ΔΗΜΑΡΧΕΙΟ

Το μέγαρο όπου στεγάζεται σήμερα ο Δήμος Καβάλας αποτελεί ένα από τα πιο εντυπωσιακά κτίσματα της πόλης, με μια μοναδική αρχιτεκτονική γραμμή που φαντάζει «ξένη» μέσα στο χώρο της Καβάλας και παραπέμπει σε μικρογραφία Ουγγρικού πύργου. Η οικοδόμησή του τοποθετείται στο τέλος της δεκαετίας του 1890. Ανήκε στην ιδιοκτησία του Ούγγρου καπνέμπορου βαρόνου Pierre Herzog (Έρτζοχ) και χρησιμοποιήθηκε ως κατοικία του. Ο Εβραίος βαρόνος, ιδιοκτήτης μιας από τις πιο ισχυρές εταιρείες καπνών, της αυστροουγγρικής The Oriental Tobacco Trading Company Ltd που μονοπώλησε το εμπόριο καπνού στην κεντρική Ευρώπη, ήταν ανάμεσα στις προσωπικότητες που καθόρισαν την πολιτισμική ζωή της πόλης εκείνης της εποχής.

Έχει έντονα ρομαντικά στοιχεία παλιών μεσαιωνικών πύργων, γοτθικά τόξα στους πυργίσκους και στα μπαλκόνια, δυο βενετικές γοτθικές αψίδες εκατέρωθεν της πύλης, δακρυρροή πάνω από τα παράθυρα (dripstone) και προεκτεινόμενο παράθυρο (oriel window) καθαρό δείγμα γοτθικής αναγέννησης. Στην πρόσοψη υπάρχει σε έξι διαφορετικές θέσεις το χαρακτηριστικό οικόσημο του οίκου Έρτζοχ. Η εσωτερική οργάνωση των χώρων του κτιρίου είναι τέτοια, που επέτρεπε στα παλιά χρόνια την οργάνωση λαμπρών κοσμικών εκδηλώσεων. To 1921 πουλήθηκε από το Moris Herzog υιό του βαρόνου Pierre Herzog, στην «ανώνυμο εταιρία καπνών Ανατολής και πέραν θαλάσσης» με πληρεξούσιο τον διευθυντή της εταιρίας Αρμάνδο Κούφλερ.

Το 1937 το κτίριο βγήκε σε αναγκαστικό πλειστηριασμό για οφειλές της εταιρείας και αγοράστηκε από το Δήμο Καβάλας, επί Δημαρχίας Αθανασίου Μπαλάνου. Από το 1937 στεγάζεται εδώ ο Δήμος Καβάλας. Το κτήριο δεν έχει υποστεί μετατροπές. Η μόνη αλλαγή που έγινε είναι το γκρέμισμα του ψηλού τοίχου που υψωνόταν στην πρόσοψη και εμπόδιζε τη θέα προς το εσωτερικό.

