Τι είναι οι μαντινάδες;

Αν πρέπει να προσδιορίσουμε τι είναι μαντινάδα θα λέγαμε ότι είναι ιαμβικό, δεκαπεντασύλλαβο, ομοιοκατάληκτο, αυτοτελές ποιητικό-μουσικό κείμενο. Και το αναφέρουμε ως κείμενο γιατί μέσα από αυτή την τέχνη καταφέρνουμε στο στίχο να συμπτύξουμε όλα αυτά που θέλουμε να πούμε. Παίζουν μεγάλο ρόλο οι λέξεις που χρησιμοποιούνται σε κάθε μαντινάδα αλλά μεγάλη σημασία έχει  και ποιος θα την πει, αφού μαντινάδες με παρόμοιο νόημα μπορεί να έχουν  τελείως διαφορετικό βάρος.  Αυτό εξαρτάται από την ηλικία, το κύρος αλλά και τη συνολική  προσφορά  του τραγουδιστή. Ο λόγος που ξεχωρίζει η Όλυμπος στον τομέα της μαντινάδας είναι γιατί οι συμμετέχοντες δεν έχουν προετοιμαστεί για τη στιγμή του γλεντιού,  οι μαντινάδες είναι αυτοσχέδιες. Ο καθένας που λέει μια μαντινάδα επηρεάζεται από τη στιγμή, τη διάθεση και κυρίως από το θέμα. Θα πρέπει βέβαια να ληφθεί υπ’ όψη και ο τόπος που λαμβάνει χώρα το γλέντι. Επίσης για να μπορέσει κάποιος να αξιολογήσει και να δει κατά πόσο είναι καλή ή κακή μια μαντινάδα θα πρέπει να γνωρίζει το γίγνεσθαι, δηλαδή όχι μόνο τους ανθρώπους αλλά και την καθημερινότητα που τους περιβάλει. Άλλο ένα στοιχείο που βοηθάει είναι η κοινή πορεία σε ηλικία, απόψεις και βιώματα. Η μαγεία στο Ολυμπίτικο γλέντι είναι να βρει να σου ανταπαντήσει  ο μαγκατάσης  μέσα σε κάποιο χρονικό διάστημα.

Παλαιοτέρα επέλεγαν ακόμα και τη θέση που θα κάθονταν στο τραπέζι στο όποιο γινόταν το γλέντι. Ο διπλανός έπαιζε μεγάλο ρόλο γιατί με τη συμπεριφορά του αλλά και με το κέφι του μπορούσε να σε εμπνεύσει. Αν ο διπλανός είχε ενοχλητική συμπεριφορά (π.χ μιλούσε, κινείτο συνεχώς, δεν πρόσεχε κλπ) του έκαναν παρατήρηση που μερικές φορές έφτανε σε σημείο να τον προσβάλουν με μαντινάδα. Για παράδειγμα έχουν ειπωθεί οι ακόλουθες  μαντινάδες:

• Μη όξινος και ρίξουσι μιε γλυκύς και φάτσε

το παρακάνεις Βασιλή  μ” αυτό το σήκω και κάτσε

• Εγώ ‘μαθα να τραουώ τ’ αυτιά μου και να κούσι

σε εκείνο απού τραουεί σε κείνο ν’ απαντούσι

Ο ρόλος των γυναικών στο Όλυμπιτικο γλέντι ήταν πολύ καθοριστικός. Οι γυναίκες που παρευρίσκοντο στα γλέντια ‘’απορροφούσαν’’ τα λόγια των άντρων, και αυτοί το ήξεραν και πρόσεχαν τα λεγόμενα τους. Επίσης έχουν διασωθεί αρκετές παλαιές μαντινάδες χάρη στο μνημονικό των γυναικών και πολλές απ’ αυτές που αναφέραμε και θα αναφέρουμε ανήκουν σ’ αυτή την κατηγορία.

Η καθημερινή ζωή πάντα αποτελεί ένα από τα κυριότερα θέματα των μαντινάδων, αφού αυτές είναι απόλυτα συνδεδεμένες με τους ανθρώπους και τον τόπο. Αν και μέσα στα γλέντια σπάνια ανοίγει ένα θέμα αποκλειστικά για την γη ή την καθημερινή ζωή, σκηνές από την καθημερινή ζωή περιλαμβάνονται παντού και σχεδόν πάντα.

