Ο Σερ Τσαρλς Σπένσερ Τσάπλιν ο νεότερος, γνωστότερος με το υποκοριστικό Τσάρλι και, στην Ελλάδα κυρίως, με το προσωνύμιο «Σαρλό», υπήρξε ηθοποιός, σεναριογράφος και σκηνοθέτης, που μεγαλούργησε στις πρώτες δεκαετίες του Χόλιγουντ. Είναι χρονικά η πρώτη παγκόσμια αναγνωρίσιμη φιγούρα της κινηματογραφικής τέχνης, κυρίως μέσω του χαρακτήρα «Σαρλό» που ενσάρκωνε στις πρώτες ταινίες του.

O Τσάρλι Τσάπλιν γεννήθηκε στις 16 Απριλίου 1889 στο Γουόλγουορθ του Λονδίνου και πέθανε τα Χριστούγεννα του 1977 σε ηλικία 88 ετών. Οι γονείς του, και οι δύο από το χώρο της τέχνης, του έμαθαν από πολύ μικρή ηλικία την τέχνη του τραγουδιού και με τη δική τους ενθάρρυνση άρχισε να εμφανίζεται σε θιάσους από πολύ μικρή ηλικία. Στα οχτώ του ήταν ήδη επαγγελματίας ηθοποιός. Η μητέρα του, γνωστή με το ψευδώνυμο Λίλι Χάρλι, ήταν τραγουδίστρια στο χώρο της κωμικής όπερας. Κατά τη διάρκεια της παράστασης «The Canteen» και λόγω μιας λαρυγγίτιδας, οι θαμώνες του θεάτρου την αποδοκίμασαν και την τραυμάτισαν πετώντας της αντικείμενα. Ήταν η πρώτη παράσταση του πεντάχρονου Τσάπλιν που ανέβηκε στη σκηνή για να τραγουδήσει το γνωστό τότε τραγούδι «Jack Jones». Η παιδική ηλικία του Τσάρλι Τσάπλιν ήταν ιδιαίτερα δύσκολη κάτι που ανάγκασε αυτόν και τον ετεροθαλή του αδερφό να «μεγαλώσουν» πολύ γρήγορα και να πάρουν τη ζωή στα χέρια τους. Οι γονείς του χώρισαν όταν ήταν τριών ετών. Ο πατέρας του ήταν αλκοολικός και πέθανε όταν ο Τσάπλιν ήταν δέκα ετών. Λίγο πιο πριν, η μητέρα τους κλείστηκε σε άσυλο ανιάτων ψυχικών νοσημάτων.

Ο Τσάρλι Τσάπλιν περιόδευσε για πρώτη φορά στην Αμερική με το θίασο του Φρεντ Κάρνο από το 1910 μέχρι το 1912. Μετά από πέντε μήνες στην Αγγλία, επέστρεψε στα πλαίσια μιας δεύτερης τουρνέ για να παραμείνει για σαράντα και πλέον χρόνια. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιοδείας γνωρίστηκε με τον Άρθουρ Στάνλεϋ Τζέφερσον που αργότερα θα γινόταν γνωστός ως Σταν «ο Λιγνός» Λόρεν από τις ταινίες «Χοντρός και Λιγνός». Ο Τσάπλιν και ο Λόρελ μοιράζονταν το ίδιο δωμάτιο σε μια εστία. Η δεύτερη περιοδεία του Τσάπλιν με το θίασο του Κάρνο Τρουπέ έτυχε της προσοχής του Μακ Σένετ και της Μέιμπελ Νόρμαντ που διεύθυναν τα στούντιο της Keystone Film Company. Ο Σένετ προσέλαβε τον Τσάπλιν για την ταινία «Making a Living» αλλά η «αναιμική» εμφάνιση του Τσάπλιν τον έριξαν αμέσως μετά θεώρησε ότι έκανε ένα μεγάλο λάθος. Οι περισσότεροι ιστορικοί συμφωνούν ότι η Νόρμαντ ήταν αυτή που έπεισε την Keystone Film Company για μια δεύτερη ευκαιρία.
 Η συνεργασία με τη Νόρμαντ, αν και ταραχώδης, ήταν ιδιαίτερα αποδοτική. Μια γυναίκα σκηνοθέτης-συγγραφέας ήταν κάτι που ο Τσάπλιν δυσκολεύτηκε να καταπιεί. Τελικά οι διαφωνίες ξεπεράστηκαν, ο Τσάπλιν έκανε τις πρώτες του ταινίες και οι δύο τους έμειναν φίλοι για πολλά χρόνια μετά την περίοδο «Keystone».

