5ο Γυμνάσιο Θεσσαλονίκης

Γράφει η μαθ’ητρια του Γ1  Αθηνά Καττέ

Όσο τα Χριστούγεννα πλησιάζουν όλοι μας ανυπομονούμε να βιώσουμε για άλλη μια φορά τη μαγεία τους. Πολλοί τα συνδέουν με τις λαχταριστές λιχουδιές, άλλοι με τα δώρα, κάποιοι με χιονισμένα τοπία και φυσικά μικροί και μεγάλοι με τα κάλαντα!

Τα κάλαντα αποτελούν ένα από τα αρχαιότερα και πιο αγαπημένα έθιμα του ελληνικού λαού. Η ρίζα τους χάνεται βαθιά στον χρόνο, φτάνοντας μέχρι την αρχαία Ελλάδα και τη Ρώμη. Η λέξη «κάλαντα» προέρχεται από τη λατινική λέξη calendae, που σήμαινε «οι πρώτες μέρες του μήνα» και ιδιαίτερα η αρχή του νέου έτους, περίοδος ευχών και δώρων στους Ρωμαίους.

Στην αρχαία Ελλάδα υπήρχε ένα παρόμοιο έθιμο, γνωστό ως Ειρεσιώνη. Τα παιδιά περιέφεραν στους δρόμους ένα στολισμένο κλαδί ελιάς ή δάφνης, τραγουδώντας ευχές για γονιμότητα, ευφορία, καλή σοδειά και ευτυχία. Με το τραγούδι αυτό καλωσόριζαν τη νέα εποχή και προσκαλούσαν την καλοτυχία στα σπίτια. Οι νοικοκυραίοι, με τη σειρά τους, τα αντάμειβαν με γλυκίσματα ή δώρα της εποχής όπως σκαλισμένα αγαλματίδια και γραφίδες. Παρόμοιες γιορτές υπήρχαν και στη Ρώμη, όπου κατά τις «Καλένδες του Ιανουαρίου» οι άνθρωποι αντάλλασσαν ευχές και ευλογίες για τον καινούριο χρόνο όπως γίνεται και σήμερα.

Με την εξάπλωση του Χριστιανισμού και αργότερα στα βυζαντινά χρόνια, το έθιμο αυτό προσαρμόστηκε στις χριστιανικές γιορτές. Έτσι, τα κάλαντα συνδέθηκαν με τα Χριστούγεννα, την Πρωτοχρονιά και τα Θεοφάνεια. Τα παιδιά συνέχισαν να γυρνούν από σπίτι σε σπίτι τραγουδώντας, αυτή τη φορά ύμνους και ευχές για τη γέννηση του Χριστού, τον ερχομό του νέου έτους ή τον αγιασμό των υδάτων. Οι οικογένειες τα υποδέχονταν με χαρά και τα φιλοδωρούσαν με χρήματα, γλυκά ή καρπούς.

Τα κάλαντα όμως δεν είναι μόνο δικό μας έθιμο· παρόμοιες παραδόσεις υπάρχουν σε πολλούς λαούς του κόσμου, που εκφράζουν με τον δικό τους τρόπο τη χαρά, την ελπίδα και την καλοτυχία των γιορτών.

Στην Αγγλία και γενικότερα στις ευρωπαϊκές χώρες, υπάρχει το έθιμο των “Christmas carols”, δηλαδή των χριστουγεννιάτικων τραγουδιών. Ομάδες παιδιών ή ενηλίκων πηγαίνουν από σπίτι σε σπίτι τραγουδώντας ύμνους για τη γέννηση του Χριστού. Οι οικοδεσπότες τους κερνούν γλυκά, μπισκότα ή τους δίνουν λίγα χρήματα. Στην Ισπανία και στις λατινοαμερικανικές χώρες, υπάρχει το έθιμο των “villancicos”, που είναι επίσης θρησκευτικά τραγούδια των Χριστουγέννων. Οι άνθρωποι τα τραγουδούν σε παρέες, στους δρόμους ή στις εκκλησίες, συχνά συνοδευόμενοι από κιθάρες και ντέφια.

Ακόμα και σε χώρες εκτός Ευρώπης, όπως στις Φιλιππίνες, οι κάτοικοι έχουν παρόμοια συνήθεια: παιδιά και μεγάλοι τραγουδούν χριστουγεννιάτικους ύμνους στις γειτονιές, ζητώντας ευχές και ανταλλάσσοντας χαμόγελα.

Αν πάμε ακόμα πιο πίσω στον χρόνο, βρίσκουμε ότι και άλλοι αρχαίοι λαοί, όπως οι Αιγύπτιοι και οι Πέρσες, είχαν τελετές και τραγούδια με σκοπό να υποδεχτούν τον νέο χρόνο και να εξασφαλίσουν γονιμότητα και αφθονία.

Όλα αυτά δείχνουν ότι, όσο κι αν διαφέρουν οι λαοί μεταξύ τους, έχουν έναν κοινό τρόπο να γιορτάζουν με μουσική, τραγούδι και ευχές για αγάπη και ειρήνη. Τα κάλαντα, όπου κι αν λέγονται, είναι ένας όμορφος τρόπος οι άνθρωποι να έρχονται πιο κοντά και να ξεκινούν τη νέα χρονιά με χαμόγελο και αισιοδοξία.                                                                             Τα κάλαντα στη βάση τους είναι τραγούδια ευχών, στις μέρες μας όμως έχουν γίνει σύμβολο που ενώνει την θρησκεία με τη μουσική και τη παράδοση. Όλοι, ανεξαρτήτως ηλικίας, χαίρονται όταν βλέπουν παρέες να χτυπούν το κουδούνι τους για να τους ευχηθούν τραγουδιστά, ενώ τα παιδιά από την άλλη τα βλέπουν ως μια ευκαιρία διασκέδασης και ένα τρόπο να κερδίσουν χαρτζιλίκι και κεράσματα!