Της Δήμητρας Δημέρτικα
Η Καλογρέζα είναι συνοικία του δήμου Ν. Ιωνίας στα σύνορα με τον δήμο Ηρακλείου Αττικής και τον δήμο Αμαρουσίου.
Σχεδόν ακατοίκητη μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα άρχισε σταδιακά να κατοικείται μετά το 1923 με την μαζική κάθοδο προσφύγων από τα παράλια της Μικράς Ασίας. Η Καλογρέζα επιπλέον προσέλκυσε πολύ κόσμο μετά την ανακάλυψη των ανθρακωρυχείων και την έναρξη της λειτουργίας τους το 1935, όπου γινόταν αδιάκοπα η εξόρυξη λιγνίτη μέχρι το κλείσιμο τους το 1962.
Την εποχή της Γερμανικής κατοχής έγινε επίταξη των ανθρακωρυχείων και μετατροπή τους σε στρατόπεδο από τις κατοχικές δυνάμεις.
● Η Καλογρέζα έγινε το δεύτερο μεγαλύτερο κέντρο αντίστασης στις κατοχικές δυνάμεις σε ολόκληρη την Αττική, μετά την Κοκκινιά, αφού εκεί σημειώθηκε το πρώτο μεγάλο μπλόκο των Γερμανών στο οποίο συμμετείχαν για πρώτη φορά όλες οι δυνάμεις των ντόπιων συνεργατών τους, και οι οποίοι έδρασαν σχεδόν αυτόνομα.
● Στο μπλόκο της Καλογρέζας, το οποίο οργανώθηκε στις 14 Μαρτίου του 1944 από τα αθηναϊκά Τάγματα Ασφαλείας, συνελήφθησαν 500 κάτοικοι, αρκετοί από τους οποίους βασανίστηκαν στην Ειδική Ασφάλεια, ενώ εκτελέστηκαν επιτόπου 22 μαχητικοί ανθρακωρύχοι και αγωνιστές, όλοι τους μέλη της ΕΠΟΝ.
● Η περιοχή της Καλογρέζας είχε μπει στο στόχαστρο των ταγμάτων ασφαλείας μετά την εκτέλεση του ταγματάρχη της Χωροφυλακής Δημήτρη Αλεξόπουλου από την ΟΠΛΑ στις 27 Σεπτεμβρίου του 1943, ως απάντηση στην εκτέλεση 6 ανθρακωρύχων από τάγμα της Χωροφυλακής κατά την διάρκεια πορείας των στη Ν. Ιωνία, λίγες μέρες νωρίτερα, στις 2 Σεπτεμβρίου του ’43.
Το χρονικό
Τον Αύγουστο του 1943 ξεκίνησε η απεργία των τροχιοδρομικών.
Οι Γερμανοί συνέλαβαν 50 άτομα . Ακολούθησε το πρώτο μεγάλο σαμποταζ του ΕΛΑΣ Αθήνας στο αμαξοστάσιο Καλλιθέας με την καταστροφή 93 βαγονιών.
Οι Γερμανοί αγριεμένοι από την απεργία και το σαμποτάζ απειλούσαν να εκτελέσουν τους τροχιοδρομικούς υπαλλήλους.
2 Σεπτεμβρίου 1943
Στην Καλογρέζα υπάρχουν ανθρακωρυχεία και περίπου 1.500 σκληροτράχηλοι ανθρακωρύχοι, μαζί με κατοίκους, έφθασαν στο αστυνομικό τμήμα Ν. Ιωνίας αποφασισμένοι να απελευθερώσουν τους τροχιοδρομικούς . Στη λεωφόρο Ηρακλείου με Μικράς Ασίας, τους περιμένει η χωροφυλακή. Επικεφαλής της είναι ο Ταγματάρχης Δημήτριος Αλεξόπουλος. Έδωσε εντολή στους άνδρες του να πυροβολήσουν εναντίον του άμαχου πλήθους. Οι χωροφύλακες τραυμάτισαν έξι και σκότωσαν τρεις ανθρακωρύχους από την Καλογρέζα. Για πρώτη φορά οι χωροφύλακες πυροβολούν το άοπλο πλήθος, χωρίς γερμανική ή ιταλική εντολή.
Η ΟΠΛΑ ανέλαβε να εκτελέσει τον υπεύθυνο της σφαγής.
27 Σεπτεμβρίου εκτελέστηκε ο ταγματάρχης Χωροφυλακής Δημήτρης Αλεξόπουλος. Είναι η πρώτη εκτέλεση της οργάνωσης στην Αθήνα.
Τον Μάρτιο του 1944 αποφασίστηκε να “χτυπηθούν” οι δυο μεγάλοι πόλοι της αριστεράς και της αντίστασης στην Αττική. Η Κοκκινιά και η Καλογρέζα. Στην Κοκκινιά έγινε η πρώτη μεγάλη μάχη που δόθηκε σε πόλη και στην Καλογρέζα, λίγες μέρες μετά έγινε το πρώτο μεγάλο μπλόκο της Κατοχής. Την Τρίτη 14 Μαρτίου 1944, όλη η δύναμη και οι διοικητές της χωροφυλακής και των ταγμάτων ασφαλείας, συμμετέχουν στο μπλόκο. Ακολουθούν σκηνές τρομοκρατίας με άγριους ξυλοδαρμούς, ενώ υπάρχουν μαρτυρίες και για πλιάτσικο
Συνελήφθησαν γύρω στα 500 άτομα. Εκτελέστηκαν 22. Όσοι οδηγήθηκαν στην ασφάλεια βασανίσθηκαν και οι γυναίκες ταπεινώθηκαν με διεστραμμένα βασανιστήρια.
Η Καλογρέζα δυστυχώς για τους κατοίκους της είχε πολλές πρωτιές. Εκεί έγινε το πρώτο μεγάλο μπλόκο των Γερμανών, στο οποίο για πρώτη φορά κατέβηκε όλη η δύναμη των ντόπιων συνεργατών τους….
Στην Καλογρέζα σαν περνάς
Ξέγνοιαστε εσύ διαβάτη,
Με ευλάβεια πρέπει να πατάς,
Γιατί σε τούτα τα ληθάρια,
Έπεσαν για τη λευτεριά 22 παλικάρια….
ΟΠΛΑ (Ομάδα Περιφρούρησης Λαϊκών Αγωνιστών)
ΕΠΟΝ (Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων)
Πηγές
Wikipedia.gr
Η Μηχανή του Χρόνου (ΕΡΤ)
