των Φωτεινής Νασιάκου και Ζωής Νικολοπούλου
Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης γεννήθηκε στη Σκιάθο το 1851. Ο πατέρας του Αδαμάντιος Εμμανουήλ ήταν ιερέας και η μητέρα του Αγγελική Μωραΐτη καταγόταν από παλιά αρχοντική οικογένεια του Μυστρά. Η οικογένεια είχε οικονομικές δυσκολίες και ο πατέρας, για να συντηρήσει τα έξι παιδιά του, εργαζόταν επίσης ως ελληνοδιδάσκαλος και γραμματέας της δημαρχίας. Το οικονομικό πρόβλημα δημιούργησε δυσκολίες στις γυμνασιακές σπουδές του Παπαδιαμάντη, ο οποίος κατάφερε να τελειώσει το γυμνάσιο στην Αθήνα το 1874. Τον Σεπτέμβριο της ίδιας χρονιάς γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών, την οποία παρακολούθησε για κάποια χρονική περίοδο και ύστερα την εγκατέλειψε. Δεν ολοκλήρωσε τις σπουδές του, αν και έλεγε ότι δεν τις εγκατέλειψε, όμως, δεν ήθελε ούτε να πάει στο πατρικό του σπίτι ούτε να πάει στρατό. Αυτό στοίχησε στον πατέρα ο οποίος ονειρευόταν να γίνει ο γιος του καθηγητής.
Το 1877 δημοσίευσε στην εφημερίδα «Εφημερίς» τα πρώτα του άρθρα και σύντομα γνωρίστηκε με δημοσιογραφικούς και λογοτεχνικούς κύκλους. Στη συνέχεια, άρχισε να συνεργάζεται και με άλλες εφημερίδες και περιοδικά μεταφράζοντας ξένα λογοτεχνικά έργα και δημοσιεύοντας δύο ακόμα μυθιστορήματά του, το «Οι έμποροι των εθνών» και «Η γυφτοπούλα». Στα χρόνια αυτά βελτιώθηκαν τα οικονομικά του, ιδιαίτερα από το 1892, όταν έγινε μόνιμος συνεργάτης της εφημερίδας Ακρόπολις και μπορούσε να στέλνει κάποια χρήματα στην οικογένειά του.
Ο Παπαδιαμάντης στράφηκε στο διήγημα, κάνοντας αρχή με «Το χριστόψωμο». Είχαν εμφανιστεί ήδη ευνοϊκές κριτικές για το έργο του και με τα διηγήματά του έγινε ευρύτερα γνωστός και αγαπητός στο αναγνωστικό κοινό. Το 1908 έγινε τιμητική εκδήλωση για τα είκοσι πέντε χρόνια της συγγραφικής του δουλειάς. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του υπέφερε από ρευματισμούς στα χέρια που τον δυσκόλεψαν στο γράψιμο. Το 1908 ο συγγραφέας επέστρεψε οριστικά στην πατρίδα του. Το Νοέμβρη του 1910 αρρώστησε από πνευμονία. Πέθανε στις 21 Ιανουαρίου του 1911 αφήνοντας ατελείωτο το τελευταίο του διήγημα «Ο αντίκτυπος του νου».
Το έργο του Παπαδιαμάντη αποκαλύπτει έναν από τους σημαντικότερους Έλληνες λογοτέχνες, του οποίου η γραφή κατέχει ξεχωριστή θέση στην ελληνική λογοτεχνική παράδοση. Η συμβολή του εκτείνεται τόσο στη θεματολογία όσο και στη γλώσσα και το ύφος του, ενώ επηρέασε καθοριστικά την εξέλιξη της νεοελληνικής πεζογραφίας. υπήρξε δάσκαλος της ηθογραφίας, όμως το έργο του ξεπερνά την απλή περιγραφή ηθών και εθίμων. Με βαθιά ανθρωποκεντρική ματιά, καταγράφει τις αγωνίες, τις ελπίδες και τις αδυναμίες των απλών ανθρώπων, κυρίως των ταπεινών και περιθωριακών της ελληνικής επαρχίας. Οι ήρωές του ζουν σε μια συνεχή πάλη μεταξύ καθημερινού βίου και υπαρξιακού προβληματισμού, ενώ δεν λείπουν οι κοινωνικές διαστάσεις, ιδίως η καταπίεση των γυναικών, η φτώχεια και η σύγκρουση παράδοσης-μοντερνισμού.
