Πρωτιά …μελετώντας τα άστρα
Συνέντευξη της Χρυσής Κουκουράκη, φοιτήτριας του Τμήματος Φυσικής του Πανεπιστημίου Κρήτης στις μαθήτριες της Β τάξης Στρατιδάκη Εύα, Τσακαλάκη Έλενα, Φραγκούλη Κατερίνα και Ψαρουδάκη Αναστασία με αφορμή τη βράβευσή της με το βραβείο “ Γιώργος Γραμματικάκης “
Πρόσφατα βραβεύτηκες με το βραβείο “ Γιώργος Γραμματικάκης “ από το Τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου Κρήτης, ένα βραβείο που θεσπίστηκε το 2023, έτος θανάτου του καθηγητή. Πώς νιώθεις για αυτή τη σπουδαία διάκριση;
Χαίρομαι πάρα πολύ που πήρα αυτό το βραβείο. Είναι ωραίο μετά από πολύ κόπο, οι κόποι σου αυτοί να αναγνωρίζονται και από τον υπόλοιπο κόσμο. Εγώ μελετάω Φυσική , γιατί μου αρέσει η Φυσική , κάνω έρευνα στη Φυσική , γιατί μου αρέσει να κάνω έρευνα, αλλά είναι ωραίο και ο υπόλοιπος κόσμος να βλέπει ότι κάνεις κάτι καλά. Επιπλέον, ήρθε και ένα χρηματικό ποσό των 1000 ευρώ, πολύ χρήσιμο, για να με βοηθήσει να συνεχίσω τις σπουδές μου. Επίσης, είναι μεγάλη τιμή που το βραβείο είναι στη μνήμη του Γιώργου Γραμματικάκη, ο οποίος ήταν από τους θεμελιωτές του τμήματος Φυσικής στην Κρήτη, οπότε η χαρά μου ήταν ακόμα μεγαλύτερη.
Πώς προέκυψε το ενδιαφέρον σου για τη μελέτη του μαγνητικού πεδίου του Γαλαξία;
Η αλήθεια είναι ότι προέκυψε λίγο τυχαία. Στην αρχή ήθελα να ασχοληθώ με Κοσμολογία. Μίλησα με την κυρία Παυλίδου, που ασχολείται με αυτό στο Τμήμα και της είπα ότι θέλω να ασχοληθώ με αυτό. Εκείνη μίλησε με τον σύζυγό της, τον κύριο Τάσση, καθηγητή στο Τμήμα και επιβλέπων μου, και εν τέλει μου παρουσίασαν ένα project, κατάλληλο για να ξεκινήσει κάποιος τελειόφοιτος του δεύτερου έτους. Μου φάνηκε ενδιαφέρον και έτσι αποφάσισα να ασχοληθώ με αυτό.
Πες μας λίγα λόγια για την έρευνά σου.
Ασχολούμαι με την Αστροφυσική και συγκεκριμένα με την Αστρογένεση, δηλαδή με το πώς δημιουργούνται τα αστέρια. Ειδικότερα, προσπαθώ να καταλάβω πώς το μαγνητικό πεδίο επηρεάζει τη δημιουργία των άστρων. Με απλά λόγια μπορώ να το εξηγήσω ως εξής: ο χώρος ανάμεσα στα αστέρια στο διάστημα δεν είναι τελείως κενός, αλλά έχει πολλή σκόνη, αραιή σκόνη, κυρίως υδρογόνο και ήλιο. Τα μόρια του υδρογόνου και του ηλίου έλκονται μεταξύ τους λόγω βαρύτητας, διότι η βαρύτητα ασκείται ανάμεσα σε οτιδήποτε έχει μάζα. Η έλξη δημιουργεί συμπυκνώματα και αυτό το συμπύκνωμα έχει ακόμα μεγαλύτερη μάζα , οπότε έλκει ακόμα περισσότερα μόρια υδρογόνου και ηλίου και κάποια στιγμή , όταν μαζευτούν πάρα πολλά , η θερμοκρασία ανεβαίνει, δημιουργούνται τότε αντιδράσεις σύντηξης , και από αυτή την αντίδραση δημιουργείται φως και αυτό το φως βλέπουμε εμείς από τα αστέρια. Βέβαια , όπως η βαρύτητα θέλει να φέρει κοντά τα σωματίδια, υπάρχουν άλλες