• Τ‘αξινορί μου ήχασα εις το καλόν επλάι

και γύρευγά το κί ήλεα που γιάει το ρημάι

• Και πόσες καθαρίζουσι και πόσες περικαίου

πόσες θωρού τη θάλασσα και κάουτε και κλαίου

• Σαν αποθάνω θά ‘θελα να πείτε ένα ζήτω

για να με κλάψου τα βουνά απού ζήσα μαζί τω

Ιστορίες:

• Μια ιστορία που μπορεί να δείξει τη χρήση αλλά και το πυκνό νόημα που έχει μια μαντινάδα είναι αυτή ενός χωριανού. Αν και του προξένευαν μία νύφη εκείνος αρνήθηκε να κάνει το γάμο λόγω της ηλικίας της κοπέλας. Μετά από χρόνια που επέστρεψε στο χωριό με τη γυναίκα του και αντίκρισε την κοπέλα μεγάλη πλέον και θέλοντας να δείξει την απογοήτευση του τραγούδησε:
• Ο έρωτας μου πάντηξε κι ο νους μου  τον ερώτα

σημερινέ μου λογισμέ πού ’σου κι ε σ ‘είχα πρώτα

• Γύρο στη δεκαετία του ’40 ήταν ένας μερακλής, ο όποιος έπασχε από φυματίωση και βρισκόταν στο τελευταίο στάδιο της αρρώστιας. Μια αυγή πέρασε η παρέα καντάδα και σταμάτησαν έξω από το σπίτι του. Αυτός σηκώθηκε στο όμπα του σουφά και τους είπε:

• Σήμερο εβλαστήμησα την έρημη μου μοίρα

σαν ήκουσα στον ύπνο μου πρωί-πρωί τη λύρα

• Ναε ουλειά την ήπαθα να πέσω ν’ αρρωστήσω

και να μου πούσι οι γιατροί να μη ξανά γλεντήσω

• Ο Κώστας Λιορεΐσης πριν από πολλά χρόνια ενώ είχε χάσει τον πατέρα του και τον αδερφό του, έμεινε η γυναίκα του έγκυος, αλλά επειδή η τεχνολογία δεν είχε εξελιχθεί τόσο ώστε να ξέρουν το φύλλο του παιδιού πριν τη γέννηση του, είπε:

• Γίνου παιί μου αρτσενικό να σε μαλαματώσω

τ’ όνομα του πατέρα μου πού’ χασα  να σου δώσω

• Μού ‘πεσε και ξεντύλιξε της μνήμης το κου(β)άρι

κι  έσκυψα και το μάζεψα αλάργου πρι με πάρει

•  Ήταν στο χορό ένας ανύπαντρος άντρας ο οποίος ήθελε την κοπέλα που χόρευε δίπλα του, και το όνομα της ήταν Μαρία. Και τραγουδάει και λέει:
  • Τέσσερα αδέρφια ήμαστε τα τρία παντρεμένα

Μαρούκλες οι γυναίκες τους Μαρούκλα θα και μένα

Αυτά που θέλω να πω στο νέο αίμα στο οποίο θα  παραδώσουμε την πολιτισμική μας κληρονομιά θα τα πω λοιπόν έτσι:

• Κι εμείς πατήσαμε παιδιά στω πιο παλιώ τα χνάρια

διαλέχτε ήρωες και σεις από τ’ απομεινάρια

• Παιδιά γλεντάτε τη ζωή τώρα που ‘ν ο καιρός σας

προτού φυσήξει ο βοριάς και πάρει τον ανθό σας

• Νά ‘χα κι εγώ τα νιάτα σας κι ας ήμου μ’ ένα μάτι

θα την έγλεντου τη ζωή για το ‘να της γινάτι

Αγαπημένες:

• Θέλει πολλή προσπάθεια και χρόνο για το χέρι

να καταλάβει αν κρατά δοξάρι για μαχαίρι

• Τα άσπρα μαύρα γίνονται σήμερο άψε σβήσε

μα τα κουράγια  μαρτυρούν ποιος ήσουν και ποιος είσαι

Απάντηση: Θα ψάξω χρώμα για να βρω να βάψω τα μαλλιά μου

ο χάρος να ξεγελαστεί σα θα βρεθεί κοντά μου

Ευχαριστούμε από καρδιάς τον Μιχάλη Μιχαλή, για τα εξαιρετικά λόγια που μας είπε, καίρια και απλά, καθώς και τον Μανώλη Ορφανό, τον Αντώνη Παπαβασίλη και τη Σοφία Τσαμπανάκη, που την απομαγνητοφώνησαν και την κατέγραψαν.

Ευχαριστούμε Μιχαλή για τη βοήθειά σου

φωτογραφία βάζουμε να δουν την ομορφιά σου!!!