Στα συρτάρια του παππού μου βρήκαμε τρία προικοσύμφωνα από τρεις διαδοχικές γενιές∙ το πρώτο του παππούλη του, Γεωργίου Ηλία Λιακόπουλου από το 1875, το δεύτερο του πατέρα του, του γερο-Λιά με την πρώτη του γυναίκα, την Αγγέλω από το 1909 και τελευταίο το δικό του και της γιαγιάς από το 1955.
Το προικοσύμφωνο απαριθμούσε με ακρίβεια την προίκα της κόρης ξεκινώντας από τη γη και τα ζώα και προχωρώντας στα έπιπλα, στα ρούχα, στα κοσμήματα αλλά και στα καθημερινά σκεύη για το νοικοκυριό. Η λίστα όριζε τα περιουσιακά στοιχεία της νύφης. Στο τέλος ερχόταν η ευχή του γονιού. Ο πατέρας προικοδοτούσε την κόρη στο όνομα του Πατρός, του Υιού και του Αγίου Πνεύματος.
Η προίκα, θεσμοθετημένη, αποτελούσε αναπόσπαστο κομμάτι του γάμου των γυναικών. Η αγάπη και το συναίσθημα έρχονταν σε δεύτερη μοίρα. Σε κάποιες περιπτώσεις μάλιστα η προίκα ήταν το βασικό κίνητρο για τους υποψήφιους γαμπρούς, ενώ οι πολύφερνες νύφες είχαν μεγαλύτερο φάσμα επιλογών. Αρκετές ήταν οι φορές, ίσως και οι περισσότερες, που οι γυναίκες δεν είχαν λόγο στην απόφαση για τον γάμο τους και αντιμετωπίζονταν ως προϊόν αγοραπωλησίας. Ο γάμος ήταν μία συνθήκη μεταξύ των οικογενειών για οικονομικούς λόγους. Ο θεσμός της προίκας επηρέαζε και τη μετέπειτα ζωή του ζευγαριού, καθώς στους γάμους που στηρίζονταν αποκλειστικά στην προίκα απουσίαζαν ο αμοιβαίος σεβασμός και η εκτίμηση και δύσκολα η γυναίκα αγαπούσε αληθινά εκείνον που τη διάλεξε.
Το ζευγάρι δεν ήθελε να κάνει κορίτσια προκειμένου να γλυτώσει από την προίκα. Αν τους τύχαιναν κόρες, οι γονείς τις μεγάλωναν με το βάσανο της προίκας και κατ’ επέκταση με ακόμα περισσότερες στερήσεις. Άλλωστε, σε κάθε σπίτι υπήρχε ο διαχωρισμός σε παιδιά και κορίτσια. Οι γυναίκες στερημένες στο πατρικό τους ως προς την ανατροφή, τη μόρφωση, την ψυχαγωγία και γενικότερα την ποιότητα της καθημερινότητάς τους πήγαιναν στο σπίτι του άντρα για να στερηθούν και εκεί και να μεγαλώσουν με τη σειρά τους τα δικά τους κορίτσια, όπως μεγάλωσαν και οι ίδιες. Η κοινωνική τους θέση παρέμενε υποβαθμισμένη σε σχέση με τον άντρα για πολλά χρόνια∙ μέσα στην οικογένεια ήταν υποταγμένες στον άντρα-αφέντη. Ο θεσμός της προίκας πιστοποιούσε ακριβώς αυτή την κατωτερότητα.
Ο ρόλος της γυναίκας ως κόρης, αδελφής και συζύγου εξαρτάται άμεσα από τις αντιλήψεις και τα στερεότυπα σχετικά με τα φύλα που επικρατούν σε κάθε εποχή. Σήμερα, στο πλαίσιο της ισότητας συμφιλιωμένα τα δύο φύλα έχουν παραιτηθεί από αξιώσεις υπεροχής. Η προίκα έχει τυπικά καταργηθεί και η αγάπη, που δεν έχει τιμή, έρχεται μπροστά. Η γυναίκα είναι ελεύθερη να αγαπήσει και να επιλέξει τον σύντροφό της, ενώ οι δύο σύζυγοι συμβάλλουν ισότιμα στην κάλυψη των αναγκών της οικογένειας. Έτσι συμβαίνει τουλάχιστον στον δικό μας δυτικό κόσμο…