δυνάμεις που θέλουν να τα απομακρύνουν, όπως για παράδειγμα η πίεση λόγω θερμοκρασίας. Όπως ξέρετε ήδη από τη Φυσική της Β τάξης , αυτό το “ πάβε να ρωτάς” ( p · V = n · R ·T ), ανάλογα με τη θερμοκρασία ασκείται και μια πίεση στο αέριο. Αυτή η πίεση θέλει να απομακρύνει τα σωματίδια, οπότε μια δύναμη που αντιτίθεται στη βαρυτική κατάρρευση είναι η πίεση λόγω θερμοκρασίας. Μία άλλη δύναμη που ,επίσης, αντιτίθεται στη βαρυτική κατάρρευση είναι η δύναμη από το μαγνητικό πεδίο. Συγκεκριμένα, το μαγνητικό πεδίο αναγκάζει τα φορτισμένα σωματίδια να κινούνται πάνω στις μαγνητικές γραμμές. Και έτσι, από τη μία έχεις τη βαρύτητα που θέλει να κάνει τα πάντα να καταρρεύσουν και από την άλλη έχεις το μαγνητικό πεδίο που σου λέει “ εσύ πρέπει να κινείσαι εδώ πάνω”. Άρα, είναι μια “ μάχη” ανάμεσα στη βαρύτητα που θέλει να συνθλίψει τα πάντα και τις υπόλοιπες δυνάμεις που θέλουν να κρατούν τα πράγματα μακριά. Κι εγώ προσπαθώ να καταλάβω πώς το μαγνητικό πεδίο επηρεάζει όλη αυτή τη δουλειά.
Από μικρή σου άρεσε να παρατηρείς τα αστέρια ή προέκυψε στην πορεία;
Όταν ήμουν πολύ μικρή, δηλαδή στο Νηπιαγωγείο – Δημοτικό, ήθελα να γίνω Αρχαιολόγος ή Παλαιοντολόγος, γιατί έβλεπα διάφορα ντοκιμαντέρ για δεινόσαυρους και μου άρεσε που έβλεπα τους αρχαιολόγους να κάνουν ανασκαφές . Όταν μεγάλωσα λίγο ( στο Γυμνάσιο ), εκεί ξεκίνησε να μου αρέσουν τα Μαθηματικά και η Φυσική . Αν και νομίζω ότι ο κοινός παρονομαστής ήταν ότι μου άρεσε να ανακαλύπτω πράγματα και αυτά ή θα ήταν απολιθώματα είτε διάφοροι νόμοι της φύσης . Δεν ήμουν σίγουρη αν ήθελα να σπουδάσω Μαθηματικά ή Φυσική και εν τέλει κατέληξα στη Φυσική . Τα Μαθηματικά μου άρεσαν πολύ, δηλαδή να λύνω ασκήσεις Μαθηματικών, αλλά σκέφτηκα ότι δεν θα μου άρεσε να ασχοληθώ επαγγελματικά, διότι η ίδια η επιστήμη των Μαθηματικών δεν ενδιαφέρεται πολύ για τις πρακτικές εφαρμογές της . Συνειδητοποίησα ότι μου άρεσε να μελετάω μια συνάρτηση, για να λύνω μια άσκηση , αλλά δεν θα μου άρεσε να κάνω αυτό το πράγμα όλη μου τη ζωή, αν αυτή η συνάρτηση δεν περιγράφει κάτι. Και για αυτό τον λόγο αποφάσισα να ασχοληθώ με τη Φυσική, η οποία έχει μέσα πολλά Μαθηματικά, αλλά έχει εντελώς άμεση πρακτική εφαρμογή . Επίσης, τα Μαθηματικά μελετούν αξιωματικά συστήματα, δηλαδή ο Μαθηματικός λέει “ δώσε μου μερικές παραδοχές και εγώ θα μελετήσω τι γίνεται με αυτές” και δεν ενδιαφέρεται αν αυτές πραγματικά ισχύουν . Η Φυσική και αυτή διέπεται από κάποια αξιώματα πχ. ο νόμος του Νεύτωνα, αλλά τελικός κριτής για αν αυτά ισχύουν είναι το πείραμα . Μπορεί κάποιος να φτιάξει την πιο κομψή φυσική θεωρία στον πλανήτη, αλλά, αν αυτή δεν επαληθεύεται από το πείραμα, τότε δεν ισχύει ΄ αυτό είναι που αρέσει στη Φυσική !