Ο Παπαδιαμάντης ήταν βαθιά θρησκευόμενος, αλλά όχι δογματικός. Η θρησκευτική του πίστη διαπερνά το έργο του ως εσωτερική αναζήτηση νοήματος και λύτρωσης, χωρίς να υποτάσσει τον άνθρωπο σε στεγνά σχήματα. Η μεταφυσική και η ηθική συνείδηση συνυπάρχουν με μια διακριτική κοινωνική κριτική.
Η γλώσσα του Παπαδιαμάντη είναι μοναδική: ένα ιδιότυπο μείγμα καθαρεύουσας και δημοτικής, με αρχαϊκά στοιχεία, εκκλησιαστικό λεξιλόγιο και λαϊκές εκφράσεις. Αυτό το γλωσσικό ύφος προσδίδει ιδιαίτερη μουσικότητα και ατμοσφαιρικότητα, κάνοντάς τον αναγνωρίσιμο και αξεπέραστο.
Το ύφος του είναι λυρικό, στοχαστικό και συχνά ειρωνικό. Χρησιμοποιεί την αφήγηση όχι μόνο για να περιγράψει, αλλά και για να σχολιάσει – συχνά με συμπόνια αλλά και κριτική διάθεση.
ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ
Μυθιστορήματα: Η μετανάστις (1879), Οι έμποροι των εθνών (1882), Η γυφτοπούλα (1884)
Νουβέλες: Χρίστος Μηλιόνης (1885), Οι χαλασοχώρηδες (1892), Βαρδιάνος στα σπόρκα (1893), Η Φόνισσα (1903), Τα ρόδιν’ ακρογιάλια (1907)
Διηγήματα: Το Χριστόψωμο (1887), Στο Χριστό στο Κάστρο (1892), Ολόγυρα στη λίμνη (1888), Της Κοκκώνας στο σπίτι (1893), Η νοσταλγός (1894), Η γλυκοφιλούσα (1894), Πατέρα στο σπίτι (1894), Έρωτας στα χιόνια (1896), Έρως- ήρως (1897), Τ’ αγνάντεμα (1899), Όνειρο στο κύμα (1900), Ρεμβασμός του Δεκαπενταύγουστου (1906), Άνθος του γιαλού (1906), Το μοιρολόγι της φώκιας (1908) και πολλά άλλα. Συνολικά ο Παπαδιαμάντης έγραψε 169 διηγήματα.
Ποιήματα: Στην Παναγιά την Κεχριά, Στην Παναγιά την Κουνίστρα, Στην Παναγιά του Ντομάν, Στην Παναγίτσα στο Πυργί, Στον Πρόδρομου στον Ασέληνο, Στον Πρόδρομον του Κάστρου, Στην Παναγία τη Σαλονικιά». Όλα αυτά τα ποιήματα γράφτηκαν μεταξύ 1909-1910.
Στον ακόλουθο σύνδεσμο:
θα βρείτε την εργασία δημιουργικής γραφής της συμμαθήτριάς μας Αριάδνης Φιλιπποπούλου. Ο διάλογος βασίστηκε στο διήγημα του Α. Παπαδιαμάντη «Τ” αγνάντεμα» και η παρουσίασή του γίνεται με την αξιοποίηση ψηφιακού εργαλείου.
Πηγές
https://papadiamantis.net/
Anemi – Digital Library of Modern Greek Studies
https://ins.web.auth.gr/index.php?lang=el