ΜΟΝΗ ΛΑΖΑΡΙΣΤΩΝ

Η βαριά σιδερένια εξώπορτα ήταν πάντα ανοιχτή τα πρωινά, όπως ανοιχτή ήταν και η σκαλιστή ξύλινη πόρτα, που οδηγούσε στο εσωτερικό του νεοκλασικού κτίσματος, το οποίο φιλοξενούσε την καθολική εκκλησία του Αποστόλου Παύλου και την Ιερά Μονή Λαζαριστών του Αγίου Βικεντίου του Παύλου της Καθολικής Εκκλησίας Καβάλας, όπως είναι ο ακριβής τίτλος. Το εντυπωσιακό νεοκλασικό κτίσμα της, στην “καρδιά” της Καβάλας, συμπληρώνει αρμονικά το συγκρότημα των υπόλοιπων νεοκλασικών διατηρητέων κτιρίων σε έναν από τους ομορφότερους και ιστορικότερους δρόμους της πόλης, την οδό Κύπρου. Η Μονή Λαζαριστών ξεκίνησε να λειτουργεί στην Καβάλα πριν από ενάμιση αιώνα, χτίστηκε μεταξύ του 1888 – 1892, για να εξυπηρετήσει τις ποιμαντικές ανάγκες των τότε καθολικών που ζούσαν ανάμεσα στους ορθοδόξους χριστιανούς, εβραίους και μουσουλμάνους.
Στις 12 Σεπτεμβρίου 1887 φθάνει στην Καβάλα από τη Θεσσαλονίκη ο εφημέριος της εκεί καθολικής εκκλησίας, ο π. Casimir Hypert, προκειμένου να κηδέψει το μόλις οκτώ μηνών παιδί του επιθεωρητού του μονοπωλίου καπνού της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας M. Schwarz. Αυτός ήταν που διαπίστωσε την ανάγκη ίδρυσης ενός ναού στην περιοχή για την κάλυψη των λατρευτικών και πνευματικών αναγκών των καθολικών που ζούσαν στην Καβάλα.
Χαρακτηριστικά είναι τα όσα αναφέρει ο ίδιος ο π. Casimir Hypert, σε επιστολή του, τον Δεκέμβριο του 1887, προς τον πρόξενο της Γαλλίας στην Κωνσταντινούπολη: “Στις 10 Σεπτεμβρίου 1887 παίρνω τηλεγράφημα υπογεγραμμένο από τον επιθεωρητή του Οργανισμού Καπνών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Με ζητούσε επίμονα, γιατί ο γιος του ήταν σοβαρά άρρωστος. Στις 11 του ίδιου μήνα λέω αντίο στους αδελφούς μου στην Θεσσαλονίκη και στις 12 φθάνω στην Καβάλα στις 2 το απόγευμα. Το πρώτο πρόσωπο που μου απευθύνει το λόγο ήταν ένας υπηρέτης. Ρωτάω αμέσως για την υγεία του παιδιού. Είναι νεκρό που απαντάει. Ρωτάω την ηλικία του ήταν μόλις οχτώ μηνών. Ένας άγγελος περισσότερος στον ουρανό και λιγότερο στην γη, είναι η σκέψη που με παρηγορεί… Ο κ. Schwarz με παρακάλεσε να συνοδεύσω το σώμα του γιου του στην Κωνσταντινούπολη ώστε να ταφεί στο κοιμητήριο του Αγ. Στεφάνου. Έφερα κάποιες δυσκολίες λέγοντας ότι δεν είμαι εξουσιοδοτημένος να κάνω ένα τέτοιο ταξίδι. Αλλά ένα τηλεγράφημα του κ. Superieur της Ιεραποστολής της Θεσσαλονίκης μου πήρε κάθε ενοχή…Η νεκρική πομπή, που περιλάμβανε ό,τι αξιοσέβαστο υπήρχε στην Καβάλα, ξεκινάει. Προηγείται μια ακολουθεί από τελωνειακούς του Οργανισμού. Καθώς οι κάτοικοι της Καβάλας δεν είχαν δει ποτέ στους δρόμους τους μια καθολική κηδεία, ολόκληρη η πόλη ήταν επί ποδός. Αυτό που παρατηρούσε κανείς γύρω του ήταν οι Τούρκοι έχοντας στο κεφάλι τους ένα κόκκινο σκούφο περιτριγυρισμένο από ένα λευκό σαρίκι. Φθάνοντας στην ακροθαλασσιά επιβιβάζομαι μαζί με το σώμα του παιδιού. Έτσι ικανοποιήθηκαν οι επιθυμίες αυτής της οικογένειας που δεν θα είχε ποτέ συγκατατεθεί να αφήσει να ταφεί το παιδί σ’ ένα ελληνικό νεκροταφείο”. (Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αρχεία Ν. Καβάλας, Αρχείο Ιεράς Μονής Λαζαριστών 1887 – 1950).
Αυτό ήταν το ξεκίνημα μίας μεγάλης προσπάθειας. που κράτησε πολλά χρόνια έως ότου οι Λαζαριστές οργανωθούν στην Καβάλα, αποκτήσουν την αυτονομία τους, τα περιουσιακά τους στοιχεία και ξεκινήσουν το δύσκολο έργο της διαποίμανσης μιας κοινωνίας ανθρώπων, όπου οι Ορθόδοξοι, οι Εβραίοι και οι Αρμένιοι έπρεπε να συμβιώνουν κάτω από τον τουρκικό ζυγό κι αργότερα το βουλγαρικό.
Στο σημείο που βρίσκεται σήμερα η Μονή ήταν οικόπεδο του βαρόνου Φρειδερίκου Charnaud, ο οποίος το χάρισε στη Μονή. Στις 13 Οκτωβρίου 1899 τοποθετήθηκε ο θεμέλιος λίθος για την ανέγερση της Μονής που ολοκληρώθηκε στις 30 Ιουλίου 1900. Στις 3 Φεβρουαρίου 1902 τέθηκε ο θεμέλιος λίθος για την ανέγερση του σχολείου πίσω ακριβώς από την Μονή που και αυτό ολοκληρώθηκε στις 11 Ιουλίου 1902. Το σχολείο αυτό δεν λειτούργησε μόνο ως φροντιστήριο αλλά και ως κανονικό σχολείο για τη φοίτηση των παιδιών από διάφορες χώρες της Ευρώπης, οι οικογένειες των οποίων βρέθηκαν στην Καβάλα εξαιτίας του εμπορίου που επικεντρώνονταν κατά κύριο λόγο στον καπνό. Ιδρυτής του τάγματος των Λαζαριστών ήταν ο άγιος Βικέντιος, το άγαλμα του οποίου βρίσκεται στην πρόσοψη του κτιρίου. Ταυτόχρονα οι Λαζαριστές με τις θρησκευτικές τους υπηρεσίες δίδασκαν και γαλλικά στους Καβαλιώτες. Το 1916 χρησιμοποιήθηκε ως Γαλλικό Προξενείο. Ο πρώτος ιερωμένος πρόξενος της Γαλλίας υπήρξε ο Ετιέν Jouglax και ο τελευταίος ο Εδμόνδος Βουτσίνος που κατάγονταν από τη Σύρο. Παρέμεινε στην Καβάλα ως εφημέριος μέχρι το θάνατό του. Μια από τις σημαντικότερες στιγμές ως Γαλλικού Προξενείου στην Καβάλα ήταν η Εθνική Γιορτή της Γαλλίας με την πτώση της Βαστίλης στις 14 Ιουλίου, κατά την οποία ο ιερέας Βουτσίνος με την ιδιότητα του υποπρόξενου της χώρας παρέθετε δεξίωση προς τιμή των αρχών της πόλης. Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου οι Λαζαριστές παρέμειναν στην Καβάλα και προσέφεραν κάθε δυνατή βοήθεια στους κατοίκους της πόλης και σε ορισμένες μάλιστα περιπτώσεις με τον τρόπο τους συνέδραμαν στον απελευθερωτικό αγώνα.
Το κτίσμα της Μονής παρουσιάζει μεικτά αρχιτεκτονικά στοιχεία με οθωμανική νεοκλασική επίδραση. Στον εξωτερικό χώρο της Μονής υπάρχει ένας όμορφος κήπος στον οποίο δεσπόζει το άγαλμα της Παναγίας του Ροδαρίου μέσα σε πέτρινη κόγχη. 

