Στο ελληνικό συγκείμενο τα τελευταία χρόνια πραγματοποιούνται πολλά συνέδρια, εκδηλώσεις παιδαγωγικού ενδιαφέροντος και επιμορφωτικά προγράμματα με θέμα την συνεργασία και την αλληλεπίδραση μεταξύ των εκπαιδευτικών. Στην πράξη, όμως, η συνεργασία κυμαίνεται σε χαμηλά επίπεδα και οι σχέσεις μεταξύ των εκπαιδευτικών χαρακτηρίζονται από δημοσιοϋπαλληλική τυπικότητα και διεκπεραιωτικό πνεύμα.
Αναντίλεκτα, η συνεργασία των εκπαιδευτικών ευδοκιμεί, όταν τα σχολεία απαγκιστρώνονται από τους περιορισμούς ενός αυστηρά δομημένου συγκεντρωτικού συστήματος αποκτώντας αυτονομία και όταν προβλέπεται στο αναλυτικό πρόγραμμα ένα ευρύ πεδίο συνεργασίας. Αυτό συνεπάγεται την εξασφάλιση κατάλληλων δομικών συνθηκών λειτουργίας, όπως ξεκάθαροι ρόλοι, χρόνος για συναντήσεις, ευκαιρίες για αλληλεπίδραση και δημιουργία δομών επικοινωνίας. Επίσης, οι εκπαιδευτικοί συνεργάζονται ικανοποιητικά, όταν εγκαταλείπουν την νοοτροπία της αυθεντίας και του απομονωτισμού, αντίληψη βαθιά αντιεπιστημονική και αντιπαιδαγωγική. Αυτό προϋποθέτει ότι αναπτύσσονται σχέσεις που στηρίζονται στην εμπιστοσύνη, στην ειλικρίνεια, στο σεβασμό και στην αξία της συλλογικής σοφίας.
Όσο αφορά την βασική κατάρτιση των εκπαιδευτικών, δυστυχώς στις παιδαγωγικές σχολές της Ελλάδας δεν δίνεται έμφαση στη συνεργατική κουλτούρα, αλλά επικρατεί κυρίως το μοντέλο της ατομικής εργασίας. Το πνεύμα της ομαδικότητας κυριαρχεί περισσότερο στο χώρο των μεταπτυχιακών σπουδών και των επιμορφώσεων, στις οποίες αξιοποιούνται παιδαγωγικές προσεγγίσεις, που βασίζονται στη συνεργασία μεταξύ των επιμορφούμενων. Πράγματι, στις επιμορφώσεις που λαμβάνουν χώρα εντός και εκτός σχολικών οργανισμών αξιοποιούνται μοντέλα επαγγελματικής ανάπτυξης, όπως ο μεντορισμός (Mentoring), η κοινότητα μάθησης, (Community of practice) η έρευνα δράσης (Action Research) και το μετασχηματιστικό μοντέλο (Transformative), τα οποία υιοθετούν βασικές αρχές της εκπαίδευσης ενηλίκων, που προάγουν τη συνεργασία μεταξύ των εκπαιδευτικών.
Ιδιαίτερα, η ενδοσχολική επιμόρφωση είναι η πλέον ενδεδειγμένη μέθοδος για την ανάπτυξη ισχυρής συνεργατικής κουλτούρας, καθώς δίνεται η δυνατότητα στους εκπαιδευτικούς να συμμετέχουν στο σχεδιασμό, προγραμματισμό και περιεχόμενο τέτοιων προγραμμάτων. Έτσι, το σχολείο μετατρέπεται σε μανθάνοντα οργανισμό, ο οποίος προωθεί την μάθηση ως διαδικασία συλλογικής και σκόπιμης επιδίωξης.
Αναντίλεκτα, η συνεργασία ανάμεσα σε εκπαιδευτικούς είναι απαραίτητη για πολλές πτυχές των διαδικασιών μάθησης και διδασκαλίας. Η συνεργατική διαδικασία πρέπει να βιωθεί πρώτα μέσα στο σχολείο, ώστε να μάθουν οι άνθρωποι να συνεργάζονται σε ένα χώρο επικοινωνίας, συναναστροφής, ομαδικής εργασίας και ενεργού συμμετοχής. Αυτό επιτυγχάνεται με την καθιέρωση της πολιτικής της «ανοικτής πόρτας» και της αλληλοστήριξης (Peer Coaching), ώστε οι εκπαιδευτικοί να συνεργάζονται, για να αναστοχαστούν τις πρακτικές τους, να αναπτύσσουν νέες δεξιότητες, να μοιράζονται ιδέες και εμπειρίες και να διεξάγουν έρευνα δράσης για επίλυση προβλημάτων.
Στο πλαίσιο αυτό υπάρχει συνεργασία εκπαιδευτικών που διδάσκουν στο ίδιο τμήμα ή τα ίδια γνωστικά αντικείμενα, ώστε να δημιουργούν από κοινού εκπαιδευτικό υλικό, να πραγματοποιούν συνδιδασκαλίες και να ανταλλάσσουν επισκέψεις στις τάξεις για παρακολούθηση διδασκαλιών. Ακόμη, απαραίτητη είναι η συνεργασία μεταξύ των εκπαιδευτικών γενικής και ειδικής αγωγής με σκοπό τον περιορισμό στιγματισμού μαθητών με μαθησιακές δυσκολίες. Επίσης, όσο αφορά τη βελτίωση μεθόδων μάθησης και διδασκαλίας, σημαντική είναι η συνεργασία των σχολείων με πανεπιστήμια και η συμμετοχή σε ευρωπαϊκά προγράμματα και δίκτυα σχολείων.
Εν κατακλείδι, αυτό που θα πρέπει να υπογραμμιστεί είναι ότι δεν υπάρχει κάποια σίγουρη συνταγή πετυχημένης συνεργασίας σε σχολικούς οργανισμούς. Αξίζει, όμως, να επισημανθεί ότι η συνεργασία μεταξύ των εκπαιδευτικών -παρά τις δυσκολίες που ανακύπτουν κατά την εφαρμογή της- μπορεί να αποβεί επωφελής όχι μόνο για τους εκπαιδευτικούς αλλά και για την βελτίωση της ποιότητας του εκπαιδευτικού έργου και την εύρυθμη λειτουργία του σχολικού οργανισμού.
Ουρανία Τσούτση, Middle Mountain College News, 01-02-2023
