Εκπαιδευτικά και άλλα…

Με την εισαγωγή της Εκπαίδευσης για την Αειφορία στη Διεθνή Διάσκεψη που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1997 με θέμα «Περιβάλλον και Κοινωνία: Εκπαίδευση και Ευαισθητοποίηση των Πολιτών για την Αειφορία» έγινε αντιληπτή η ανάγκη να συνδεθεί η εκπαίδευση αυτή με σημαντικές αλλαγές στη ζωή του σχολείου. Οι προτεινόμενες αλλαγές δεν εντοπίζονται πλέον σε ορισμένους τομείς που συνδέονται αποκλειστικά με περιβαλλοντικά ζητήματα, αλλά εκτείνονται σε όλη τη γκάμα των δραστηριοτήτων και λειτουργιών του σχολείου. Τη μεταβολή από την «Περιβαλλοντική Εκπαίδευση» στην Εκπαίδευση για την Αειφορία συνόδεψε και η εμφάνιση του όρου Αειφόρο Σχολείο.

Το «αειφόρο σχολείο» είναι ένα σχολείο του οποίου η οργάνωση και η λειτουργία είναι σύμφωνες με τις αρχές και τις αξίες της αειφορίας με τις παρακάτω έννοιες, πολιτικής, πολιτιστικής, οικολογικής, οικονομικής και ατομικής. Η βασική ιδέα για το «Αειφόρο Σχολείο», είναι η ενσωμάτωση της οπτικής της αειφορίας σε κάθε πλευρά της ζωής του, δηλαδή στη διοίκηση, στη μαθησιακή διαδικασία, στη διαχείριση των κτηρίων, στις μετακινήσεις από και προς το σχολείο, στις σχέσεις του σχολείου με τη σχολική κοινότητα. Οι πρώτες αναφορές στο «αειφόρο σχολείο» εντοπίζονται στην Αυστραλία και στο Ηνωμένο Βασίλειο. Πολλές χώρες έχουν υιοθετήσει το «αειφόρο σχολείο» ως την επιθυμητή «μορφή» σχολείου.
Προτάθηκε η υιοθέτηση «Δεικτών Αειφόρου Σχολείου» σε αντιστοιχία προς τους «Δείκτες Αειφόρου Ανάπτυξης».
Οι δείκτες αυτοί, δοκιμάστηκαν πιλοτικά κατά τη σχολική χρονιά 2009-2010. Από την πιλοτική εφαρμογή των δεικτών, διαμορφώθηκαν 40 δείκτες αειφόρου σχολείου, για τα σχολεία της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και λιγότεροι για τους άλλους τύπους σχολείων.

Από τη σχολική χρονιά 2010-2011 λειτούργησε στο πλαίσιο του ΣΠΕ και υπό την αιγίδα του Υπουργείου Παιδείας, ο πανελλήνιος θεσμός-διαγωνισμός «Βραβείο Αειφόρου Σχολείου». Η βασική ιδέα των Δεικτών Αειφόρου Σχολείου είναι να υποβοηθήσουν οι δείκτες τη σχολική κοινότητα, ώστε να δράσει με βάση συγκεκριμένο σχέδιο, προκειμένου να επιτύχει βελτίωση και στα τρία πεδία λειτουργίας του σχολείου, δηλαδή στο παιδαγωγικό, κοινωνικό/οργανωτικό και περιβαλλοντικό.
Οι δείκτες υπονοούν δράσεις και δημιουργούν κίνητρα για συγκροτημένη δράση. Για την οργάνωση της προσπάθειας του σχολείου να στραφεί προς την αειφορία, προτείνονται και δύο σχέδια. Το Σχέδιο Αειφόρου Διαχείρισης (ΣΑΔ) και το Σχολικό Πρόγραμμα Δράσης (ΣΠΔ) που είναι αλληλοσυμπληρούμενα.
Κάθε σχολείο μπορεί να καταρτίσει το δικό του Σχέδιο Αειφόρου Διαχείρισης (Σ.Α.Δ.), που αποτελεί μια δέσμευση όλων των μελών της σχολικής κοινότητας να εργαστούν αρμονικά και με πνεύμα συνεργασίας, προκειμένου να κινητοποιηθεί το σχολείο και να υιοθετήσει αειφόρο λειτουργία. Το Σχολικό Πρόγραμμα Δράσης είναι ένας ουσιαστικός σχεδιασμός και χρονοπρογραμματισμός όλων των επιμέρους δράσεων που μπορεί να αναληφθούν από το σχολείο.
Προκειμένου τα σχολεία να κάνουν τη δική τους δίκαιη συνεισφορά στις εθνικές προτεραιότητες, έχουν την ευκαιρία να προωθήσουν συμπεριφορές και τρόπους σκέψης όπου η ανάγκη γι αυτά είναι σαφώς προσδιορισμένη και συμφωνημένη με την Κυβέρνηση. Από αυτή την πλευρά, τα αειφόρα σχολεία μπορούν να συμβάλλουν σε μια σειρά εθνικών προτεραιοτήτων, συμπεριλαμβανομένων τομέων όπως η αειφόρος ανάπτυξη και η τοπική ευημερία.

