Ένα άρθρο από τον Πέτρο Κρητικό
Πριν την δωρεάν παιδεία (11 Απριλίου 1964 με τη μεταρρύθμιση που θέσπισε την υποχρεωτική παιδεία και τη δωρεάν) τα παιδιά δεν είχαν δωρεάν βιβλία. Είχαν ένα κοντύλι και μία πένα και ίσως στην καλύτερη περίπτωση ένα τετράδιο και τα βιβλία τα αγόραζαν καινούρια ή μεταχειρισμένα ή τα δανειζόντουσαν από άλλα παιδιά (ή μεγαλύτερα αδέλφια).
Οι τάξεις δεν είχαν πάντα θέρμανση και φως, ειδικά στην περιφέρεια. Επικρατούσε κρύο, γι’ αυτό ο δάσκαλος ζητούσε από κάθε παιδί να φέρνει κάθε μέρα από ένα καυσόξυλο για να ζεσταθούν με τη φωτιά.
Στη μεταπολεμική Ελλάδα και ως τη δεκαετία του ’60, τα παιδιά στο σχολείο έτρωγαν από τα κρατικά συσσίτια, σιτίζονταν δηλαδή με γάλα σε σκόνη, βούτυρο και κίτρινο, λιωμένο τυρί (τύπου Ολλανδίας).
Οι μαθητές έπρεπε να βρίσκονται από πολύ νωρίς στο σχολείο. Δεν υπήρχαν, όμως, δημοτικά σχολεία σε κάθε χωριό, με αποτέλεσμα να χρειάζεται οι μαθητές να περπατάνε μέχρι και μία ώρα μέχρι να το φτάσουν, μέσα σε–συχνά–δύσκολες καιρικές συνθήκες, όπως βροχές και χιόνια. Και μην ξεχνάμε πως δεν είχανε όλα τα παιδιά παπούτσια και ζεστά ρούχα εκείνη την εποχή. Μάλιστα, μερικά παιδιά έβγαζαν τα παπούτσια και περπατούσαν όλη τη διαδρομή ως το σχολείο ξυπόλυτα, για να μην χαλάσουν το μοναδικό ζευγάρι παπούτσια που είχαν.
Αν δεν ήξερες το μάθημά σου ή μιλούσες κατά τη διάρκεια του μαθήματος, τότε ο δάσκαλος “στις έβρεχε” με τον χάρακα ή με τη βέργα ή με τον βούρδουλα. Γιατί τότε πίστευαν πως “το ξύλο βγήκε απ’ τον Παράδεισο” και πως τα παιδιά αν δεν φάνε μια-δυο, δεν συμμορφώνονται.
Φυσικά δεν υπήρχαν οι πολύχρωμες πλαστικές ή αδιαβροχοποιημένες τσάντες σε διάφορα σχέδια, αλλά όλα τα παιδιά μετέφεραν τα βιβλία τους σε μία καφέ δερμάτινη σάκα την οποία πολύ συχνά διατηρούσαν και τα 6 χρόνια, σε όλες τις τάξεις του Δημοτικού.
Ο αριθμός των μαθητών μέσα στην τάξη έφτανε καμία φορά και τους πενήντα και στα θρανία κάθονταν μέχρι και τρία άτομα μαζί.
Το σχολείο ήταν εξατάξιο, δηλαδή έξι τάξεις το Δημοτικό και έξι το Γυμνάσιο. Λύκειο δεν υπήρχε. Στο Δημοτικό, υπήρχε ένας δάσκαλος που δίδασκε όλα τα μαθήματα.
Όλα τα παιδιά, αγόρια και κορίτσια φορούσαν μαύρη ή, αργότερα, μπλε ποδιά με άσπρο γιακά, έως το 1982 που καταργήθηκε η ποδιά. Τα αγόρια φορούσαν πηλίκιο(καπέλο) που καταργήθηκε το 1964.
Η γλώσσα που χρησιμοποιούσαν ήταν αρχικά η καθαρεύουσα και μετά η δημοτική με πολυτονικό σύστημα, δηλαδή δασεία, περισπωμένη, οξεία και ψιλή. Το πολυτονικό σύστημα καταργήθηκε στις 23 Νοεμβρίου 1981 και θεσπίστηκε το μονοτονικό σύστημα ορθογραφίας που έχουμε και σήμερα.
Υπήρχε ο επιθεωρητής, ο οποίος επισκεπτόταν ένα διαφορετικό σχολείο κάθε μέρα για να ελέγξει τους δασκάλους και το έργο τους. Έμπαινε μέσα στην τάξη και έλεγχε αν ήξεραν οι μαθητές το μάθημα, αν ήταν περιποιημένα τα παιδιά και ντυμένα όπως έπρεπε.
Το σχολείο λειτουργούσε 6 ημέρες την εβδομάδα, όχι 5 όπως σήμερα. Τα παιδιά ξεκουράζονταν μόνο μια μέρα την εβδομάδα, την Κυριακή.