Στην κεντρική είσοδο που οδηγεί στον περίβολο της Μονής υψώνεται το άγαλμα του ιδρυτή του Μοναχικού Τάγματος του Αγ. Βικέντιου του Παύλου. Ο διάδρομος του δεύτερου ορόφου της Μονής που οδηγεί στους κοιτώνες των μοναχών και στη βιβλιοθήκη. Εντυπωσιακή είναι η θέα της Καβάλας από τη σοφίτα του κτιρίου που έχει μετατραπεί σε σαλόνι για τη φιλοξενία επισκεπτών. Το Άγιο Βήμα στα αριστερά του κυρίως Ναού όπου υπάρχει η εικόνα της Αγ. Λυδίας ενώ μπροστά από αυτή βρίσκεται η μαρμάρινη κολυμπήθρα για το μυστήριο της Βάπτισης. Στα δεξιά του κυρίως Ναού βρίσκεται ένα ακόμα Άγιο Βήμα στην Αγία Τράπεζα του οποίου φυλάσσεται το αρτοφόριο ενώ υπάρχει και το άγαλμα του Αγ. Ιωσήφ με το μικρό Ιησού στην αγκαλιά. Εντυπωσιακά όμως είναι και τα δυο άλλα αγάλματα που βρίσκονται εντός του Ναού αυτό της Αγ. Θηρεσίας (Τερέζα) και του Αρχ. Γαβριήλ. Σήμερα ανήκει στο Αποστολικό Βικαριάτο Θεσσαλονίκης του οποίου επίσκοπος είναι ο καθολικός επίσκοπος Κερκύρας κ. Ιωάννης Σπιτέρης. Εξυπηρετεί ως Ναός τους καθολικούς της Καβάλας, της Δράμας και της Ξάνθης και τελείται Θεία Λειτουργία δυο Κυριακές το μήνα στις 10:00.