Από τις αρχές του 2000 το Ελληνικό Εκπαιδευτικό Σύστημα έχει εισαγάγει στις σχολικές μονάδες μικρές περιοχές του ωρολογίου προγράμματος τους οι οποίες δεν είναι απόλυτα κεντρικά σχεδιασμένες, αλλά απαιτείται η συμβολή της κάθε σχολικής μονάδας, η λεγόμενη Ευέλικτη ζώνη για το Δημοτικό Σχολείο, οι Ερευνητικές εργασίες για το Γενικό και Επαγγελματικό Λύκειο και οι Βιωματικές Δράσεις για το Γυμνάσιο.
Η πρόκληση και το στοίχημα που τίθεται στο ελληνικό σχολείο να διαχειριστεί αυτές της περιοχές σχετικής αυτονομίας μπορεί να κερδηθεί μέσα από την πρόταση οργάνωσης του Αειφόρου Σχολείου.

Στην Υποχρεωτική Εκπαίδευση, Νηπιαγωγείο, Δημοτικό, Γυμνάσιο, στο πλαίσιο της τελευταίας εκπαιδευτικής αλλαγής έχουν συνταχτεί ενδιαφέροντα Νέα Προγράμματα Σπουδών που διαφοροποιούνται από τα παραδοσιακά γνωστικά αντικείμενα. Τα νέα αυτά γνωστικά αντικείμενα έχουν εισαχθεί στο σχολικό ωρολόγιο πρόγραμμα με τη μορφή των Βιωματικών Δράσεων. Τα προγράμματα αυτά προάγουν τη ψυχοκοινωνική προσαρμογή των μελών της σχολικής κοινότητας και κυρίως των μαθητών (Σχολική και Κοινωνική Ζωή), τον πολιτισμό (Πολιτισμός και Δραστηριότητες Τέχνης), την υγεία των μαθητών (Φύση και Άσκηση), τη σύνδεση των μαθητών με τον τόπο και την ιστορία του (Τοπική Ιστορία), τον Επαγγελματικό Προσανατολισμό καθώς και την ενασχόληση των μαθητών με θέματα που σχετίζονται με το περιβάλλον και την αειφορία στο σχολείο και στον τόπο τους (Περιβάλλον και Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη (ΠΕΑΑ).

Το Αειφόρο Σχολείο αποτελεί το κλειδί, αν λειτουργήσει σωστά, για τη διασύνδεση αυτών των καινοτομιών (Βιωματικών δράσεων, Ερευνητικών Εργασιών, Ευέλικτης Ζώνης, Σχολικών δραστηριοτήτων καθώς θέτει ένα όραμα για το σχολείο, αγκαλιάζει όλες τις δυνατές πτυχές της ζωής ενός σχολείου και μπορεί να αποτελέσει μία ομπρέλα ενοποίησης των καινοτομιών οι οποίες συνενώνονται σε ένα κοινό σκοπό που είναι η βελτίωση της ζωής του σχολείου. Στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση ζητούμενο αποτελεί η ενεργοποίηση της Ευέλικτης ζώνης και η εφαρμογή του νέου Προγράμματος Σπουδών για το Περιβάλλον και την Αειφόρο Ανάπτυξη (ΠΕΑΑ) μέσα από το οποίο δίνονται πολλές ευκαιρίες να ασχοληθεί το σχολείο με την αειφορία στην καθημερινότητά του. Ταυτόχρονα, οι εκτός ωρολογίου προγράμματος εθελοντικές καινοτόμες δράσεις (πολιτιστικές, περιβαλλοντικές, αγωγής υγείας, αγωγής σταδιοδρομίας) μπορούν επίσης να δρουν συνεργατικά στο μετασχηματισμό του σχολείου σε Αειφόρο.

