«Η προσκύνηση των ποιμένων» (1612-1614)

Το θέμα της Γέννησης, όπως το γνωρίζουμε έως και σήμερα, εμφανίστηκε στην πρώιμη χριστιανική ζωγραφική, όταν με την ανακήρυξη της Παναγίας ως Θεοτόκο, από την Γ΄ Οικουμενική Σύνοδο το 531 μ.Χ. στην Έφεσο, εντάχθηκε στην εικαστική απεικόνιση ως ένα αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας της τέχνης.  Πραγματοποιώντας, λοιπόν, ένα εικαστικό ταξίδι στο παρελθόν, συναντούμε έναν από τους πιο εμβληματικούς πίνακες του Θεοτοκόπουλου, την «Προσκύνηση των ποιμένων» (1612-1614), στον οποίο εξανθρωπίζει το μυστηριακό γεγονός της Γέννησης, αναδεικνύοντάς το μοναδικά.

• «Η προσκύνηση των ποιμένων» είναι το τελευταίο έργο του Θεοτοκόπουλου και φιλοτεχνήθηκε με σκοπό να τοποθετηθεί στην Αγία Τράπεζα της Εκκλησίας του Santo Dominco el Antiguo, αν και πλέον βρίσκεται στο Μουσείο του Πράδο στη Μαδρίτη. Το έργο είναι καθαρά θρησκευτικό και πρόκειται για μία εικόνα ορμώμενη από το Κατά Λουκάν Ευαγγέλιο, παρουσιάζοντας την Παναγία μέσα σε έναν χώρο που παραπέμπει σε σπήλαιο, αφοσιωμένη στον νεογέννητο Ιησού ο οποίος παρουσιάζεται ως πηγή του φωτός  που αντανακλά στους προσκυνητές ,. Δίπλα στο βρέφος και αριστερά για τον θεατή βρίσκεται ο Ιωσήφ με ανοιχτά τα χέρια, δίνοντας την αίσθηση της έκπληξης και του σεβασμού προς το θαύμα της γέννησης. Οι τρεις μορφές που περικλείουν το Θείο βρέφος είναι οι ποιμένες, οι οποίοι ήρθαν για να Το προσκυνήσουν με τοποθετημένα τα χέρια τους σε στάση ευλάβειας, ενώ τη σύνθεση ολοκληρώνουν οι άγγελοι, στο επάνω μέρος της, ψάλλοντας τη Δόξα (Gloria). Με μια πρώτη ματιά, ο πίνακας χωρίζεται σε δύο μέρη: στον ουράνιο και τον γήινο κόσμο. Η τεχνική αυτή απαντάται συχνά στον Θεοτοκόπουλο, υπερτονίζοντας το θεϊκό στοιχείο. Η έντονη  φωτεινότητα του ολόλευκου δέρματος της Παναγίας τονίζεται ακόμη περισσότερο, καθώς έρχεται σε αντιδιαστολή με τα έντονα χρώματα του μπλε και του κόκκινου του ενδύματός της. Σκούρα χρώματα παρατηρούνται εξίσου και στις υπόλοιπες μορφές, αφενός στο γκριζογάλαζο ένδυμα του Ιωσήφ και αφετέρου στις αντιθέσεις του κίτρινου, του μπλε, του πράσινου και του κόκκινου χρώματος στα ενδύματα των ποιμένων. Στο ίδιο μοτίβο, επάνω από την προσκύνηση του βρέφους, ως παρατηρητές είναι τοποθετημένοι οι άγγελοι, δύο εκ των οποίων βρίσκονται σε πρώτο πλάνο και φέρουν ενδύματα σε έντονη κόκκινη και κίτρινη απόχρωση, δίνοντας την αίσθηση της κίνησης σε ολόκληρο τον πίνακα.
• Μικελάντζελο Μερίζι, ο επονομαζόμενος Καραβάτζιο (Michelangelo Merisi, ditto il Caravaggio). Ιταλός ζωγράφος (Μπέργκαμο 1573-Πόρτο Έρκολε, Γκροσσέτο 1610).

•  Η Προσκύνηση Των Μάγων του Σάντρο Μποτιτσέλι

Η πιο πολυάριθμη (32 ανθρώπινες μορφές) απεικόνιση της Γέννησης του Θεανθρώπου!

Η Προσκύνηση των Μάγων είναι ένα από τα θρησκευτικά θέματα που ενέπνευσε πολλούς ζωγράφους. Οι τρεις μάγοι, σύμφωνα με την εικονογραφία, παρουσιάζονται κατά τη Γέννηση του Κυρίου στο Σπήλαιο. Αυτή η απεικόνιση όμως είναι ένας συμβολισμός που φανερώνει τη στροφή των Εθνικών και των Ιουδαίων προς τον Χριστό. Η προσκύνηση αυτή των μάγων πρέπει να συνέβη μετά την Υπαπαντή του Κυρίου (είσοδος στον Ναό, σαράντα ημέρες μετά τη γέννησή Του).Πιθανολογείται ότι είναι ο ίδιος ο ζωγράφος   στο πρώτο πλάνο δεξιά στην άκρη που στέκεται όρθιος με το ρούχο σε σκούρα ώχρα χρώμα και κοιτάει τον θεατή. Θεωρείται ότι είναι το μοναδικό του έργο στο οποίο απεικόνισε τον εαυτό του ο Μποτιτσέλι. Το περίεργο σε αυτό είναι ότι ενώ ήταν περίπου 30 ετών όταν το ζωγράφισε, έχει ύφος σπουδαίου με αυτοπεποίθηση που τον κάνει να φαίνεται μεγαλύτερος σε ηλικία. Η ιδιοφυΐα δεν κρύβεται….

«Καὶ ἐλθόντες εἰς την οἰκίαν εἶδον τὸ παιδίον μετά  Μαρίας τῆς μητρός αὐτοῦ, καὶ πεσόντες προσεκύνησαν αὐτῷ, καὶ ἀνοίξαντες τους θησαυρούς αὐτῶν προσήνεγκαν αὐτῷ δῶρα, χρυσόν καὶ λίβανον καὶ σμύρναν», αποκαλύπτει ο Ματθαίος στο 2:11, δείχνοντας την ευσέβεια με την οποία περιέβαλλαν οι μάγοι το Θείο Βρέφος. Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος αναφέρει ως πατρίδα τους την Περσία. Άλλοι αναφέρουν ως προέλευσή τους από την Βαβυλώνα. Ανέκαθεν επικράτησε η γνώμη, ότι επειδή τα δώρα τους ήταν τρία θεωρήθηκε ότι και οι Μάγοι ήταν τρεις. Τα ονόματά τους κατά την παράδοση ήταν Βαλτάσαρ, Γασπάρ και Μελχιόρ.
Ο Σάντρο Μποτιτσέλι δημιούργησε αυτόν τον πίνακα θέλοντας να τιμήσει τους προστάτες του, τους Μεδίκους. Έτσι συμπεριέλαβε όλη την οικογένεια των Μεδίκων στον πίνακα. Ο Πίνακας βρίσκεται στην Πινακοθήκη του παλατιού Ουφίτσι στη Φλωρεντία.