ΤΟ ΜΕΓΑΡΟ WIX

Το μέγαρο Wix (οδός Κύπρου 8 ) χτίστηκε γύρω στο 1906 από το Γερμανό Βαρόνο Αδόλφο Δε Ζολνάι Βηξ (Adolf Wix), Γερμανό εβραϊκής καταγωγής, προξενικό πράκτορα του αυστροουγγρογερμανικού υποπροξενείου και εκπρόσωπο για χρόνια των οικονομικών συμφερόντων των Herzog, ως μικρογραφία πύργου στην Ουγγαρία που το χρησιμοποίησε για επιχειρηματική του έδρα και κατοικία. Το κτίριο παρουσιάζει αρχιτεκτονικές ομοιότητες με το κτίριο του σημερινού Δημαρχείου, με έντονα επίσης τα γοτθικά χαρακτηριστικά. Γοτθικά χαρακτηριστικά είναι η αιχμηρή πρόσοψη (pointed arch), η διακοσμητική κονσόλα στη βάση (corbel), η δακρυρροή πάνω από τα παράθυρα (dripstone) και το προεκτεινόμενο παράθυρο (oriel window). To 1925 αγοράστηκε από αμερικανική καπνεμπορική εταιρία. Αργότερα περιήλθε την εταιρεία «Glen Tobacco Company» και στη συνέχεια στους κληρονόμους του καπνέμπορου Νίκου Πετρίδη. Σήμερα μετά από διάφορες αλλαγές στην κυριότητά του, ανήκει στο Δήμο Καβάλας και στεγάζει κάποιες από τις υπηρεσίες του όπως τη Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών και τη Διεύθυνση Προγραμματισμού, Ανάπτυξης και Ψηφιακών Υπηρεσιών.

ΠΑΡΘΕΝΑΓΩΓΕΙΟ ΚΑΒΑΛΑΣ (Δέκατο Δημοτικό Σχολείο)

Το παλιό Παρθεναγωγείο Καβάλας (Κωνσταντίνου Παλαιολόγου), βρίσκεται πάνω από τη Μεγάλη Λέσχη. Ειδική επιτροπή ανέλαβε την ανέγερση του Παρθεναγωγείου Καβάλας, το κτίριο του οποίου θεμελιώθηκε τον Μάιο του 1891 και ήταν έτοιμο το 1894 με χρήματα που εξασφαλίστηκαν από δωρεές, δανεισμούς, λαχειοφόρους αγορές και διάφορες εισφορές επιφανών καπνεμπόρων εκείνης της εποχής. Αξιοσημείωτη είναι και η δωρεά των ίδιων των καπνεργατών που προσέφεραν ο καθένας από ένα ημερομίσθιο συνεισφέροντας και αυτοί στην κατασκευή του κτιρίου. Η ανέγερση του Παρθεναγωγείου είναι απόρροια της μεγάλης άνθησης που γνώρισε η καπνεμπορία στην πόλη της Καβάλας. Στο ισόγειο του κτιρίου στεγάστηκε Νηπιαγωγείο. Το κτίσμα από αρχιτεκτονική άποψη δεν παρουσιάζει κάποιο ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Η γραμμή του είναι απλή νεοκλασική. Σήμερα στο χώρο αυτό στεγάζεται το 10ο Δημοτικό Σχολείο Καβάλας.

