«Ελιά και Πολιτισμός»
Μαθητές και μαθήτριες από την πρώτη λυκείου του σχολείου μας,
επισκέφτηκαν ένα παλιό και ένα σύγχρονο ελαιοτριβείο του νησιού μας.
Με αφετηρία το σχολείο μας Μανώλης Γλέζος ξεκινήσαμε για το χωριό του
Δαμαλά, όταν φτάσαμε μας περίμενε ο πρόεδρος του χωριού ο κύριος
Προμπονάς. Καθώς έχει μεγαλώσει στην περιοχή και από προσωπική έρευνα
ήταν ο καταλληλότερος για να μας διηγηθεί την ιστορία του χώρου αυτού.
Αρχικά μας εξήγησε το πόσο σημαντικός χώρος ήταν τα παλαιότερα χρόνια
και την προσπάθεια που έκανε ο σύλλογος του χωριού για την αναστήλωση
και συντήρηση του ελαιοτριβείου. Έπειτα μας παρουσίασε τα εργαλεία
ξεχωριστά και την λειτουργία τους, καθώς είχαμε και την ευκαιρία να
δούμε την λειτουργία μερικών αλλά ακόμα και να χρησιμοποιήσουμε
προσωπικά κάποια από αυτά. Μέσω αυτής της διαδικασίας ταξιδέψαμε και
οι ίδιοι σε μια άλλη εποχή, την εποχή που οι άνθρωποι έπρεπε να
κοπιάζουν και για τα πιο απλά πράγματα όπως είναι το λάδι. Αφού
αποχαιρετήσαμε τον ευγενέστατο κύριο Προμπονά που με την διάθεση του
έκανε την εκδρομή μας ακόμα ομορφότερη, αποφασίσαμε να διακόψουμε για
λίγο την εκδρομή μας και να επισκεφθούμε τον αγγειοπλάστη της
περιοχής. Εκεί είδαμε τις εκπληκτικές δημιουργίες του αλλά
παρακολουθήσαμε και ζωντανά την διαδικασία υλοποίησης ενός τέτοιου
έργου. Επόμενος προορισμός το χωριό Μονή. Εκεί επισκεφτήκαμε το
σύγχρονο ελαιοτριβείο, μας υποδέχτηκαν οι εργάτες αλλά και ο
ιδιοκτήτης του. Μας εξήγησαν με ακρίβεια την σημερινή διαδικασία
παραγωγής λαδιού αλλά και την λειτουργία κάθε μηχανισμού. Βλέποντας τα
μηχανήματα, και επηρεασμένοι από το παλιό ελαιοτριβείο που ήμασταν
νωρίτερα, καταλαβαίνουμε το πόσο μεγάλη είναι η εξέλιξη της
τεχνολογίας με το πέρασμα των χρόνων. Πριν φύγουμε οι καλοσυνάτοι
κύριοι και κυρίες μας κέρασαν σοκοφρέτες και χυμούς. Κουρασμένοι από
την διαδρομή και γεμάτοι καινούργιες γνώσεις γυρίσαμε πάλι πίσω στο
σχολείο μας.
Πολλές και οι παροιμίες γύρω από την ελιά : «από το θέρος ως τσ’ ελιές δεν απολείπουν οι δουλειές», «Τρεις το λάδι, τρεις το ξύδι κι έξι το λαδόξυδο» «Καλλιά ‘χω γω στο σπίτι μας ελιές και παξιμάδι, παρά στα ξένα ζάχαρη και να μ’ ορίζουν άλλοι», έλεγαν οι Κρητικοί.
Καθημερινές είναι ακόμα και σήμερα οι εκφράσεις όπως : «ρίχνει λάδι στη φωτιά» ο εριστικός, «τείνει κλάδο ελαίας» ο διαλλακτικός, «λάδωσε τ’ αντεράκι του» ο πεινασμένος που χόρτασε, «τραβάει της ελιάς τα φαρμάκια» ο βασανισμένος, «βγαίνει πάντα λάδι» ο καπάτσος, «λαδωμένος ποντικός» είναι ο στριμωγμένος, «λαδιάρης» ο γυναικάς, «την έκανε τη λαδιά» ο κατεργάρης, ενώ «λαδώνεται» αυτός που δωροδοκείται και η ήρεμη θάλασσα είναι πάντα «λάδι».
Την ελιά επίσης συναντούμε σε όλες σχεδόν της μορφές τέχνης από τη λογοτεχνία και την ποίηση μέχρι τη ζωγραφική, την ξυλογλυπτική, τη γλυπτική, την άργυρο-χρυσοχοΐα, την αγγειογραφία κ.λ.π.