Ήταν η πρώτη σου επιλογή αυτή η σχολή ; Είχες και εναλλακτική;
Ήταν η πρώτη μου επιλογή να σπουδάσω Φυσική και μάλιστα στο Ηράκλειο, γιατί κατά τη γνώμη μου το τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου Κρήτης είναι το καλύτερο τμήμα στην Ελλάδα τόσο σε θέματα Σπουδών όσο σε θέματα έρευνας .Οι γονείς μου εργάζονται στο Πανεπιστήμιο Κρήτης ( ως φιλόλογοι ), οπότε ήξερα πρώτα από αυτούς ότι το Τμήμα Φυσικής είναι πάρα πολύ καλό. Ήθελα βέβαια να το διαπιστώσω και μόνη μου , γι ΄αυτό μπήκα στην ιστοσελίδα του τμήματος και διάβασα ότι όλοι οι καθηγητές του Τμήματος Φυσικής έχουν σπουδάσει στα καλύτερα πανεπιστήμια του εξωτερικού,όπως το Stanford, το Harvard . Είδα ,επίσης ,ότι το Ινστιτούτο Αστροφυσικής είναι πάρα πολύ καλό ινστιτούτο , καθώς η έρευνα που γίνεται εκεί είναι πραγματικά ποιοτική . Επίσης, οι φοιτητές που αποφοιτούν από το Τμήμα Φυσικής του Ηρακλείου γίνονται δεκτοί σε πολύ καλά μεταπτυχιακά και διδακτορικά προγράμματα . Κάποιοι έχουν προχωρήσει και έχουν κάνει σπουδαίες καριέρες , ενώ τέλος αρκετοί φοιτητές ακόμα και από πρώτο πτυχιακό επίπεδο δημοσιεύουν εργασίες σε περιοδικά με κριτές. Έτσι, όλα αυτά με έπεισαν ότι το Τμήμα Φυσικής στο Ηράκλειο είναι το καλύτερο στην Ελλάδα για Φυσική .
Υπήρξε κάποιος το πρότυπό σου ; Για παράδειγμα, είχες διαβάσει κάποιο από τα βιβλία του κ. Γραμματικάκη , π.χ. “ Τον Αστρολάβο του Ουρανού και της Ζωής “ και σου κίνησε την περιέργεια;
Η αλήθεια είναι ότι πριν να εισαχθώ στο Τμήμα Φυσικής είχα διαβάσει μόνο δοκίμια του κ. Γραμματικάκη όχι σχετικά με τη Φυσική . Ο ίδιος υπήρξε Ευρωβουλευτής οπότε έχει γράψει διάφορα κείμενα άλλου περιεχομένου . Νομίζω είχα διαβάσει λίγο τη “Κόμη της Βερενίκης “, αλλά δεν είχα ολοκληρώσει το βιβλίο ποτέ . Πάντως μια σειρά βιβλίων και dvd που είχαν κινήσει το ενδιαφέρον μου για τη Φυσική , όταν ήμουν πολύ μικρή, ήταν μια σειρά βιβλίων με τίτλο «μια φορά και έναν καιρό ήταν η επιστήμη » και εκεί έμαθα για διάφορους επιστήμονες , για τη ζωή τους , το έργο τους και ήταν από τα πρώτα εναύσματα, για να θέλω να ασχοληθώ με έρευνα και ιδιαίτερα με τις θετικές επιστήμες . Γενικά, υπάρχουν πολλοί επιστήμονες που θαυμάζω, αλλά δεν μπορώ να πω ότι υπάρχει κάποιος που να πω ότι θέλω να γίνω ακριβώς σαν αυτόν . Νομίζω ότι δεν είναι και πολύ υγιές να έχουμε πρότυπα με την έννοια το ότι θέλω να γίνω ακριβώς σαν αυτόν, διότι αυτό σε κάνει διαρκώς να σκέφτεσαι ότι πρέπει να γίνεις ακριβώς σαν αυτόν.