Στην περίοδο « Keystone» γεννήθηκε ο Σαρλό. Ο αλητάκος με το κωμικό παρουσιαστικό, τα φαρδιά ρούχα, το χαρακτηριστικό μουστάκι και τις υπερβολικές χειρονομίες κέρδισε το κινηματογραφικό κοινό και σκόρπισε άφθονο γέλιο σε δύσκολους καιρούς. Ο Τσάπλιν σιγά σιγά μετατράπηκε σε αστέρι αναλαμβάνοντας τη σκηνοθεσία και το μοντάζ των ταινιών του.

Ο Σαρλό που αγαπήσαμε λέγονταν Σαρλό μόνο στην Ευρώπη (Γαλλία, Ισπανία, Ανδόρα, Ελλάδα, Ρουμανία, Πορτογαλία και Τουρκία). Στη Λατινική Αμερική (Βραζιλία και Αργεντινή) ήταν ο Καρλίτος ενώ στη Γερμανία ήταν ο Παγαμπόντης. Ένας αγύρτης με τρόπους και αξιοπρέπεια τζέντλεμαν.

Η περίοδος Keystone τελείωσε το 1915 με τη «μεταγραφή» του στα Essanay Studios. Εκεί ανέπτυξε περαιτέρω τα κινηματογραφικά του προσόντα, απέκτησε σχεδόν πλήρη καλλιτεχνικό έλεγχο και έδωσε βάθος στο χαρακτήρα του Σαρλό. Τα φιλμ της Essanay ήταν πιο φιλόδοξα και από πλευράς παραγωγής-κόστους. Η διάρκεια τους ήταν η διπλάσια σχεδόν από τις κωμωδίες της Keystone.

Έχοντας ήδη δημιουργήσει τη δική του εταιρεία ηθοποιών το 1916, ο Τσάπλιν υπέγραψε ένα συμβόλαιο 670 χιλιάδων δολαρίων με τη Mutual Film Corporation για την παραγωγή 12 ταινιών διπλής μπομπίνας. Η δεκαοχτάμηνη αυτή περίοδος είναι η κλασσική περίοδος του βωβού κινηματογράφου με σχεδόν κάθε ταινία να θεωρείται κλασσική: Easy Street, One AM, The Pawnshop και The Adventurer. Η Έντνα Πέρβιανς Purviance ήταν η βασική πρωταγωνίστρια στο πλευρό του Τσάπλιν.
Με την ολοκλήρωση του συμβολαίου το 1917, ο Τσάπλιν συμφώνησε με τη First National για οχτώ επιπλέον ταινίες. Έχοντας τον πλήρη καλλιτεχνικό έλεγχο και περισσότερο χρόνο στη διάθεση του, επικεντρώθηκε περισσότερο στην ποιότητα. Αν και η First National ζήτησε κωμωδίες μικρού μεγέθους ο Τσάπλιν παρέδωσε ταινίες μεγάλου μήκους όπως το Shoulder Arms (1918), The Pilgrim (1923) και το The Kid (Το Χαμίνι).

 Ο Τσάπλιν ήταν γνωστός στους συνεργάτες του για την τελειομανία του. Κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων του Gold Rush, η σκηνή που ο «Μοναχικός Χρυσοθήρας» τρώει τα κορδόνια του γυρίστηκε τόσες φορές που ο Τσάπλιν χρειάστηκε να πάει στο νοσοκομείο από υπερβολική πρόσληψη σακχάρου. Τα κορδόνια ήταν από γλυκόριζα.
Το 1919, ο Τσάπλιν έγινε συνιδρυτής της United Artists μαζί με τη Μαίρη Πίκφορντ, το Ντάγκλας Φέρμπανκς και το Ντέιβιντ Γκρίφιθ σε μια κίνηση των καλλιτεχνών να απαλλαγούν από τους περιορισμούς και τον έλεγχο των διανομέων και των χρηματοδοτών. Αυτή η κίνηση εξασφάλισε την καλλιτεχνική του ανεξαρτησία και υπηρέτησε στο διοικητικό συμβούλιο της UA μέχρι τις αρχές του 1950. Υπό τη “σκέπη” της United Artists, o Τσάπλιν θα γυρίσει 9 ακόμα ταινίες από το 1923 έως το 1952.
Οι πολιτικές πεποιθήσεις του Τσάπλιν ήταν ήπια αριστερές. Τα πολιτικά μηνύματα των ταινιών του εμφανίζονται πιο έντονα στη δεκαετία του 1930 με κύριο θέμα αυτό της φτώχιας και της εξαθλίωσης όπως στους «Μοντέρνους Καιρούς».

