του Δημήτρη Μαργαρίτη
Ηλιακή έκλειψη είναι ένα φαινόμενο κατά το οποίο η Σελήνη βρίσκεται ανάμεσα στον Ήλιο και τη Γη με αποτέλεσμα ορισμένες περιοχές της Γης να δέχονται λιγότερο φως από ότι συνήθως. Μπορεί να είναι μερική, ολική ή δακτυλιοειδής, ανάλογα με το μέγεθος, τη θέση και την απόσταση μεταξύ των αστεριών.
Αντίθετα με τη σεληνιακή έκλειψη που συμβαίνει στη φάση της πανσελήνου, η εντυπωσιακή ηλιακή έκλειψη συμβαίνει όταν έχουμε νέα Σελήνη.
Ολική έκλειψη ηλίου έχουμε όταν το μέγεθος της σελήνης είναι τέτοιο ώστε να καλύπτει πλήρως τον ηλιακό δίσκο και μπορεί να συμβεί όταν η Σελήνη είναι κοντά στη Γη και είναι το πιο σπάνιο είδος εκλείψεων, μετά τις υβριδικές.
Δακτυλιοειδή έκλειψη έχουμε όταν ο κώνος της σκιάς της σελήνης δεν ακουμπάει στην επιφάνεια της Γης. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ο παρατηρητής να βλέπει ένα ηλιακό δαχτυλίδι γύρω από το σκοτεινό σώμα της σελήνης.
Μερική έκλειψη ηλίου έχουμε όταν ο παρατηρητής βλέπει ένα ποσοστό του ήλιου «φαγωμένο» από τη σελήνη.
Η υβριδική έκλειψη ηλίου συνδυάζει τον τύπο της διακτυλιοειδούς και της ολικής. Συμβαίνει όταν Σελήνη και Ήλιος ευθυγραμμίζονται, αλλά με τρόπο «ελλειπτικό», έτσι ώστε η σκιά του φεγγαριού εμφανίζεται με ένα δακτύλιο φωτός γύρω της.
Κάθε έτος πραγματοποιούνται τουλάχιστον δύο εκλείψεις Ηλίου, ενώ ο μέγιστος αριθμός εκλείψεων Ηλίου που μπορεί να πραγματοποιηθεί σε ένα έτος είναι 5.
Μία ολική έκλειψη ηλίου είναι ένα σπάνιο ουράνιο φαινόμενο κατά το οποίο ο δίσκος της σελήνης εφάπτεται εσωτερικά με τον ηλιακό δίσκο κρύβοντας κάθε ίχνος ηλιακού φωτός για μερικά λεπτά. Αυτό συμβαίνει διότι, στον ουράνιο θόλο, τα δύο σώματα φαίνεται πως έχουν το ίδιο ακριβώς μέγεθος. Πρόκειται για μία κοσμική σύμπτωση, αφού η απόσταση Ηλίου-Γης είναι περίπου 400 φορές μεγαλύτερη από την απόσταση Σελήνης-Γης, αλλά ταυτόχρονα ο Ήλιος είναι περίπου 400 φορές μεγαλύτερος από τη Σελήνη.
Η ίδια ολική έκλειψη Ηλίου θα χρειαζόταν 400 χρόνια για να επαναληφθεί στο ίδιο σημείο στη Γη.
Εκλείψεις ηλίου τα τελευταία χρόνια:
- 29 Απριλίου 1976
Δακτυλιοειδής έκλειψη ηλίου στην Αφρική, στην Ευρώπη και στην Ασία, ορατή και από την Ελλάδα. Η δακτυλιοειδής φάση(κάλυψη 88.8% του ηλιακού δίσκου) ήταν ορατή από τους νομούς Λακωνίας, Χανίων, Ρεθύμνης, Ηρακλείου (δυτικό), Κυκλάδων (κεντρικές και νότιες), Σάμου, Δωδεκανήσου (εξαίρεση Καστελόριζο, Κάρπαθος) καθώς και από τα Κύθηρα. Ήταν η πρώτη δακτυλιοειδής ηλιακή έκλειψη στην Ελλάδα, από το 1966, ενώ η επόμενη θα γίνει το 2030. Η μέγιστη διάρκεια της δακτυλιοειδούς φάσης στον Ελλαδικό χώρο, ήταν στο νησί της Σαντορίνης (6 λεπτά και 39 δευτερόλεπτα), ενώ στα Χανιά έφτασε τα 6 λεπτά και στη Ρόδο τα 5. Έκλειψη παρόμοιας διάρκειας δεν προβλέπεται στην Ελλάδα, μέχρι το 2147. Στην υπόλοιπη χώρα η έκλειψη ήταν ορατή ως μερική. Το 86.6% του ηλιακού δίσκου καλύφθηκε στην Αθήνα, το 78% στη Θεσσαλονίκη.
- 31 Ιουλίου 1981
Ολική έκλειψη ηλίου στην Ασία και τον Ειρηνικό Ωκεανό, ορατή από τη Θράκη ως μερική. Η έκλειψη έφτασε στο μέγιστο της με την ανατολή του Ηλίου. Στην Αλεξανδρούπολη καλύφθηκε το 2% του ηλιακού δίσκου, στην Ορεστιάδα το 7.5%. Στην υπόλοιπη Ελλάδα, η έκλειψη ήταν αόρατη.
- 15 Δεκεμβρίου 1982
Μερική έκλειψη ηλίου στην Ευρώπη και στην Ασία, ορατή και από την Ελλάδα. Στην Ορεστιάδα καλύφθηκε το 34% του ηλιακού δίσκου, στην Αθήνα το 26%, στη Θεσσαλονίκη το 29.5% και στο Ηράκλειο το 23%. Οι νεφώσεις εμπόδισαν κατά τόπους την παρατήρηση του φαινομένου στην Ελλάδα.
- 4 Δεκεμβρίου 1983
Δακτυλιοειδής έκλειψη ηλίου στον Ατλαντικό Ωκεανό και την Αφρική, ορατή από την Ελλάδα ως μερική. Μέγιστη κάλυψη του ηλιακού δίσκου στο 8% στη Νότια Ελλάδα, 5% στην Αθήνα, 3% στη Θεσσαλονίκη. Σε μεγάλο μέρος της χώρας η παρατήρηση του φαινομένου δεν ήταν δυνατή λόγω των πυκνών νεφώσεων.
- 30 Μαΐου 1984
Δακτυλιοειδής έκλειψη ηλίου στον Ειρηνικό Ωκεανό, το Μεξικό, τις Η.Π.Α. και την Αφρική, ορατή από το μεγαλύτερο μέρος της Ελλάδας ως μερική. Στην Κέρκυρα καλύφθηκε το 33% του ηλιακού δίσκου, στη Θεσσαλονίκη το 18% και στην Αθήνα το 8%. Η έκλειψη ήταν αόρατη από την κεντρική και ανατολική Κρήτη, τα Δωδεκάνησα, τις ανατολικές Κυκλάδες και τον νομό Σάμου.
- 29 Μαρτίου 1987
Υβριδική έκλειψη ηλίου, ορατή ως δακτυλιοειδής στη Νότια Αμερική και στην Αφρική και ως ολική στον Ατλαντικό, ορατή στην Ελλάδα ως μερική. Μέγιστη κάλυψη του ηλιακού δίσκου 10.5% στη Γαύδο. Στην Αθήνα 4%, στη Θεσσαλονίκη λιγότερο από 1%. Στα σύνορα της Ελλάδας με τη Γιουγκοσλαβία, η έκλειψη ήταν αόρατη.
- 12 Οκτωβρίου 1996
Μερική έκλειψη ηλίου στην Ευρώπη και στη Βόρεια Αμερική, ορατή και από την Ελλάδα. Στα βόρεια σύνορα της Ελλάδας, η κάλυψη του ηλιακού δίσκου από τη Σελήνη ξεπέρασε το 40%, στην Αθήνα έφτασε το 34%, ενώ στο Ηράκλειο άγγιξε το 30%. Οι πυκνές νεφώσεις σε μεγάλο μέρος της ηπειρωτικής Ελλάδας, δεν βοήθησαν στην παρατήρηση του φαινομένου.
- 11 Αυγούστου 1999
Ολική έκλειψη στην κεντρική Ευρώπη, ορατή από την Ελλάδα ως μερική. Το 94% του ηλιακού δίσκου καλύφθηκε στην Ορεστιάδα και ήταν η μεγαλύτερη κάλυψη του ηλιακού δίσκου σε έκλειψη ηλίου, σε ελληνικό έδαφος από το 1966. Στην Αλεξανδρούπολη καλύφθηκε το 90%, στη Θεσσαλονίκη το 86%, στη Λάρισα το 82%, στα Ιωάννινα το 80%, στην Αθήνα το 78% και στο Ηράκλειο το 71%. Το «μονοπάτι» της ολικής φάσης, περνούσε σε απόσταση περίπου 250 χιλιομέτρων από τον βόρειο Έβρο.
21ος αιώνας
- 31 Μαΐου 2003
Δακτυλιοειδής έκλειψη ηλίου στην Αρκτική και στη Σκωτία, ορατή από την Ελλάδα ως μερική. Η έκλειψη βρίσκονταν στο μέγιστο της με την Ανατολή του Ηλίου. Το 64% του ηλιακού δίσκου καλύφθηκε στη Θεσσαλονίκη, το 56-57% στα Ιωάννινα και στην Αθήνα, στην Καλαμάτα το 47%, ενώ στη Γαύδο το 38%.
- 3 Οκτωβρίου 2005
Δακτυλιοειδής έκλειψη στην Ισπανία και στην Αφρική, ορατή από την Ελλάδα ως μερική. 60% η κάλυψη του ηλιακού δίσκου στη Ζάκυνθο, 54% στην Αθήνα, 50% στη Θεσσαλονίκη, 42% στην Ορεστιάδα.
- 29 Μαρτίου 2006
Ολική έκλειψη ηλίου ορατή ως ολική από το Καστελόριζο και ως μερική από την υπόλοιπη χώρα. Ο ηλιακός δίσκος καλύφθηκε πλήρως στο Καστελόριζο, με την ολική φάση να διαρκεί 3 λεπτά. Ήταν το μοναδικό σημείο της Ευρώπης, όπου η έκλειψη ήταν ορατή ως ολική. Στην υπόλοιπη χώρα: Ρόδος 98%, Ηράκλειο 94%, Αθήνα 84%, Λάρισα 77%, Κέρκυρα 71%. Σε περιοχές κυρίως της Δυτικής Ελλάδας, η συννεφιά δυσκόλεψε την παρατήρηση του φαινομένου. Η επόμενη ολική έκλειψη ηλίου στην Ελλάδα θα συμβεί στις 21 Απριλίου 2088.
- 1 Αυγούστου 2008
Ολική έκλειψη ηλίου στην Αρκτική και την Ασία, ορατή από τη Βόρεια Ελλάδα ως μερική. Στην Ορεστιάδα καλύφθηκε το 4.5% του ηλιακού δίσκου, ενώ στη Θεσσαλονίκη μόλις το 1%. Η έκλειψη ήταν αόρατη από τη δυτική και νότια Ελλάδα.
- 15 Ιανουαρίου 2010
Η μεγαλύτερη σε διάρκεια έκλειψη της χιλιετίας, ήταν ορατή ως δακτυλιοειδής στην Αφρική και την Ασία και ως μερική στην Ελλάδα. 13% κάλυψη του ηλιακού δίσκου στο Ηράκλειο, 10% στην Αθήνα, 7.5% στη Θεσσαλονίκη, 5% στον βόρειο Έβρο. Σε αρκετές περιοχές της χώρας, η συννεφιά δεν επέτρεψε την παρατήρηση του φαινομένου.
- 4 Ιανουαρίου 2011
Μερική έκλειψη ηλίου στην Ευρώπη, ορατή και από την Ελλάδα. Η Σελήνη κάλυψε το 62% του ηλιακού δίσκου στη Θεσσαλονίκη, το 60% στα Ιωάννινα, το 58% στην Αθήνα και το 54% στο Ηράκλειο. Στην ανατολική και βόρεια Ελλάδα, οι βροχές εμπόδισαν την παρακολούθησή της.
- 3 Νοεμβρίου 2013
Ολική έκλειψη ηλίου στον Ατλαντικό και την Αφρική, ορατή από την Ελλάδα ως μερική. Στην Κρήτη, ήταν η μέγιστη κάλυψη του ηλιακού δίσκου (μόλις 5%), ενώ στη Βόρεια Ελλάδα δεν ξεπέρασε το 1%.
- 20 Μαρτίου 2015
Ολική έκλειψη ηλίου στον Βόρειο Πόλο, ορατή από την Ελλάδα ως μερική. Στις Πρέσπες καλύφθηκε το 41% του ηλιακού δίσκου(μέγιστη κάλυψη στον Ελλαδικό χώρο), στη Θεσσαλονίκη 38.5%, στην Αθήνα 31%, στο Ηράκλειο το 24%, ενώ στο Καστελλόριζο το 20%.
- 21 Ιουνίου 2020
Δακτυλιοειδής έκλειψη ηλίου στην Αφρική και στην Ασία, ορατή από την Ελλάδα ως μερική. Η καλύτερη παρατήρηση από το Καστελόριζο (19.6% κάλυψη του ηλιακού δίσκου), στην Αθήνα 11% και στη Θεσσαλονίκη 7%.
- 25 Οκτωβρίου 2022
Μερική έκλειψη ηλίου στην Ευρώπη, την Ασία και την Αφρική, ορατή και από την Ελλάδα. 35% κάλυψη στην Ορεστιάδα, 29% στη Θεσσαλονίκη, 24% στα Ιωάννινα, 26% στην Αθήνα, 25% στο Ηράκλειο.
● 8 Απριλίου 2024
Ολική έκλειψη ηλίου σε ολόκληρη τη Βόρεια Ευρώπη από το Μεξικό ως το ανατολικότερο άκρο του Καναδά.
Αυτό σημαίνει πως η σελήνη θα καλύπτει ολόκληρο τον ηλιακό δίσκο και για λίγα λεπτά η μέρα θα γίνει νύχτα. Δεν ήταν ορατή από την Ελλάδα.
Πηγές:
Καθημερινή (4 Φεβρουαρίου 2012) www.kathimerini.gr
Βικιπαίδεια Wikipedia.org