Είχες τη στήριξη της οικογένειάς σου;
Ναι, ειδικά σε όλα μου τα σχολικά χρόνια η οικογένειά μου με στήριζε πάντα. Ποτέ δεν έφερε αντίρρηση σε καμία επιλογή μου. Ήθελα να μάθω σκάκι, ήθελα να μάθω πιάνο , ποτέ δεν μου είπαν όχι . Στην αρχή με είχαν συμβουλεύσει, στα πρώτα χρόνια του Λυκείου ή στα τελευταία χρόνια του Γυμνασίου ίσως, να ακολουθήσω κάτι άλλο που έχει πολύ πιο σίγουρη επαγγελματική αποκατάσταση, αλλά ήμουν πολύ απόλυτη στο ότι μου άρεσε πάρα πολύ η Φυσική, άρα και αυτοί δε θα διαφωνούσαν καθόλου σε αυτό. Οπότε, ναι σε όλες μου τις επιλογές οι γονείς μου με έχουν στηρίξει.
Είσαι τώρα στο τέταρτο έτος, με μέσο όρο 9,51. Πόσο χρόνο αφιερώνεις για τις σπουδές ; Είναι πολύ απαιτητική η σχολή;
Η αλήθεια είναι ότι αφιερώνω το μέγιστο δυνατό χρόνο, δηλαδή για να καταλάβετε πηγαίνω στο πανεπιστήμιο στις εννιά το πρωί και φεύγω στις εννιά το βράδυ. Βέβαια αυτό δεν είναι μια απόδειξη ότι η σχολή είναι πολύ απαιτητική, διότι εγώ μελετώ ας πούμε τόσο πολύ γιατί θέλω να καταλάβω τα πράγματα σε βάθος, παράλληλα κάνω και έρευνα οπότε αυτό απαιτεί επιπρόσθετες ώρες εργασίας. Ωστόσο, η σχολή είναι απαιτητική, όχι υπό την έννοια ότι πρέπει κάποιος να διαβάζει όλη μέρα για να περνάει τα μαθήματα, αλλά χρειάζεται προφανώς ο καθένας να καταβάλει μια τίμια προσπάθεια και αυτό θα έπρεπε να ισχύει για όλες τις σχολές.Το βασικό πράγμα που χρειάζεται για να τα πάει κάποιος καλά είναι ενδιαφέρον και κίνητρο, αλλιώς δεν πάει τίποτα καλά. Εν γένει δεν είναι ψυχοφθόρο, γιατί μου αρέσει, αλλά καμιά φορά μπορεί να γίνει, δηλαδή αν έχω να προλάβω κάποια προθεσμία, τότε υπάρχει άγχος, δηλαδή εξ ορισμού, γιατί τρέχω να προλάβω κάτι. Επίσης, επειδή εν γένει έχω φιλοδοξίες, δημιουργεί και αυτό μια πίεση από μόνο του, αλλά κατά κύριο λόγο επειδή μου αρέσει αυτό που κάνω δεν αισθάνομαι πολύ πιεσμένη. Ακόμη και αν καμιά φορά αισθανθώ λίγο αγχωμένη ή αν αισθανθώ ότι δεν τα πηγαίνω καλά, κάνω ένα βήμα πίσω, συνειδητοποιώ ότι κάνω κάτι που μ’ αρέσει πάρα πολύ και συνειδητοποιώ ότι έχω καταφέρει και αρκετά πράγματα και αυτό με χαλαρώνει κάπως.
Από τη στιγμή της ανακοίνωσης της βράβευσης, νιώθεις πως άλλαξε η συμπεριφορά των συμφοιτητών σου , των καθηγητών σου προς εσένα ;
Όχι δεν το νιώθω αυτό. Το Τμήμα Φυσικής δεν έχει πάρα πολλά άτομα και όλοι γνωρίζονται μεταξύ τους, οπότε έτσι κι αλλιώς ο κόσμος γνώριζε ότι εγώ τα πήγαινα καλά. Εννοείται ότι όλοι χάρηκαν πολύ και ειδικά οι φίλοι μου και όλοι μου έλεγαν συγχαρητήρια, αλλά η συμπεριφορά τους ήταν ίδια.
