαλύτερο αντίκτυπο. Τα ρομπότ και τα αυτόνομα συστήματα αναμένεται να μεταμορφώσουν το 58% των επιχειρήσεων των εργοδοτών, ενώ οι τεχνολογίες παραγωγής και αποθήκευσης ενέργειας αναμένεται να μεταμορφώσουν το 41%. Ωστόσο, είναι η τεχνητή νοημοσύνη (AI) και οι τεχνολογίες επεξεργασίας πληροφοριών που αναμένεται να έχουν τον μεγαλύτερο αντίκτυπο – με το 86% των ερωτηθέντων να αναμένουν ότι οι τεχνολογίες αυτές θα μεταμορφώσουν την επιχείρησή τους έως το 2030. Οι τάσεις αυτές αναμένεται να έχουν αποκλίνουσες επιπτώσεις στις θέσεις εργασίας τροφοδοτώντας τη ζήτηση για δεξιότητες που σχετίζονται με την τεχνολογία, συμπεριλαμβανομένης της τεχνητής νοημοσύνης και των μεγάλων δεδομένων, των δικτύων και της ασφάλειας στον κυβερνοχώρο και του τεχνολογικού αλφαβητισμού.
Οικονομική αβεβαιότητα
Από τις αρχές του 2025, οι παγκόσμιες οικονομικές προοπτικές φαίνεται να διαμορφώνονται από έναν συνδυασμό συγκρατημένης αισιοδοξίας και επίμονων αβεβαιοτήτων. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) προβλέπει ότι η ανάπτυξη θα παραμείνει σταθερή στο 3,2% το 2025, παρά τις σημαντικές αναθεωρήσεις προς τα κάτω της ανάπτυξης σε μερικές οικονομίες, ιδίως στις αναπτυσσόμενες οικονομίες με χαμηλό εισόδημα. Παρά τις συγκριτικά σταθερές αυτές προοπτικές, οι πιέσεις στις τιμές εξακολουθούν να υφίστανται σε πολλές οικονομίες. Ο πληθωρισμός παραμένει ιδιαίτερα υψηλός στις υπηρεσίες – σχεδόν διπλάσιος από τα προ της πανδημίας επίπεδα – και είναι ιδιαίτερα επίμονος στις χώρες με χαμηλό εισόδημα. Οι χώρες με χαμηλό εισόδημα επηρεάζονται δυσανάλογα από τις αυξανόμενες πληθωριστικές πιέσεις λόγω των αυξημένων τιμών των τροφίμων που οφείλονται σε διαταραχές του εφοδιασμού που επηρεάζονται από κλιματικές καταστροφές, περιφερειακές συγκρούσεις και γεωπολιτικές εντάσεις. Σε αυτό το πλαίσιο, οι εταιρείες αναμένουν ότι οι οικονομικές πιέσεις θα είναι από τους πιο μετασχηματιστικούς παράγοντες. Η αύξηση του κόστους ζωής παραμένει κορυφαία ανησυχία, με τους μισούς από όλους τους εργοδότες που συμμετείχαν στην έρευνα να αναμένουν ότι θα οδηγήσει σε μετασχηματισμό, καθιστώντας την ως τη δεύτερη τάση με τη μεγαλύτερη επιρροή. Η επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης αποτελεί επίσης σημαντική ανησυχία, με το 42% των ερωτηθέντων να αναμένει ότι θα επηρεάσει τις δραστηριότητές τους. Αυτές οι δύο επιπτώσεις στη δημιουργία θέσεων εργασίας αναμένεται να αυξήσουν τη ζήτηση για δημιουργική σκέψη και δεξιότητες ανθεκτικότητας, ευελιξίας και προσαρμοστικότητας.
