Μάνα με τους εννιά σου γιους και με τη μια σου κόρη,
την κόρη τη μονάκριβη την πολυαγαπημένη,
την είχες δώδεκα χρονώ κι ήλιος δε σου την είδε!
Ὅ Διγενῆς ψυχομαχεῖ κ’ ἡ γῆ τόνε τροµάσσει.
Βροντᾷ κι’ ἀστράφτει ὁ οὐρανὸς καὶ σειέτ’ ὁ ἀπάνω κόσµος…
ΤΗΣ ΑΡΤΑΣ ΤΟ ΓΕΦΥΡΙ ( Ακούστε και δείτε)
Α) Επικά, ακριτικά και κλεφτικά, παραλογές, μοιρολόγια, της ξενιτιάς,
νανουρίσματα και τόσα άλλα, επιβεβαιώνουν την ανάγκη του λαού, μέσω της
δημοτικής ποίησης να απεικονίσει την πραγματικότητα και τα συναισθήματά
του. Το δημοτικό τραγούδι, δημιούργημα των λαών κάθε εποχής,
αποτυπώνει με λυρισμό τις παραδόσεις, τους θρύλους, τις θρησκευτικές
δοξασίες και κυρίως την ψυχική κατάσταση των ανθρώπων του μόχθου και
της αγροτιάς. Ο δημιουργός επιχειρεί με ευρηματικό τρόπο να περιγράψει τις
χαρές, τις λύπες, γεγονότα άλλοτε επικά και ιστορικά κι άλλοτε παραμυθένια,
πέρα από κάθε λογική, για να εκφράσει τις ιδιαιτερότητες της κοινωνίας. Οι
ήρωες των τραγουδιών ξεπηδούν μέσα από μύθους με ύψιστες αρετές που
τους καθιστούν στη μνήμη των ανθρώπων, όντα υπερφυσικά κι αθάνατα. Τα
δημοτικά τραγούδια για τον ακροατή, αποτελούν τη σύνδεσή του με το
παρελθόν. Μαγεύεται από τη δύναμη του λόγου, ενώ παράλληλα μαθαίνει
για θρύλους και ιστορικά γεγονότα. Τα συναισθήματά του περιπλέκονται.
Αγωνιά για την τύχη της Αρετής, θλίβεται με τη θυσία του Πρωτομάστορα,
ενθουσιάζεται με τη δύναμη και το σθένος του Διγενή. Το δημοτικό τραγούδι
λοιπόν πλάθεται μέσα από τα βιώματα του λαού, γι΄αυτό και η παρουσία του
είναι πολύτιμη και διαχρονική.
Δόμνα Σαμίου: «Tο δημοτικό τραγούδι μας μαθαίνει ότι τα τραγούδια γράφονται για να εκφραζόμαστε κι όχι για να κάνουμε σουξέ»
( ΚΟΥΚΗ ΕΜΜΑΝΟΥΕΛΛΑ)
Β) Το περιεχόμενο των Δημοτικών τραγουδιών και τα συναισθήματα που μας προκαλούν.
Τα δημοτικά τραγούδια πάντα ήταν ένα σημαντικό μέσο ψυχαγωγίας για τις παραδοσιακές κοινωνίες. Το περιεχόμενο τους σχετίζεται με τα βιώματα, τις ιδέες, τις αισθητικές προτιμήσεις και τα συναισθήματα του λαού και όχι ενός συγκεκριμένου συγγραφέα. Επίσης, τα δημοτικά τραγούδια παρουσιάζουν ενιαίο ύφος ανάλογα με την κατηγορία στην οποία ανήκουν ,έχουν σταθερά, επαναλαμβανόμενα μοτίβα και διαχρονικό χαρακτήρα. Υπάρχει μεγάλη ποικιλία στην θεματολογία των δημοτικών τραγουδιών. Έχουμε, όμως την δυνατότητα να τα υποδιαιρέσουμε σε τρεις σχετικά μεγάλες κατηγορίες. Στην πρώτη ανήκουν τα τραγούδια τα οποία αναφέρονται στις διάφορες εκδηλώσεις της ζωής, στην δεύτερη τα ιστορικά τραγούδια τα οποία δημιουργήθηκαν λόγω ενός ιστορικού συμβάντος ή πολύ απλά αναφέρονται σε μια συγκεκριμένη περίοδο. Στην τρίτη τέλος κατηγορία περιλαμβάνονται οι παραλογές οι οποίες ως ένα ιδιαίτερο είδος δημοτικού τραγουδιού χαρακτηρίζονται από τον αφηγηματικό τους χαρακτήρα, τον επικό τόνο και τη δραματική έκβαση. Αξίζει να σημειωθεί πως υπάρχουν αρκετά κοινά χαρακτηριστικά και των τριών κατηγοριών όπως για παράδειγμα η λιτότητα των εκφραστικών μέσων και τρόπων, η οικονομία και η πύκνωση του ποιητικού λόγου. Ο ακροατής ανάλογα με το περιεχόμενο των δημοτικών τραγουδιών βιώνει ποίκιλα συναισθήματα. Άλλες φορές νιώθει χαρά και ενθουσιασμό όταν αυτά αναφέρονται σε εορτασμούς και χαρούμενες εκδηλώσεις της ζωής του ανθρώπου και άλλες φορές αισθάνεται θλίψη και πόνο για δυσάρεστα γεγονότα όπως τον θάνατο. Στεναχωριέται με τα διλήμματα που βιώνουν οι πρωταγωνιστές των τραγουδιών και ενθουσιάζεται με τα κατορθώματα κάποιων ιστορικών προσώπων όπως των Ακρίτων και των κλεφτών.
Τρύφωνας Κοκονέσης