Το βραβείο θεσπίστηκε πριν δύο χρόνια. Είσαι ουσιαστικά το δεύτερο μέλος της ακαδημαϊκής κοινότητας που λαμβάνει αυτή τη διάκριση. Και το πρώτο βραβείο, ωστόσο, δόθηκε σε γυναίκα στη Μυρτώ Φαλαλάκη. Γνωρίζεστε, συνεργάζεστε;
Είμαστε κολλητές! Έχουμε,επίσης, τον ίδιο επιβλέποντα, τον κύριο Τάσση, όμως ερευνητικά δουλεύουμε πάνω σε διαφορετικά θέματα. Αλλά συνεργαζόμαστε αρκετά σε ό,τι αφορά τη μελέτη και είναι πολύ ωραίο που έχω ένα άτομο με το οποίο μοιράζομαι τον ενθουσιασμό μου, όταν μαθαίνω κάτι καινούργιο και μου φαίνεται εντυπωσιακό. Παραδείγματος χάριν την ώρα της διάλεξης μαθαίνουμε κάτι εντυπωσιακό, κοιταζόμαστε και φαίνεται πόσο πολύ έχουμε εντυπωσιαστεί και οι δυο. Εάν πάλι εγώ μελετήσω κάτι και το πω στην Μυρτώ, βλέπω πόσο πολύ χαίρεται και αυτή που το έμαθε και αντιστρόφως.
Βιώνετε κάποιο είδος ρατσισμού από τους άντρες συμφοιτητές σας;
Όχι, δεν νομιζω. Γενικά, νομίζω ότι το περιβάλλον τουλάχιστον στο έτος μου, αλλά νομίζω και στα υπόλοιπα έτη, είναι αρκετά υγιές και αρκετά υποστηρικτικό. Δεν υπάρχει ρατσισμός ούτε έμφυλος ούτε άλλου είδους. Γενικά, όλοι οι φοιτητές τουλάχιστον στο Τμήμα Φυσικής εκτιμούν κάποιον που τα πάει καλά και που κάνει καλή δουλειά ανεξάρτητα με το φύλο του ή οτιδήποτε άλλο.
Μίλησέ μας για τα συναισθήματά σου τη μέρα της βράβευσης.
Ήμουν πάρα πολύ χαρούμενη, γιατί είχαν έρθει και οι γονείς μου στο Ηράκλειο για την τελετή, που δεν τους βλέπω πολύ συχνά λόγω φόρτου εργασίας. Έρχομαι στο Ρέθυμνο μόνο στις γιορτές, όποτε χάρηκα πολύ που τους είδα. Είχαν έρθει και όλοι μου οι φίλοι και άτομα από αλλά έτη με τα οποία μπορεί να μην είμαστε κολλητοί ούτε φίλοι, αλλά χάρηκαν πολύ που πήρα αυτό το βραβείο και για αυτό ήρθαν να με τιμήσουν. Γνώρισα, επίσης, τη σύζυγο του κυρίου Γραμματικάκη. Φυσικά τίμησα και εγώ τους φίλους μου που ορκίζονταν και γενικά ήταν μια πολύ ωραία μέρα.
Αισθάνεσαι μία μεγαλύτερη ευθύνη τώρα ;
Όχι, δεν αισθάνομαι μεγαλύτερη ευθύνη. Γενικά το ότι πήρα το βραβείο δεν άλλαξε παρά πολύ τον τρόπο με τον οποίο βλέπω τα πράγματα. Ωστόσο, αισθάνομαι γενικά μεγάλη ευθύνη στο να κάνω τη δουλειά μου καλά και αυτή την ευθύνη θέλω να την αισθάνονται όλοι οι άνθρωποι. Είναι πάρα πολύ σημαντικό να κάνει ο κόσμος την δουλειά του καλά και είναι πραγματικά σημαντικό να αναλογιστούμε πόσο καλύτερα θα ήταν τα πράγματα, αν όλοι οι άνθρωποι έκαναν καλά την δουλειά τους. Γιατί δεν είναι μόνο ο φυσικός, είναι και ο αρχιτέκτονας που θα σου φτιάξει το σπίτι και είναι σημαντικό να μην πέσει, είναι και ο γιατρός που θα πρέπει να σε θεραπεύσει και όχι να σε κάνει χειρότερα. Και ο φυσικός και ο χημικός και ο φιλόλογος και όλα τα επαγγέλματα και ο καθένας πρέπει να αισθάνεται μια ευθύνη να κάνει την δουλειά του καλά, γιατί αν δεν την κάνει καλά είναι επικίνδυνος .