Η πρώτη ταινία με διαλόγους είναι μια σάτιρα του Αδόλφου Χίτλερ και του Ναζισμού. Στο «Μεγάλο Δικτάτορα», του 1940, έπαιξε το ρόλο του Αντενόιντ Χίνκελ, δικτάτορα της Τομανίας εκφράζοντας τα αντιναζιστικά συναισθήματα του αμερικάνικου λαού ένα χρόνο πριν την είσοδο των Αμερικάνων στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο Μπενζίνο Ναπαλόνι, δικτάτορας της Βακτηρίας, επίσης, είναι μια σάτιρα του Μπενίτο Μουσολίνι και του φασισμού.
Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος είναι η αρχή της πιο δύσκολης περιόδου για τον Τσάπλιν. Η συμπρωταγωνίστρια του Τζόαν Μπάρι καταφεύγει στη δικαιοσύνη για την πατρότητα ενός παιδιού που με εξετάσεις αίματος αποδεικνύεται ότι ο Τσάπλιν δεν είναι ο πατέρας. Το δικαστήριο, όμως, αποφασίζει υπέρ της Μπάρι αφού τα τεστ αίματος δεν συμπεριλαμβάνονταν τότε στα πειστήρια μιας δίκης. Η διαμάχη δίνει πρόσχημα για επιπλέον διώξεις. Προς το τέλος του πολέμου, η άρνηση του να στηρίξει ανοιχτά την πολεμική προσπάθεια και δύο φιλοκομμουνιστικές (για τα αμερικάνικα δεδομένα) διαλέξεις τον έβαλαν στο στόχαστρο της δικαιοσύνης. Ο εισαγγελέας του απαγγέλει κατηγορίες σύμφωνα με το νόμο Μανν για σωματεμπορία, προαγωγή στην πορνεία και ανηθικότητα. Αν και αθωώνεται λίγα χρόνια αργότερα, η δίκη καταστρέφει για πάντα τη δημόσια του εικόνα. Παράλληλα, με την άνοδο του Μακαρθισμού στις ΗΠΑ, ο Τσάπλιν γίνεται στόχος του FBI για τις αριστερές του πεποιθήσεις. Το 1952 και ενώ ήταν στο Λονδίνο για την πρεμιέρα μιας ταινίας, το FBI προσπάθησε να ανακαλέσει την άδεια εισόδου στις ΗΠΑ. Κουρασμένος από τις διώξεις, ο Τσάπλιν παραιτήθηκε από κάθε προσπάθεια επιστροφής δηλώνοντας ότι «για φιλελεύθερα άτομα όπως ο ίδιος, δε συντρέχουν οι συνθήκες για καλλιτεχνική δημιουργία στην Αμερική».
Ο Τσάπλιν επέστρεψε μετά από 20 χρόνια για την απονομή του βραβείου μουσικής της Ακαδημίας Κινηματογράφου για την ταινία Limelight του 1952.
Κατά τη διάρκεια της καριέρας του, ο Τσάπλιν κέρδισε ένα μόνο βραβείο Όσκαρ σε ανταγωνιστική κατηγορία αλλά η Ακαδημία Κινηματογράφου τίμησε το έργο και την προσφορά του με τρία τιμητικά βραβεία.
O Τσάρλι Τσάπλιν παντρεύτηκε τέσσερις φορές και απέκτησε 11 παιδιά, 8 εκ των οποίων με την τέταρτη γυναίκα του την Όνα Ο’ Νηλ, κόρη του Ευγένιου Ο’ Νηλ.

Ο ήρωας που υποδύεται στην ταινία «Ο μεγάλος δικτάτορας» ο Τσάπλιν μοιάζει με τον Χίτλερ και παίρνει τη θέση του. Τότε ακούγεται μπροστά στο κοινό αυτή η ιστορική για τον κινηματογράφο ομιλία:

Λυπάμαι, αλλά δεν θέλω να γίνω αυτοκράτορας. Δεν είναι δική μου υπόθεση. Δεν θέλω ούτε να βασιλέψω, ούτε να κατακτήσω κανέναν. Θα ήθελα να βοηθήσω όλο τον κόσμο, αν μπορούσα. Εβραίους, χριστιανούς, μαύρους, λευκούς. Όλοι επιθυμούμε την αλληλεγγύη, αυτή είναι η φύση των ανθρώπων. Να ζούμε με την ευτυχία των άλλων, και όχι με τη δυστυχία τους. Δεν θέλουμε ούτε να μισούμε, ούτε να περιφρονούμε.

Στον κόσμο αυτόν υπάρχει χώρος για τον καθένα. Η καλή Γη είναι πλούσια και μπορεί να παρέχει για όλους. Η ζωή μπορεί να είναι ελεύθερη κι ωραία, αλλά χάσαμε αυτό το μονοπάτι. Η πλεονεξία δηλητηρίασε τις ψυχές των ανθρώπων, ανύψωσε τους φραγμούς του μίσους, μας καταδίκασε στη δυστυχία και στη σφαγή. Ορίσαμε την ταχύτητα, αλλά κλειστήκαμε στον εαυτό μας. Η εκμηχάνιση προσφέρει αφθονία αλλά μας έχει αφήσει σε ένδεια. Η επιστήμη μας έκανε κυνικούς, η ευφυΐα μας, σκληρούς και άξεστους. Σκεφτόμαστε πολύ και αισθανόμαστε ελάχιστα.

