Να τα πούμε;

Όλοι έχουμε πει την συγκεκριμένη φράση αρκετές παραμονές Χριστουγέννων, Πρωτοχρονιάς και Φώτων. Είναι , ίσως, η πιο γλυκιά ανάμνηση των παιδικών μας χρόνων , γιατί εκτός του γεγονότος ότι αποτελούν ένα σημαντικό κομμάτι των γιορτών των Χριστουγέννων , είναι το έθιμο που αφορά, όσο κανένα άλλο, τα παιδιά.

Η λέξη κάλαντα προέρχεται από τη λατινική «calendae» (καλένδες στα ελληνικά), που σημαίνει αρχή του μήνα, τραγουδιόνταν στην αρχή του μήνα, ενώ διαμορφώθηκε από το ελληνικό ρήμα καλώ.

Τα κάλαντα συχνά αναφέρονται ως εθιμικά τραγούδια του λαού μας και όχι άδικα μιας και είναι από τα λίγα έθιμα που διατηρούνται ζωντανά μέχρι και τις μέρες μας. Ουσιαστικά πρόκειται για δημοτικά τραγούδια με εγκωμιαστικούς στίχους για τη νέα χρονιά που έρχεται και τα οποία διαδόθηκαν από γενιά σε γενιά και τα τραγουδούμε ακόμη και σήμερα. Τα κάλαντα ψέλνουν συνήθων μικρά παιδιά, ενώ κάποιες φορές τα ακούμε να τα τραγουδούν ακόμη και ενήλικες.

Η προέλευση του εθίμου είναι μάλλον διονυσιακή, καθώς στις αρχαίες διονυσιακές γιορτές τα παιδιά συνήθιζαν να τραγουδούν για την καλή χρονιά, κρατώντας ένα κλαδί ελιάς τυλιγμένο με μαλλί προβάτου, το οποίο συμβόλιζε την ευφορία και τη γονιμότητα. Ειδικά οι καλένδες του Ιανουαρίου ήταν μέρες γιορτής για τους Ρωμαίους, λόγω της έλευσης του νέου χρόνου.

Σήμερα τα κάλαντα είναι ευχετήρια και εγκωμιαστικά άσματα που ψάλλουν τα παιδιά κατά τις παραμονές μεγάλων εορτών, όπως τα Χριστούγεννα (24 Δεκεμβρίου), η Πρωτοχρονιά (31 Δεκεμβρίου) και τα Θεοφάνια ( 5 Ιανουαρίου).

Κάλαντα ψάλλονται ακόμα στις γιορτές του Λαζάρου , τα λεγόμενα Βαΐτικα. Αντίθετα , τα κάλαντα της Μεγάλης Παρασκευής έχουν κατανυκτικό χαρακτήρα.

Αυτό που έχει μείνει αμετάβλητο από την αρχαιότητα, όσον αφορά στο έθιμο, είναι το φιλοδώρημα. Σήμερα είναι χρηματικό ποσό κυρίως, αλλά παλιότερα η νοικοκυρά κερνούσε φαγώσιμα σε όσους λέγανε τα κάλαντα.

Οι καλαντιστές κρατούσαν χάρτινο ομοίωμα καραβιού σε συσχετισμό με το πλοίο των Ανθεστηρίων της αρχαιότητας. Γι” αυτό , σύμφωνα με το ελληνικό έθιμο, παλιά στολίζανε καράβι. Ο στολισμός του δέντρου είναι ξενόφερτη συνήθεια.

Κάλαντα συναντούμε σε ολόκληρη την Ελλάδα ,ηπειρωτική και νησιωτική, σε αμέτρητες παραλλαγές και αντιστοιχούν στον τοπικό χαρακτήρα κάθε περιοχής!