Ας ξεκινήσουμε από μία γενική παραδοχή ως εκπαιδευτικοί: η δουλειά μας είναι να διδάσκουμε τους μαθητές μας και να προσαρμόζουμε τον τρόπο διδασκαλίας στο εκάστοτε ακροατήριο, αξιοποιώντας το μορφωτικό του κεφάλαιο, ώστε να επιτυγχάνουμε το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Όμως, συχνά αντιμετωπίζουμε δυσκολίες στο να κερδίσουμε την αγάπη, το ενδιαφέρον και κυρίως τη συγκέντρωση και την προσοχή των μαθητών μας.
Ας μεταφερθούμε, λοιπόν, νοερά σε μία σχολική τάξη και συγκεκριμένα κατά τη διάρκεια του μαθήματος. Αν δούμε τα πράγματα από την οπτική γωνία των παιδιών, θα διαπιστώσουμε ότι συνήθως εδώ υπάρχει ένας εκπαιδευτικός που ζητάει από εκείνα απόλυτη προσοχή και συγκέντρωση. Ωστόσο, τα παιδιά δείχνουν να έχουν αδυναμία συγκέντρωσης προσοχής (short attention span), η οποία είναι ένα μεγάλο πρόβλημα της εποχής, όχι μόνο δικό τους, αλλά και των ενηλίκων. Οι μελέτες που έχουν γίνει, μιλούν για μείωση της μέσης ανθρώπινης συγκέντρωσης προσοχής, η οποία ήταν 12 δευτερόλεπτα μία εικοσαετία πριν, ενώ σήμερα είναι μόλις 8 δευτερόλεπτα. Σε τι οφείλεται, όμως, η διαφορά αυτή;
Για να κατανοήσουμε το φαινόμενο, ας εξετάσουμε την καθημερινότητα του μέσου παιδιού, όσον αφορά στη ζωή του εκτός σχολείου. Μεγαλώνει κατά κύριο λόγο στο δωμάτιό του, τον χώρο, που, όπως πιστεύουμε γονείς και εκπαιδευτικοί, «συγκεντρώνεται» το παιδί. Όμως, στην πραγματικότητα βρίσκεται σε ένα περιβάλλον πολλαπλών περισπασμών, καθώς περιβάλλεται από οθόνες. Κάθε οθόνη δεν του «ανοίγει» το παράθυρο σε έναν κόσμο αλλά σε πολλούς, οι οποίοι διεκδικούν την προσοχή του ταυτόχρονα. Οπότε, προβαίνει σε αυτό που ονομάζουμε hopping, δηλαδή περνάει γρήγορα από τον έναν κόσμο στον άλλον, χωρίς να συγκεντρώνει την προσοχή του σε κάποιον, εκτός και αν θεωρεί ότι υπάρχει κάτι που «κινεί» το ενδιαφέρον του. Οι κόσμοι αυτοί δε «διεκδικούν» το μυαλό του παιδιού, αλλά απαιτούν μηχανικές κινήσεις στο πληκτρολόγιο. Και αυτή η δραστηριότητά του ενίοτε διακόπτεται από τη μελέτη του για τα μαθήματά του σχολείου. Άρα, στον μικρόκοσμο του παιδιού ο χρόνος αφιερώνεται κυρίως στο hopping και αποσπασματικά στη μελέτη των μαθημάτων.
Συνεπώς, το βασικό ερώτημα είναι: Μπορεί ο εκπαιδευτικός -υπό αυτές τις συνθήκες- να κερδίσει τη συγκέντρωση, την προσοχή και το ενδιαφέρον των μαθητών του με τις παραδοσιακές μεθόδους διδασκαλίας -τις οποίες προτιμά συχνά-, καθώς καλείται να διδάξει μία τεράστια ύλη; Τι μπορεί να πετύχει ένας εκπαιδευτικός που «τρέχει» διαρκώς να προλάβει να τα κάνει όλα, έχοντας μπροστά του, τόσο ο ίδιος όσο και οι μαθητές, το φόβητρο των εξετάσεων;
Πώς θα μάθει, λοιπόν, τους μαθητές του να συγκεντρώνονται, όταν αρκετά σχολικά βιβλία παρέχουν σκόρπιες πληροφορίες και όχι γνώση, όταν πολλά τεστ απαιτούν γρήγορες απαντήσεις ή τσεκάρισμα της σωστής απάντησης; Και πώς «θα εντυπωθούν» στο μυαλό τους όλα όσα κάνουν στο σχολείο, αν δεν μπορούν παράλληλα να έχουν μικρά, ευχάριστα διαλείμματα, ασχολούμενοι με εποικοδομητικές εκπαιδευτικές δράσεις, σωματική άθληση και καλλιτεχνικά μαθήματα, που εσχάτως «έχουν εκτοπιστεί» από τον χώρο της εκπαίδευσης, δίνοντας τη θέση τους στη χρησιμοθηρική γνώση;
Μία λύση θα ήταν να επιλέξουμε ένα από τα σύγχρονα μοντέλα εκπαίδευσης, την ανεστραμμένη τάξη (flipped classroom), στα μαθήματα εκείνα που είναι εφικτό να γίνει, όπως για παράδειγμα στην Ιστορία. Αυτό που πετυχαίνει η ανεστραμμένη τάξη είναι να στέλνει στο σπίτι του μαθητή το θεωρητικό κομμάτι του μαθήματος, συνήθως μέσω ενός ελκυστικού, διαδραστικού βίντεο ή πολυτροπικού κειμένου, το οποίο ο μαθητής μελετάει με τον δικό του ρυθμό. Αξιοποιώντας κάποια εκπαιδευτική ψηφιακή πλατφόρμα, ο εκπαιδευτικός καταγράφει τις απαντήσεις του μαθητή στο διαδραστικό βίντεο και παίρνει ανατροφοδότηση, πριν κάνει το μάθημα στην τάξη. Επομένως, κατά τη διάρκεια του μαθήματος στο σχολείο υπάρχει περισσότερος χρόνος για ομαδοσυνεργατικές, βιωματικές δραστηριότητες, ώστε να εφαρμοστεί η νέα γνώση.
Αν δε θέλουμε να χάσουμε «το τρένο της αλλαγής», μας απομένει συνεπώς μία λύση, να εξοικειωθούμε με τις σύγχρονες διδακτικές μεθόδους και να κοιτάξουμε τα παιδιά στα μάτια, εκεί που αποκαλύπτεται εύγλωττα αν είναι κοντά μας την ώρα του μαθήματος (γιατί, όταν μιλάμε για πράγματα που τα αφορούν, είναι σίγουρα μαζί μας) ή αν «ταξιδεύουν στον κόσμο τους».
Ουρανία Τσούτση, Middle Mountain College News, 11-06-2023