ΜΕΓΑΛΗ ΛΕΣΧΗ

Η Μεγάλη Λέσχη (οδός Κύπρου 12) χτίστηκε το 1909 από τη Φιλόπτωχο Αδελφότητα Κυριών Καβάλας (Φ.Α.Κ.Κ.), για να στεγάσει τη Λέσχη Ελληνικής Κοινότητας Καβάλας και εγκαινιάστηκε στις 22 Μαΐου 1910. Πριν ήταν οικόπεδο του Παρθεναγωγείου Καβάλας και χτίστηκε έτσι ώστε στο ύψος να μην καλύπτει τη θέα του Παρθεναγωγείου από το Νότο. Από αρχιτεκτονικής απόψεως η Μεγάλη Λέσχη αποτελεί ένα από τα εξαίρετα δείγματα αυστριακού μπαρόκ στην Ευρώπη και μοναδικό στην Ελλάδα. Έχει χρώματα σε μελί και αυτοκρατορικό κόκκινο που σύμφωνα με την άποψη κάποιων παραπέμπει σε αντίγραφο μέρους του Μεγάρου Μουσικής της Βιέννης.Στη νεοκλασική μορφή του κτιρίου παρατηρούνται αρκετά στοιχεία της αρχαιοελληνικής παράδοσης (ψευδοκίονες, κιονόκρανα, διαζώματα κ.ά.). Το ισόγειο στέγαζε κάποια χρόνια την Τράπεζα Αθηνών. Το 1919 η Ιονική Τράπεζα το ανακαινίζει και εγκαθίσταται εκεί. Από το 1944 ως το 1956 χρησιμοποιείται και ως Στρατιωτική Λέσχη. Στη συνέχεια, λειτουργεί ως Λέσχη Συγκέντρωσης Πολιτών και φιλοξενεί τις μεγάλες εκδηλώσεις της πόλης. Στην μεγάλη αίθουσα γινόντουσαν οι σημαντικότερες μουσικές παραστάσεις της πόλης , ρεσιτάλ πιάνου, προσκλήσεις για τσάι και ποικίλες φιλανθρωπικές εκδηλώσεις .

Πολύ σημαντικός θεωρείται ο ετήσιος ευεργετικός χορός , ήταν το κοσμικότερο γεγονός της Καβάλας, με την ανάλογη αίγλη , και ήταν παρών ο καλύτερος και οικονομικά επιφανέστερος κόσμος της πόλης. Από το 1983 μέχρι το 2003 το κτίριο φιλοξένησε τη Δημοτική Βιβλιοθήκη Καβάλας.

Σήμερα χρησιμοποιείται για πολιτιστικές εκδηλώσεις, ενώ στο ισόγειο διαθέτει εκθεσιακό χώρο και στεγάζει τη Στέγη Κοινωνικής Φροντίδας, καθώς επίσης και το Σκακιστικό Όμιλο Καβάλας.

ΜΕΓΑΡΟ ΤΟΚΟΥ

Το μέγαρο Τόκου (Κύπρου 14), χτίστηκε από τον καπνέμπορο Δημήτριο Τόκο το 1879 ως κατοικία του, όπως φαίνεται και στην επιγραφή πάνω από το υπέρθυρο («Δ.Τ. 1879»). Αξιόλογο διακοσμητικό στοιχείο είναι το καμπύλο αέτωμα/τύμπανο της στέγης του. Το μέγαρο χρησιμοποιήθηκε αργότερα ως Ιταλικό Προξενείο και το 1911 πέρασε στην ιδιοκτησία της Φιλοπτώχου Αδελφότητας Κυριών Καβάλας (Φ.Α.Κ.Κ.).

Μετά την απελευθέρωση της πόλης από τους Τούρκους το 1913 και έως το 1937 στέγασε το Δημαρχείο Καβάλας καθώς και Υπηρεσίες του Δήμου και μετά το Β” Παγκόσμιο Πόλεμο το ιδιωτικό Γυμνάσιο Παπασιδέρη. Από τη βεράντα του κτιρίου εκφωνήθηκαν πολιτικοί λόγοι όπως αυτός του Ελευθερίου Βενιζέλου, που επισκέφθηκε το 1929 την Καβάλα. Το 1979 αγοράστηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού προκειμένου να αναστηλωθεί και να στεγάσει τη νεοσύστατη Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Το μέγαρο Τόκου, όπως και τα περισσότερα αξιόλογα οικοδομήματα της Καβάλας, έχουν κτισθεί από Ηπειρώτες και Δυτικομακεδόνες μαστόρους. Στα κτίρια αυτά διακρίνονται απηχήσεις του ρομαντικού ρεύματος και του εκλεκτικισμού στην αρχιτεκτονική που κυριαρχούσε στην Ευρώπη στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα. Στο μέγαρο Τόκου, που είναι το αρχαιότερο από τα σωζόμενα παλαιά κτίρια της Καβάλας, συνδυάζονται νεοκλασικά και στοιχεία παραδοσιακής ντόπιας αρχιτεκτονικής με ολίγες διακοσμήσεις μπαρόκ στις εξωτερικές όψεις. Είναι κτίσμα οθωμανικού νεοκλασικισμού και μπαρόκ. Το ενδιαφέρον του κτιρίου αυτού βρίσκεται στη σύζευξη ακριβώς αυτών των αρχιτεκτονικών ρυθμών, την καλή κατασκευή και την ιστορική αξία του. Σήμερα στεγάζει την 12η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού.