Της Κατερίνας Νεστορή
Ο σιδηρόδρομος στην Ελλάδα ξεκινάει την ιστορία του το 1869, όταν εγκαινιάστηκε ο σιδηρόδρομος Αθηνών – Πειραιώς, που αναφέρεται ως μία από τις παλαιότερες γραμμές μητροπολιτικού σιδηροδρόμου στον κόσμο.
Η Ιστορία των σιδηροδρόμων παγκοσμίως ξεκινάει όταν ο Τζορτζ Στίβενσον, ο «πατέρας των σιδηροδρόμων» και πρώην ανθρακωρύχος, το 1829 σχεδίασε την εντυπωσιακή ατμομηχανή «Ρόκετ», η οποία μετέφερε βάρος πολλών τόνων και ανέπτυξε ταχύτητα των 32 χιλιομέτρων την ώρα, εκπληκτικό επίτευγμα για την εποχή του!
Αρχικά οι άνθρωποι δεν αντιμετώπισαν φιλικά το τρένο με ατμομηχανή, αφού νόμιζαν πως δε θα μπορούσε να μεταφέρει επιβάτες, οι οποίοι εξαιτίας της ταχύτητας δε θα μπορούσαν να αναπνεύσουν. Σύντομα όμως αυτό αποδείχτηκε λάθος. Το 1830 λειτούργησε ο «Λίβερπουλ και Μάντσεστερ Ρέιλγουεϊ», ο πρώτος σιδηρόδρομος που μετέφερε επιβάτες από μια πόλη σε μια άλλη, σχεδιασμένος από τον ίδιο τον Τζορτζ Στίβενσον, χρησιμοποιώντας μόνο την ατμομηχανή.
Παράλληλα, η Ελλάδα γίνεται ανεξάρτητο κράτος το 1830 και συμπίπτει με την έναρξη της εποχής των σιδηροδρόμων. Μέχρι το 1835, παρουσιάζονταν σχέδια προς το ελληνικό κράτος για την κατασκευή σιδηροδρομικής γραμμής από την Αθήνα προς το λιμάνι του Πειραιά. Μετά από 22 χρόνια το 1857, υπεγράφη μια σύμβαση για την κατασκευή του και οι σχετικές εργασίες άρχισαν. Χρειάστηκαν τέσσερις διαφορετικές εταιρείες και δώδεκα χρόνια για να τεθούν τα 8,8 χιλιόμετρα της διαδρομής σε χρήση, καθώς το έργο ολοκληρώθηκε το 1869.
19 Απριλίου 1882: Ξεκινάει η λειτουργία του πρώτου τρένου στην Πελοπόννησο
Το 1895 η γραμμή επεκτάθηκε έως την Ομόνοια και το 1904 έγινε ηλεκτροκίνητη με τρίτη τροχιά, δημιουργώντας την γραμμή 1 του μετρό Αθήνας.
Oι ελληνικές κυβερνήσεις (με πρωθυπουργό κυρίως τον Χαρίλαο Τρικούπη) έκριναν ότι οι ελληνικές συγκοινωνιακές υποδομές έπρεπε ταχύτατα να προωθηθούν, ώστε να συνδεθεί η χώρα με τους διεθνείς άξονες.
Όμως, στο μεγαλύτερο τμήμα του το σιδηροδρομικό δίκτυο ήταν μετρικό, με γραμμές πλάτους ενός μόνο μέτρου, τη στιγμή που οι διεθνείς προδιαγραφές προέβλεπαν γραμμές πλάτους 1,56 μέτρων. Αυτό σήμαινε ότι το δίκτυο σχεδιάστηκε για να εξυπηρετεί τοπικές κυρίως ανάγκες, χωρίς φιλοδοξίες να αποτελέσει τμήμα του διεθνούς δικτύου.
Με πολλές δυσκολίες το σιδηροδρομικό δίκτυο της Ελλάδας ολοκληρώθηκε σε τρεις περίπου δεκαετίες, από το 1880 εώς το 1909. Η μεγάλη ώθηση δόθηκε στις πρώτες πρωθυπουργίες του Χαρίλαου Τρικούπη (1882-1892), όπου και κατασκευάστηκαν 900 χιλιόμετρα σιδηροδρομικής γραμμής.
Οι δυσκολίες που αντιμετώπισαν αρχικά, ήταν οικονομικές, καθώς το Κράτος δεν μπορούσε να εξοικονομήσει τα κεφάλαια που ήταν απαραίτητα για την κατασκευή του σιδηροδρόμου. Επίσης, το ιδιωτικό κεφάλαιο δεν επένδυσε χρήματα στο έργο, αφού το θεώρησε μη αποδοτικό, επειδή πρώτον δεν υπήρχαν μεγάλες βιομηχανίες για την μεταφορά πρώτων υλών και δεύτερον ο οριζόντιος διαμελισμός της Ελλάδας ευνοούσε τις θαλάσσιες συγκοινωνίες, οι οποίες ήταν ήδη αναπτυγμένες.
Σιδηροδρομικό Μουσείο Αθηνών
Πηγές
- Ιστορίες πάνω σε ράγες: Ο ελληνικός σιδηρόδρομος από την εποχή του Τρικούπη το 1869, μέχρι και σήμερα – The Standard
- Ιστορία του σιδηροδρόμου – Βικιπαίδεια
- Ιστορία σιδηροδρομικών μεταφορών στην Ελλάδα – Βικιπαίδεια
- Οι Σιδηρόδρομοι και το Δίκτυο τους στην Ελλάδα: Πηγές και Θεωρία
- Η ελληνική οικονομία κατά το 19ο αιώνα