Γνωρίζουμε ότι είχες διακρίσεις και στο σκάκι. Συνεχίζεις ;
Όχι, η αλήθεια είναι ότι από την Β Λυκείου σταμάτησα το αγωνιστικό σκάκι. Παίζω στο ίντερνετ καμιά φορά κυρίως μονόλεπτες παρτίδες, αλλά δεν ασχολούμαι πλέον σοβαρά με αυτό, δηλαδή δεν μελετάω, απλώς το κάνω για αναψυχή. Μου είχε φύγει η σπίθα. Μου άρεσε παλιά, μου αρέσει και τώρα και δεν θα σταματήσει ποτέ να μου αρέσει, αλλά μετά από ένα σημείο δεν μου άρεσε τόσο πολύ, ώστε να θέλω να αφιερώνω χρόνο σε αυτό. Ενώ για την Φυσική αυτό συνέβαινε. Δηλαδή, πολλές φορές προτιμώ να μελετήσω Φυσική παρά να βγω για ένα ποτό. Ενώ για το σκάκι παρατηρούσα ότι προτιμούσα να βγω για ένα ποτό και να χάσω την παρτίδα, παρά να κερδίσω την παρτίδα και να μην βγω για ποτό με τους φίλους μου. Δεν το έβαζα ως προτεραιότητα.
Πώς ονειρεύεσαι το επαγγελματικό σου μέλλον;
Θέλω να εργάζομαι σε ένα καλό ερευνητικό κέντρο και να κάνω ποιοτική έρευνα και μάλιστα ιδανικά θέλω να το κάνω αυτό στο Ηράκλειο στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Νομίζω ότι η ερευνητική ομάδα στο ινστιτούτο φυσικής είναι πάρα πολύ καλή και για αυτό θέλω να κάνω σπουδές στο εξωτερικό για να δω και άλλα πράγματα, να δω πως γίνεται η έρευνα έξω από την Ελλάδα. Ενδεχομένως να πάρω πράγματα που από εδώ δεν μπορώ να πάρω, αλλά στο τέλος θέλω να γυρίσω εδώ πίσω. Αρκετοί φοιτητές και γνωστοί μου που έχουν αποφοιτήσει από το ινστιτούτο φυσικής έχουν γίνει δεκτοί σε μεταπτυχιακά ή διδακτορικά προγράμματα πολύ καλών πανεπιστημίων στο εξωτερικό, όπως το Stanford, το Princeton. Θα ήθελα και εγώ να το κάνω. Είναι όμως σημαντικό να καταλαβαίνουμε ότι το να πάει κάποιος σε ένα πανεπιστήμιο του εξωτερικού δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά πρέπει κάποιος να πηγαίνει σε πανεπιστήμιο του εξωτερικού, επειδή πιστεύει ότι έχει το πανεπιστήμιο κάτι να του προσφέρει. Γι΄ αυτό και εγώ θέλω να πάω σε κάποιο καλό πανεπιστήμιο, το οποίο να είναι ενεργό στον ερευνητικό τομέα που με ενδιαφέρει, αλλά μετά εν τέλει να γυρίσω πίσω, γιατί πιστεύω ότι το ερευνητικό γκρουπ εδώ στο Ηράκλειο είναι πάρα πολύ καλό. Επίσης, πιστεύω ότι οι καλοί ερευνητές πρέπει να γυρνάνε στην Ελλάδα για να οικοδομούνται και στην Ελλάδα πολύ καλές ερευνητικές ομάδες. Μέχρι στιγμής σκέφτομαι να παραμείνω στο κομμάτι της έρευνας και μόνο.
Εμείς θα σου ευχηθούμε να συνεχίσεις να κατακτάς κορυφές, κάθε επιτυχία στην έρευνά σου και σε ευχαριστούμε πολύ.