Γεωοικονομικός κατακερματισμός
Οι εντεινόμενες γεωοικονομικές εντάσεις απειλούν το εμπόριο και τις αλυσίδες εφοδιασμού, με τις οικονομίες με χαμηλότερο εισόδημα να είναι ιδιαίτερα ευάλωτες, δεδομένου ότι τα βασικά αγαθά όπως τα τρόφιμα και η ενέργεια αποτελούν μεγαλύτερο μέρος των δαπανών των νοικοκυριών στις χώρες αυτές. Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι κυβερνήσεις ανταποκρίνονται στις γεωοικονομικές προκλήσεις επιβάλλοντας εμπορικούς και επενδυτικούς περιορισμούς, αυξάνοντας τις επιδοτήσεις και προσαρμόζοντας τις βιομηχανικές πολιτικές. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (ΠΟΕ) αναφέρει ότι οι εμπορικοί περιορισμοί διπλασιάστηκαν μεταξύ του 2020 και του 2024, με την αξία των περιορισμών στις εισαγωγές να φτάνει σχεδόν το 10% των παγκόσμιων εισαγωγών το 2024. Αυτά τα αυξανόμενα προστατευτικά μέτρα μπορεί να αποτελέσουν μεσοπρόθεσμο κίνδυνο για την παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη, καθώς μειώνουν τις ευκαιρίες για ανοικτή καινοτομία και μεταφορά τεχνολογίας – παράγοντες που ιστορικά τροφοδότησαν την ανάπτυξη στις αναδυόμενες οικονομίες σε περιόδους παγκοσμιοποίησης.
Αυτή η μετατόπιση προς τον γεωοικονομικό κατακερματισμό έχει σημαντικές μακροοικονομικές επιπτώσεις, με το ΔΝΤ να εκτιμά ότι οι πιθανές απώλειες της παγκόσμιας παραγωγής από τον εμπορικό κατακερματισμό κυμαίνονται από 0,2% έως 7% του ΑΕΠ, και οι απώλειες βαθαίνουν σε σενάρια τεχνολογικής αποσύνδεσης. Οι αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες οικονομίες είναι ιδιαίτερα ευάλωτες σε τέτοιες ανατροπές. Αυτή η μετατόπιση προς τον γεωοικονομικό κατακερματισμό έχει σημαντικές μακροοικονομικές επιπτώσεις, με το ΔΝΤ να εκτιμά ότι οι πιθανές απώλειες της παγκόσμιας παραγωγής από τον εμπορικό κατακερματισμό κυμαίνονται από 0,2% έως 7% του ΑΕΠ, και οι απώλειες βαθαίνουν σε σενάρια τεχνολογικής αποσύνδεσης. Οι αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες οικονομίες είναι ιδιαίτερα ευάλωτες σε τέτοιες ανατροπές.
Πράσινη μετάβαση
Παρά τις ολοένα και πιο περίπλοκες προοπτικές των παγκόσμιων διαπραγματεύσεων για το κλίμα, η πράσινη μετάβαση παραμένει προτεραιότητα για πολλούς οργανισμούς παγκοσμίως. Σχεδόν οι μισοί από τους εργοδότες που συμμετείχαν στην έρευνα (47%) προβλέπουν την αύξηση των προσπαθειών και των επενδύσεων για τη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα ως βασικό μοχλό για τον οργανωτικό μετασχηματισμό. Ομοίως, το 41% αναμένει ότι οι αυξημένες προσπάθειες και επενδύσεις για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή θα οδηγήσουν σε σημαντικές οργανωτικές αλλαγές. Αυτό αυξάνει τη ζήτηση για ρόλους όπως οι μηχανικοί ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, οι μηχανικοί περιβάλλοντος και οι ειδικοί στα ηλεκτρικά και αυτόνομα οχήματα, οι οποίοι συγκαταλέγονται στις 15 ταχύτερα αναπτυσσόμενες θέσεις εργασίας. Οι κλιματικές τάσεις αναμένεται επίσης να οδηγήσουν σε αυξημένη εστίαση στην περιβαλλοντική διαχείριση, η οποία μπήκε για πρώτη φορά στον κατάλογο των 10 ταχύτερα αναπτυσσόμενων δεξιοτήτων της έκθεσης Future of Jobs.