Όπως είναι πλέον σαφές, υπάρχουν διαφορετικές προσεγγίσεις στο ζήτημα του Αειφόρου Σχολείου. Το πιο σημαντικό είναι ότι η Ελλάδα έχει μείνει μακριά από το Αειφόρο Σχολείο και την αναγνωρισμένη προσφορά του στην παιδεία και όχι μόνο στην περιβαλλοντική. Τα σχολεία λειτούργησαν με βάση τους Δείκτες Αειφόρου Σχολείου και θα έπρεπε να έχει ήδη υιοθετηθεί και προταθεί ως η μορφή οργάνωσης και λειτουργίας του σχολείου που μπορεί πράγματι να βελτιώσει θεαματικά και σε μικρό χρονικό διάστημα, όλες ανεξαιρέτως τις πλευρές του.
Θεωρώντας ότι ο σημαντικότερος παράγοντας στην καλή λειτουργία του σχολείου είναι ο ανθρώπινος παράγοντας, είναι αναγκαίο το εκπαιδευτικό μας σύστημα να δώσει έμφαση στις ακόλουθες παραμέτρους:

1. Στην ενδυνάμωση των εκπαιδευτικών σε θέματα σχετικά με την ανάπτυξη συνεργασίας και τη δημιουργία κατάλληλου συμμετοχικού παιδαγωγικού και διδακτικού κλίματος.
2. Στην ενίσχυση των σχολείων με τεχνογνωσία, μέσω συνεργασιών με ειδικευμένους φορείς οι οποίοι θα παρέχουν δωρεάν πληροφορίες για τεχνικά θέματα που σχετίζονται με την οικολογική διαχείριση των φυσικών πόρων (βιοποικιλότητα, νερό, ενέργεια, υλικά.) και την μετατροπή των υποδομών του σχολείου σύμφωνα με τις αρχές της αειφόρου ανάπτυξης.
3. Στην ενίσχυση των σχολείων με υλικούς πόρους. Τα σχολεία θα παρουσιάζουν ένα σχέδιο δράσης για μια συγκεκριμένη αλλαγή στο σχολείο τους και θα ενισχύονται οικονομικά για την πραγματοποίησή της (με χρήματα ή με υλικά ανάλογα με τη δράση). Απαραίτητη προϋπόθεση βέβαια για αυτό, είναι το σχολείο να εργάζεται σε όλες τις πύλες αειφορίας που έχει επιλέξει και τα σχέδια δράσης αποδεδειγμένα να σχεδιάζονται και να υλοποιούνται από τους ίδιους τους μαθητές/τριες με την υποστήριξη των εκπαιδευτικών και της σχολικής κοινότητας.
4. Στην απονομή Βραβείων Αειφόρου Ελληνικού Σχολείου. Τα σχολεία που θα εμφανίζουν πρόοδο από ένα επίπεδο και άνω, σύμφωνα με συγκεκριμένα κριτήρια, θα επιβραβεύονται στο σύνολο των δράσεων ή σε τομείς που θα διακρίνονται.

Ποια μπορεί να είναι τα αποτελέσματα της συμμετοχής των σχολικών μονάδων σε οργανωμένες και καλά σχεδιασμένες περιβαλλοντικές δράσεις;
-Το σχολείο γίνεται καλύτερο
-Έχει στόχο και κατεύθυνση προς την αειφορία
-Βοηθά παιδαγωγικά, μαθησιακά, συμμετοχή στη λύση προβλημάτων, αλλάζει o τρόπος ζωής
-Κινητοποιεί όλη τη σχολική κοινότητα, θέτει τις βάσεις για μεγαλύτερες επιδιώξεις στο μέλλον
-Ευαισθητοποίηση, αλλαγή συμπεριφοράς και νοοτροπίας, αφύπνιση συνειδήσεων
-Ενεργοποιεί το σχολείο, το ευαισθητοποιεί και δίνει ευκαιρίες ανοίγματος στην κοινωνία
-Δίνει κίνητρα, επιβραβεύει την προσπάθειά μας προς το αειφόρο σχολείο
-Ζωντανεύει το σχολείο, βελτιώνει τις σχέσεις των εμπλεκομένων και το περιβάλλον του σχολείου
Οι προϋποθέσεις όμως είναι οι παρακάτω.
• Έκδοση εντύπου ενημερωτικού υλικού για το Αειφόρο Σχολείο.
•Οικονομική ενίσχυση των σχολείων.
• Να εισαχθεί στο πρόγραμμα του σχολείου το πρόγραμμα «Αειφόρο Σχολείο» •Να γραφούν τα σχολικά βιβλία στο πνεύμα της αειφορίας.
•Πιο πολλά σεμινάρια.
• Ανοικτό σχολείο στην κοινωνία.
• Να οραματιστεί ένα άλλο σχολείο, δημιουργικό.
• Να υπάρχει η Ευέλικτη Ζώνη στο ωρολόγιο πρόγραμμα.
• Ελευθερία έκφρασης σε κάθε σχολική μονάδα.
• Να επιβραβευτούν οι εξωδιδακτικές προσπάθειες των σχολείων.
Το αειφόρο σχολείο θα πρέπει να γίνει ο στόχος της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, από τους επίσημους εκπαιδευτικούς και πολιτικούς φορείς.Πύλη Παιδαγωγικού Υλικού Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης