Παιχνίδια λόγου

Γράφει ο Μάριος Λ.

ΟΡΙΣΜΟΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΒΙΑΣ

Είναι το φαινόμενο κατά το οποίο ένας μαθητής κάνει επίδειξη δύναμης, απειλεί και εξαναγκάζει έναν πιο αδύνατο και μικρότερο συμμαθητή του. Αυτό που κάνει ο συγκεκριμένος μαθητής (που τον αποκαλούμε «θύτη») είναι να επιβάλλει τη θέλησή του, επειδή είναι μεγαλύτερος και δυνατότερος από τον συμμαθητή του (το «θύμα»). Συνήθως, η πράξη αυτή είναι επαναλαμβανόμενη, σκόπιμη και συχνή. Ο «θύτης» επιτίθεται με διάφορους τρόπους στο «θύμα» του πολλές φορές. Επίσης, τις περισσότερες φορές, οι δυο μαθητές («θύτης» και «θύμα») διαφέρουν ως προς τη σωματική τους δύναμη. Ο «θύτης» είναι πάντοτε δυνατότερος και ισχυρότερος από το «θύμα» του.

ΟΡΙΣΜΟΣ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ

Μαζί με τον όρο Σχολική Βία, τα τελευταία χρόνια μπήκε στο λεξιλόγιό μας και ο όρος Εκφοβισμός. Αν με τον όρο Σχολική Βία αναφερόμαστε στο γενικότερο φαινόμενο της εκδήλωσης παραβατικής συμπεριφοράς, με τον όρο Εκφοβισμός, αναφερόμαστε σε αυτήν την ίδια την πράξη επιβολής και παρενόχλησης και απειλών από τον «θύτη» προς το «θύμα». Πολλές φορές, όμως, η Σχολική Βία θεωρείται συνώνυμη του Εκφοβισμού

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΒΙΑΣ

• Πρώτο παράδειγμα: Στο προαύλιο κάποιου σχολείου μια παρέα συμμαθητών της ΣΤ’ τάξης σπρώχνει, ρίχνει στο έδαφος και συνεχίζει να κλωτσάει έναν μαθητή της Γ’ τάξης. Τριγύρω, άλλοι μαθητές παρακολουθούν αμήχανοι το συμβάν, ενώ δε λείπουν και μερικοί που επιδοκιμάζουν την πράξη αυτή.
• Δεύτερο παράδειγμα: Στο μάθημα των Αγγλικών, ο Γ., ένας καλός μαθητής που κάθεται στο πρώτο θρανίο, ενώ απαντάει σε ερώτηση του καθηγητή του, δέχεται μια «σαΐτα» στην πλάτη του που γράφει «είμαι χαζός». Οι συμμαθητές του στα πίσω θρανία γελούν.
• Τρίτο παράδειγμα: Η Ε. και η Α. είναι πολύ καλές φίλες και τώρα πηγαίνουν στη Δ’ τάξη. Η Τ. είναι μια μαθήτρια που ήρθε φέτος. Δεν είναι από την Ελλάδα και οι δύο συμμαθήτριες δεν την παίζουν στα διαλείμματα και της λένε ότι δεν την έχουν φίλη τους.
• Τέταρτο παράδειγμα: Ο Γ. είναι μαθητής της Α’ τάξης, έρχεται συχνά αργοπορημένος στην τάξη και γι’ αυτό οι συμμαθητές του τον κοροϊδεύουν λέγοντας στην υπόλοιπη τάξη «Ο Γ. είναι υπναράς». Ο Γ. είναι ένα συνεσταλμένο παιδί και η συμπεριφορά των συμμαθητών του τον κάνει να κλείνεται περισσότερο στον εαυτό του. Δεν το λέει στη δασκάλα του, ούτε στους γονείς του και διαρκώς η επίδοσή του χειροτερεύει.

ΜΟΡΦΕΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΒΙΑΣ ΚΑΙ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ

Ερώτηση: Ποιες είναι οι μορφές της σχολικής βίας; Υπάρχει μία και μόνο μορφή ή μπορεί να εμφανιστεί με πολλά πρόσωπα;

Απάντηση: Υπάρχουν πολλές μορφές βίας. Η σχολική βία ΔΕΝ εμφανίζεται με μία μόνο μορφή, με έναν και μόνο τρόπο. Πριν όμως ασχοληθούμε με τις μορφές της βίας, διάβασε λίγα λόγια για το από πού προέρχεται η βία.

Μαθαίνουμε πως η σχολική βία μπορεί να έχει τις εξής μορφές: σωματική βία, λεκτική βία, συναισθηματική-ψυχολογική βία, κοινωνικός αποκλεισμός, ηλεκτρονική βία.