Δημογραφικές μεταβολές
Δύο δημογραφικές μεταβολές φαίνεται ότι μετασχηματίζουν ολοένα και περισσότερο τις παγκόσμιες οικονομίες και τις αγορές εργασίας: γήρανση και μείωση του εργατικού δυναμικού, κυρίως σε οικονομίες με υψηλότερο εισόδημα, και αύξηση του εργατικού δυναμικού, κυρίως σε οικονομίες με χαμηλότερο εισόδημα. Οι τάσεις αυτές οδηγούν σε αύξηση της ζήτησης για δεξιότητες διαχείρισης ταλέντων, διδασκαλίας και καθοδήγησης, καθώς και παρακίνησης και αυτογνωσίας. Η γήρανση του πληθυσµού οδηγεί σε αύξηση των θέσεων εργασίας στον τοµέα της υγειονοµικής περίθαλψης, όπως οι επαγγελµατίες νοσηλευτές, ενώ η αύξηση του πληθυσµού που είναι σε εργάσιµη ηλικία οδηγεί σε αύξηση των επαγγελµάτων που σχετίζονται µε την εκπαίδευση, όπως οι καθηγητές τριτοβάθµιας εκπαίδευσης.
Με βάση τις προβλέψεις που μοιράστηκαν οι συμμετέχοντες στην έρευνα για το μέλλον της απασχόλησης, με βάση τις τρέχουσες τάσεις κατά την περίοδο 2025-2030, η δημιουργία και η απώλεια θέσεων εργασίας λόγω του διαρθρωτικού μετασχηματισμού της αγοράς εργασίας θα ανέλθει στο 22% των σημερινών συνολικών θέσεων εργασίας. Αυτό αναμένεται να οδηγήσει στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας που ισοδυναμούν με το 14% της σημερινής συνολικής απασχόλησης, δηλαδή 170 εκατομμύρια θέσεις εργασίας. Ωστόσο, η αύξηση αυτή αναµένεται να αντισταθµιστεί από την εκτόπιση του ισοδύναµου 8% (ή 92 εκατοµµυρίων) των σηµερινών θέσεων εργασίας, µε αποτέλεσµα την καθαρή αύξηση του 7% της συνολικής απασχόλησης, ή 78 εκατοµµυρίων θέσεων εργασίας.
Οι ρόλοι εργασίας πρώτης γραμμής προβλέπεται να παρουσιάσουν τη μεγαλύτερη αύξηση σε απόλυτους όρους όγκου και περιλαμβάνουν τους εργάτες γης, τους οδηγούς διανομών, τους εργάτες κατασκευών, τους πωλητές και τους εργάτες επεξεργασίας τροφίμων. Οι θέσεις εργασίας στον τομέα της φροντίδας, όπως οι επαγγελματίες νοσηλευτές, οι επαγγελματίες κοινωνικής εργασίας και συμβουλευτικής και οι βοηθοί προσωπικής φροντίδας αναμένεται επίσης να αυξηθούν σημαντικά κατά την επόμενη πενταετία, μαζί με τους ρόλους στην εκπαίδευση, όπως οι εκπαιδευτικοί τριτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.- Οι ρόλοι που σχετίζονται με την τεχνολογία είναι οι ταχύτερα αναπτυσσόμενες θέσεις εργασίας σε ποσοστιαίους όρους, συμπεριλαμβανομένων των ειδικών σε μεγάλα δεδομένα, των μηχανικών χρηματοοικονομικής τεχνολογίας, των ειδικών σε τεχνητή νοημοσύνη και μηχανική μάθηση και των προγραμματιστών λογισμικού και εφαρμογών.
