Θέματα και παραθέματα

ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΜΙΑΣ ΤΑΙΝΙΑΣ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΕΝΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ

Προαιώνιο ερώτημα: ταινία ή βιβλίο; Σινεμά ή Λογοτεχνία;
Έχουμε συχνά την τάση να συγκρίνουμε το λογοτεχνικό έργο με την κινηματογραφική του διασκευή. Το αποτέλεσμα πάντοτε, σχεδόν, είναι μια μικρή ήττα για το σινεμά. Τί μπορεί να φταίει γι” αυτό;
Νομίζω κατ’ αρχήν αρκετοί δημιουργοί του κινηματογράφου, ελλείψει έμπνευσης και δέσμιοι ανάγκης (οικονομικής) καταφεύγουν κατά συρροή στην εκμετάλλευση του βιβλίου.

Από την μια πλευρά, το βιβλίο βοηθά τον άνθρωπο να εμβαθύνει στα προβλήματα του, να δίνει λύσεις και τρόπους που θα τον βοηθήσουν στην ενδοσκόπηση, στην αυτογνωσία, στην κατανόηση των προβλημάτων του. Είναι σύντροφος της ανθρώπινης μοναξιάς και βοηθά τον άνθρωπο να  ξεφεύγει από το καταπιεστικό πλέγμα των προβλημάτων του. Μέσα στο βιβλίο περικλείεται η σκέψη και ο στοχασμός, η έρευνα και η έμπνευση ενός πλήθους δημιουργών. Βοηθά τον άνθρωπο να έλθει σε επαφή με τα μεγάλα πνεύματα και να ωριμάσει, οξύνοντας την κριτική του σκέψη. Παράλληλα, ο αναγνώστης πλάθει μέσα στο μυαλό του εικόνες χρησιμοποιώντας τη φαντασία του οπότε δημιουργεί μια δικιά του εικόνα για το παρουσιαστικό των χαραχτήρων του βιβλίου και για τις εκφράσεις τους. Μπορεί να σταματήσει το διάβασμα ενός βιβλίου όποτε θέλει, να επιστρέψει σε κάποια προηγούμενη σελίδα, να σκεφτεί γι αυτό που διαβάζει όση ώρα θέλει.
Αλλά δεν μπορεί να δει όλα όσα έχουν συμβεί στο βιβλίο, παρά μόνο όταν φτάσει στο τέλος. Δεν έχει μια συνολική εικόνα της ιστορίας του βιβλίου, αλλά χρειάζεται χρόνος για να φτάσει στο τέλος. Τον ρυθμό ανάγνωσης το ελέγχει ο ίδιος ο αναγνώστης. Επιπλέον, τα βιβλία δεν απαιτούν ηλεκτρική ενέργεια , απλά κάποια μορφή φωτός , και σε γενικές γραμμές είναι πολύ πιο φορητά. Η ανάγνωση είναι μια διανοητική άσκηση για το μυαλό και το νου μας. Μπορεί να βοηθήσει τον εγκέφαλο μας να εκτελεί όλες τις λειτουργίες του πάντα με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Όταν διαβάζουμε, αναγκάζουμε το μυαλό μας να σκέφτεται περισσότερο και αυτό μπορεί να μας κάνει πιο οξυδερκείς.

Από την άλλη πλευρά, ο τεχνολογικός αιώνας μας δημιούργησε υποκατάστατα του βιβλίου που διανύουν την ανάπτυξη τους, με κυριότερο τον κινηματογράφο. Ο κινηματογράφος αποτελεί εύκολη, παθητική, κατευθυνόμενη γνώση, που επιδιώκει τη διάπλαση ενός προτύπου ανθρώπου, που μένει παθητικός στα προβλήματα των καιρών μας. Η αδυναμία αυτή του κινηματογράφου προκύπτει από την κακή του χρήση από τον άνθρωπο. Αυτή όμως μπορεί να γίνει και στο χώρο του βιβλίου. Όμως, εύκολα μπορούμε να αποκρούσουμε ένα κακό βιβλίο, δύσκολα όμως μια κακή ταινία αφού έχει τη δυνατότητα να μας μαγνητίζει.

Ακόμη, σε αντίθεση με το βιβλίο, στην ταινία η εικόνα είναι αυτή που συνηθίζει να λέει την ιστορία. Ο θεατής βλέπει οτιδήποτε του επιβάλλει ο σκηνοθέτης και ακούει τα λόγια που ορίζονται από τον σκηνοθέτη και τους ηθοποιούς. Όμως σε μια ταινία τα οπτικά και ηχητικά εφέ είναι πολύ πιο ελκυστικά από το αντικείμενο της φαντασίας του αναγνώστη. Είναι πιο εύκολη η ‘’έτοιμη ‘’ απεικόνιση ιδιαίτερα όταν δεν περισσεύει χρόνος για το βιβλίο. Γι ’αυτό όταν  μια ταινία παράγεται θα πρέπει να κόψει κομμάτια από το βιβλίο για να διαρκέσει το επιθυμητό χρονικό διάστημα .Όμως σε μια ταινία η εικόνα η οποία είναι ήδη δημιουργημένη πρόκειται να χρησιμοποιηθεί καθ’ όλη τη διάρκεια της εξέλιξης  της ιστορίας. Οι θεατές δηλαδή  παραμένουν δέσμιοι της φαντασίας του σκηνοθέτη ,που προβάλλει μόνο ότι επιλέγει ο ίδιος , καθορίζοντας τη σκέψη τους και χωρίς να τους αφήνει περιθώριο ανάπτυξης της  δικής τους φαντασίας.

Καταλήγοντας, Ο κινηματογράφος και το μυθιστόρημα μοιράζονται τις εικόνες αυτού του κόσμου. Η διαφορά είναι πως το μυθιστόρημα προσφέρει στον αναγνώστη την ελευθερία να φτιάξει πλάνα με τη φαντασία του ενώ ο κινηματογράφος επιβάλλει μια προκατασκευασμένη σεκάνς στο πλαίσιο της δικτατορίας του σκηνοθέτη. Απ’ τη μια λοιπόν η ελεύθερη έστω και αποσπασματική σύλληψη που δημιουργούμε εμείς κι απ’ την άλλη μια ολοκληρωμένη ενότητα εικόνων που μας επιβάλλεται. Εσείς διαλέγετε….