• Σωματική Βία: Συμβαίνει όταν ένας μαθητής επιτίθεται και χτυπά με χέρια ή/και πόδια έναν άλλον συμμαθητή του.
• Λεκτική Βία: Συμβαίνει όταν ένας μαθητής επιτίθεται φωνάζοντας, βρίζοντας και προσβάλλοντας έναν άλλον συμμαθητή του.
• Συναισθηματική/Ψυχολογική Βία: Στην περίπτωση αυτή, ένας μαθητής λέει ψέματα και κουτσομπολεύει κάποιον συμμαθητή του, με σκοπό να τον κάνει να αισθανθεί άσχημα ή να μην τον κάνουν παρέα οι άλλοι συμμαθητές του.
• Κοινωνικός Αποκλεισμός: Στην περίπτωση αυτή, ένας μαθητής βγάζει από την παρέα έναν συμμαθητή του συχνά λέγοντάς του: «Δεν σε έχω φίλο». Μπορεί να λέει και ψέματα ή να κάνει κουτσομπολιά, για να πετύχει τον σκοπό του.
• Ηλεκτρονική Βία: Στην περίπτωση αυτή, ο μαθητής χρησιμοποιεί ένα κινητό τηλέφωνο ή κάποιο site όπως το Facebook και κάνει ανώνυμα τηλέφωνα, ή αφήνει μηνύματα, ή γράφει κουτσομπολιά για κάποιον συμμαθητή του, με σκοπό να τον φέρει σε δύσκολη θέση.

ΤΙ ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΚΑΝΩ ΓΙΑ ΤΗN ΣΧΟΛΙΚΗ ΒΙΑ

Υπάρχουν τρόποι να αντιμετωπίσουμε τη σχολική βία και τον εκφοβισμό και να τον εξαλείψουμε από τα σχολεία μας; Σίγουρα υπάρχουν, αλλά απαιτείται μεγάλη και συστηματική και μακροχρόνια προσπάθεια από όλα τα μέλη της σχολικής κοινότητας (εκπαιδευτικοί, μαθητές, γονείς). Ως μαθητές, θα μπορούσαμε να εκφράσουμε τις επιθυμίες μας και τα θέλω μας με τρόπο ειρηνικό και μέσα από τον διάλογο. Μέσα σε αυτό το κλίμα διαλόγου και επικοινωνίας, εκφράζουμε όλοι (ελεύθερα) τις απόψεις μας για τα θετικά και τα αρνητικά στοιχεία τα δικά μας και των άλλων. Ακούμε πριν μιλήσουμε. Περιμένουμε και δεν διακόπτουμε το συνομιλητή μας. Σεβόμαστε τις απόψεις των άλλων, ακόμα και αν δεν συμφωνούμε με αυτές τις απόψεις. Πολλές φορές νιώθουμε θυμωμένοι με αυτά που συμβαίνουν γύρω μας. Ο θυμός που νιώθουμε μπορεί να οδηγήσει σε επιθετική συμπεριφορά. Το να ξέρω πώς να διαχειριστώ τον θυμό μου, να εκφράσω λεκτικά τα συναισθήματά μου και να επιλέξω σωστές μορφές συμπεριφοράς, είναι ένα άλλο βήμα. Ο θυμός είναι ένα αρνητικό συναίσθημα, μας φέρνει σε δύσκολη θέση, ενώ πολλές φορές η συμπεριφορά μας (όταν είμαστε θυμωμένοι) δεν είναι η καλύτερη. Ως σχολική τάξη, εργαζόμαστε σαν μια ομάδα. Βάζουμε κανόνες συμπεριφοράς και τους τηρούμε. Στηριζόμαστε ο ένας στον άλλον. Φροντίζουμε ο ένας τον άλλον. Όλοι έχουν δικαίωμα έκφρασης των απόψεών τους και κανενός οι απόψεις δεν είναι κατώτερες από τις απόψεις κάποιου άλλου συμμαθητή. Ετοιμάζουμε ως τάξη ένα συμβόλαιο καλής συμπεριφοράς και το τηρούμε με τη βοήθεια του δασκάλου ή της δασκάλας μας. Στη σχολική μας τάξη, στη σχολική μας οικογένεια, όλοι είμαστε ισότιμα μέλη. Κανείς δεν είναι καλύτερος από τους υπόλοιπους. Όλοι είμαστε μια μεγάλη και δυνατή συντροφιά. Ο καθένας έχει τον ρόλο του και όλοι φροντίζουν όλους. Στη δική μας παρέα όλοι έχουν θέση και όλοι έχουν τα ίδια δικαιώματα, αλλά και υποχρεώσεις. Αν έχετε παρατηρήσει φαινόμενα βίας ή αν έχουν συμβεί σε εσάς, μην διστάζετε να μιλήσετε σε κάποιον δάσκαλο ή δασκάλα, στους γονείς σας, σε κάποιον φίλο. Στα δύσκολα τα βγάζουμε πέρα καλύτερα παρέα με φίλους. Αναζητήστε την υποστήριξη και αργότερα υποστηρίξτε και εσείς άλλους συμμαθητές σας που ίσως αντιμετωπίζουν το ίδιο ή παρόμοιο πρόβλημα. Αν σας επιτεθούν, αν δεχθείτε προσβολές ή επιθέσεις από άλλους συμμαθητές σας, η λύση δεν είναι να ανταπαντήσετε και να κάνετε κι εσείς το ίδιο. Η βία γεννάει βία. Αντίθετα, απομακρυνθείτε από το συμβάν και αναζητήστε έναν μεγαλύτερο (γονιό, δάσκαλο), για να επιληφθεί του επεισοδίου. Αυτή η πράξη δεν σας κάνει αδύνατους, αλλά δείχνει πως μπορείτε με τρόπο ήρεμο και νηφάλιο να αντιμετωπίσετε μια δύσκολη κατάσταση.

Θυμήσου: Το σχολείο είναι και πρέπει να είναι ένας χώρος ηρεμίας όπου όλοι μαθαίνουμε και μεγαλώνουμε και ζούμε αρμονικά.