Οι ρόλοι για την πράσινη και ενεργειακή μετάβαση, συμπεριλαμβανομένων των ειδικών για αυτόνομα και ηλεκτρικά οχήματα, των μηχανικών περιβάλλοντος και των μηχανικών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, περιλαμβάνονται επίσης στους ταχύτερα αναπτυσσόμενους ρόλους.- Οι υπάλληλοι γραφείου και γραμματείας – συμπεριλαμβανομένων των ταμιών και των υπαλλήλων έκδοσης εισιτηρίων, καθώς και των διοικητικών βοηθών και των εκτελεστικών γραμματέων – αναμένεται να παρουσιάσουν τη μεγαλύτερη μείωση σε απόλυτους αριθμούς. Ομοίως, οι επιχειρήσεις αναμένουν ότι οι ρόλοι με την ταχύτερη μείωση θα περιλαμβάνουν τους υπαλλήλους ταχυδρομικών υπηρεσιών, τους ταμίες τραπεζών και τους υπαλλήλους εισαγωγής δεδομένων. Κατά μέσο όρο, οι εργαζόμενοι μπορούν να αναμένουν ότι τα δύο πέμπτα (39%) των υφιστάμενων δεξιοτήτων τους θα μετασχηματιστούν ή θα ξεπεραστούν κατά την περίοδο 2025-2030. Ωστόσο, αυτό το μέτρο της «αστάθειας των δεξιοτήτων» έχει επιβραδυνθεί σε σύγκριση με τις προηγούμενες εκδόσεις της έκθεσης, από 44% το 2023 και ένα υψηλό σημείο 57% το 2020 στον απόηχο της πανδημίας.
Η διαπίστωση αυτή θα μπορούσε ενδεχομένως να οφείλεται σε ένα αυξανόμενο ποσοστό εργαζομένων (50%) που έχουν ολοκληρώσει προγράμματα κατάρτισης, επανεκπαίδευσης ή αναβάθμισης των δεξιοτήτων τους, σε σύγκριση με το 41% στην έκδοση της έκθεσης για το 2023.- Η αναλυτική σκέψη παραμένει η πιο περιζήτητη βασική δεξιότητα μεταξύ των εργοδοτών, με επτά στις δέκα εταιρείες να τη θεωρούν απαραίτητη το 2025. Ακολουθούν η ανθεκτικότητα, η ευελιξία και η ευκινησία, μαζί με την ηγεσία και την κοινωνική επιρροή.- Η τεχνητή νοημοσύνη και τα μεγάλα δεδομένα βρίσκονται στην κορυφή του καταλόγου των ταχύτερα αναπτυσσόμενων δεξιοτήτων, ακολουθούμενα στενά από τα δίκτυα και την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο, καθώς και τον τεχνολογικό γραμματισμό. Συμπληρώνοντας αυτές τις δεξιότητες που σχετίζονται με την τεχνολογία, η δημιουργική σκέψη, η ανθεκτικότητα, η ευελιξία και η ευκινησία, μαζί με την περιέργεια και τη δια βίου μάθηση, αναμένεται επίσης να συνεχίσουν να αυξάνουν τη σημασία τους κατά την περίοδο 2025-2030.Αντίθετα, η χειρωνακτική επιδεξιότητα, η αντοχή και η ακρίβεια ξεχωρίζουν από τις αξιοσημείωτες καθαρές μειώσεις στη ζήτηση δεξιοτήτων, με το24% των ερωτηθέντων να προβλέπει μείωση της σημασίας τους.
Αντίθετα, η χειρωνακτική επιδεξιότητα, η αντοχή και η ακρίβεια ξεχωρίζουν από την αξιοσημείωτη καθαρή μείωση της ζήτησης δεξιοτήτων, με το 24% των ερωτηθέντων να προβλέπει μείωση της σημασίας τους.
Πηγή: The Future of Jobs Report 2025
“This translation was not created by the World Economic Forum and should not be considered an official World Economic Forum translation. The World Economic Forum shall not be liable for any content or error in this translation.”
«Η παρούσα μετάφραση δεν δημιουργήθηκε από το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ και δεν πρέπει να θεωρείται επίσημη μετάφραση του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ. Το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ δεν ευθύνεται για οποιοδήποτε περιεχόμενο ή σφάλμα στην παρούσα μετάφραση.»
Μετάφραση: Μάρθα Διαμαντοπούλου
Επιμέλεια: Περικλής Χρήστου