Περισσότερο κι από τις μηχανές, χρειαζόμαστε την ανθρωπιά. Πιο πολύ από την επιδεξιότητα, χρειαζόμαστε την καλοσύνη και την ευγένεια. Χωρίς αυτές τις αρετές, η βία θα κυριαρχήσει στη ζωή και όλα θα χαθούν. Το αεροπλάνο και το ραδιόφωνο μας έφεραν πιο κοντά. Η ίδια η φύση αυτών των εφευρέσεων διαλαλεί την καλοσύνη των ανθρώπων. Διαλαλεί την παγκόσμια αδελφοσύνη, την ενότητα όλων μας.

Ακόμα κι αυτή τη στιγμή, η φωνή μου φτάνει στα αυτιά εκατομμυρίων ανθρώπων, απελπισμένων γυναικών, παιδιών, που είναι θύματα ενός συστήματος που ξέρει μόνο να βασανίζει και να φυλακίζει αθώους ανθρώπους. Σε αυτούς που με ακούνε, λέω: Μην απελπίζεστε. Η τωρινή μας δυστυχία δεν είναι παρά το πέρασμα της πλεονεξίας και της σκληρότητας εκείνων που φοβούνται την πρόοδο του ανθρώπου. Το μίσος των ανθρώπων θα περάσει και οι δικτάτορες πεθαίνουν! Και η δύναμη που αφαίρεσαν από το λαό θα επιστρέψει σε αυτόν ξανά. Όσο οι άνθρωποι πεθαίνουν, η ελευθερία δεν θα αφανιστεί ποτέ!

Στρατιώτες! Μην υπακούτε στους αγροίκους, που σας περιφρονούν και σας σκλαβώνουν, που σας δυναστεύουν τις ζωές. Ανθρώπους που σας λένε τι να κάνετε, τι να σκεφτείτε και τι να νιώσετε! Που σας μεταμορφώνουν σε κοπάδι, σε κρέας για τα κανόνια. Μην υποχωρείτε μπροστά σε αυτά τα εκφυλισμένα όντα, στους εγκέφαλους και τις καρδιές των μηχανών! Δεν είστε ούτε μηχανές, ούτε κοπάδι, είστε άνθρωποι! Φέρετε την αγάπη της ανθρωπότητας μέσα στις καρδιές σας, δεν μισείτε! Μόνο όσοι στερήθηκαν την αγάπη μισούν! Οι στερημένοι και οι αφύσικοι!

Στρατιώτες! Μην αγωνίζεστε για τη σκλαβιά, αγωνιστείτε για την ελευθερία! Ο άγιος Λουκάς στο 17ο κεφάλαιο γράφει: «το βασίλειο του Θεού είναι μέσα στον άνθρωπο». Όχι σε έναν άνθρωπο, όχι σε μια ομάδα ανθρώπων, αλλά σε όλους τους ανθρώπους! Σε εσάς! Εσείς είστε ο λαός που έχει τη δύναμη, να δημιουργεί τις μηχανές, να δημιουργεί την ευτυχία! Εσείς ο λαός, έχετε τη δύναμη να δημιουργήσετε την ευτυχία, να εμπνεύσετε μια όμορφη κι ελεύθερη ζωή, να κάνετε αυτή τη ζωή μια υπέροχη περιπέτεια!

Στο όνομα της δημοκρατίας, ας χρησιμοποιήσουμε αυτή τη δύναμη, ας ενωθούμε! Ας αγωνιστούμε για ένα καινούργιο κόσμο, με ευκαιρίες και δουλειά για όλους, μέλλον για τους νέους, ασφάλεια για τους ηλικιωμένους.

Με αυτές τις υποσχέσεις, οι αγροίκοι πήραν την εξουσία. Αλλά είπαν ψέματα! Δεν κράτησαν το λόγο τους! Ποτέ δεν θα το κάνουν! Οι δικτάτορες ελευθερώνουν τον εαυτό τους, αλλά υποδουλώνουν το λαό. Ο αγώνας μας είναι να κάνουμε πράξη αυτές τις υποσχέσεις! Να ελευθερώσουμε το λαό, να σπάσουμε τους εθνικούς φραγμούς, να καταργήσουμε την πλεονεξία, το μίσος και τη μισαλλοδοξία. Ας αγωνιστούμε για ένα κόσμο δικαίου, όπου η επιστήμη και η πρόοδος θα φέρουν ευτυχία σε όλους!

Στρατιώτες! Στο όνομα της δημοκρατίας, ας ενωθούμε!

Δημήτρης Μκρτισιάν

Γ Μηχανολόγων