Κ. Παπασταθοπούλου τι βρίσκουμε στον Αχινό από άποψη αρχαιολογικών ευρημάτων (Αρχαία Ελλάδα, Βυζάντιο κ.α.)
Η Φθιώτιδα είναι μια περιοχή με μεγάλη πολιτιστική κληρονομιά, πλούσια σε αρχαιότητες όλων των εποχών, από τη νεολιθική έως τη βυζαντινή. Οι κάτοικοι της περιοχής υπήρξαν φορείς και κοινωνοί πολιτιστικών και ιστορικών φαινομένων στη διαμόρφωση των οποίων άλλοτε έπαιξαν καθοριστικό ρόλο και άλλοτε ευρισκόμενοι πάνω στο γεωγραφικό σταυροδρόμι της περιοχής τους δέχτηκαν και επηρεάστηκαν από όλα τα ρεύματα της εκάστοτε ιστορικής συγκυρίας. Ο σημερινός Αχινός του Δήμου Στυλίδας είναι κτισμένος πάνω στα ερείπια της αρχαίας πόλης του Εχίνου ή Εχινούντος, μία από τις σημαντικότερες θέσεις της Αχαΐας Φθιώτιδας κατά την αρχαιότητα, με συνεχή κατοίκηση από τους προϊστορικούς χρόνους μέχρι σήμερα. Κτισμένος στους πρόποδες της Όθρυος, κοντά στις βόρειες ακτές του Μαλιακού κόλπου, κατείχε στρατηγικής σημασίας θέση επί της παραλιακής οδού που συνέδεε τη Θεσσαλία με τη Νότια Ελλάδα, στα όρια της Αχαΐας Φθιώτιδας – Μαλίδας. Τα στοιχεία που προέκυψαν από τις πολυάριθμες σωστικές ανασκαφές που διενεργήθηκαν τα τελευταία σαρανταπέντε χρόνια εντός της πόλης, με αφορμή δημόσια ή ιδιωτικά έργα, σε συνδυασμό με τα ήδη ορατά τμήματα της οχύρωσης αλλά και τις αναφορές των νεότερων περιηγητών, συνθέτουν ικανοποιητικά την εικόνα της αρχαίας πόλης, της οχύρωσης και των νεκροταφείων της. H πόλη εκτεινόταν στους πρόποδες του ανατολικότερου από τους δύο λόφους που καταλαμβάνει το σημερινό χωριό και περιβαλλόταν από οχυρωματικό περίβολο, ο οποίος συνδεόταν με το τείχος της ακρόπολης που επιστέφει την κορυφή του λόφου. Ο περίβολος είναι χτισμένος κατά το ισόδομο ορθογώνιο σύστημα και χρονολογείται στον 4ο αι.π.Χ. Στο πέρασμα των αιώνων τα τείχη της πόλης υπέστησαν καταστροφές, κυρίως από δυνατούς σεισμούς που έπληξαν την περιοχή. Για το λόγο αυτό δέχτηκαν πολλές προσθήκες και επισκευές, με σπουδαιότερη εκείνη του Ιουστινιανού τον 6ο αι. μ.Χ. Σήμερα σώζονται σε καλή κατάσταση τμήματα του περιβόλου της ακρόπολης, κυρίως ένας πύργος στα ανατολικά. Το κέντρο της πόλης εκτεινόταν στους νότιους πρόποδες του λόφου της ακρόπολης και περιλάμβανε δημόσια οικοδομήματα και κατοικίες κλασικών, ελληνιστικών και ρωμαϊκών – παλαιοχριστιανικών χρόνων. Οι εποχές αυτές αντιπροσωπεύονται με επάλληλες οικοδομικές φάσεις που αποδεικνύουν τη συνεχή κατοίκηση του χώρου. Ανάμεσα στα οικοδομήματα ξεχωρίζει μνημειώδες διώροφο οικοδόμημα του τέλους του 4ου αι. π.Χ. από το οποίο προέρχεται εξαιρετικής σημασίας μαρμάρινο αναθηματικό ανάγλυφο με παράσταση ευχαριστήριας θυσίας μιας μητέρας προς την Άρτεμη Ειλείθυια για την
καλή έκβαση του τοκετού της. Επίσης, ένα ηρώο ρωμαϊκών χρόνων, το οποίο ανεγέρθηκε προς τιμήν κάποιου σημαίνοντος προσώπου και καταστράφηκε τον 3ο αι. μ.Χ. από σεισμό. Κάτω από ένα στρώμα καταστροφής από πεσμένους ογκολίθους, βρέθηκε μαρμάρινο άγαλμα ρωμαίου φιλοσόφου ή ρήτορα σε φυσικό μέγεθος.
Στη νοτιοδυτική πλαγιά του λόφου εκτεινόταν η βιοτεχνική συνοικία. Εκεί βρέθηκαν λείψανα ελληνιστικού κτηρίου, το οποίο χρησιμοποιήθηκε στους ρωμαϊκούς χρόνους ως εργαστήριο μεταλλουργίας. Τμήματα του νεκροταφείου του Εχίνου, η χρήση του οποίου ξεκινά από τον 5ο αι. π.Χ. και συνεχίζεται μέχρι και τους πρώτους μεταχριστιανικούς αιώνες, βρέθηκαν στο λόφο δυτικά της ακρόπολης και στο πεδινό τμήμα νότια της Περιφερειακής Εθνικής Οδού Λαμίας-Βόλου.
Η πλειονότητα των τάφων ανήκει στους ελληνιστικούς χρόνους και κυρίως στον 2ο και 1ο π.Χ. αι., εποχή κατά την οποία η πόλη βρισκόταν στη μέγιστη ακμή της. Η ποσότητα και η ποιότητα των ευρημάτων που προέκυψαν από την διερεύνηση των τάφων αποδεικνύουν τη σημασία του οικισμού ως κέντρο πολιτιστικής και οικονομικής ανάπτυξης από τους κλασικούς έως τους ρωμαϊκούς χρόνους.
Γιατί ήταν τόσο σημαντική η συγκεκριμένη ανακάλυψη; Σε ποιο σημείο βρίσκεται από άποψη ανασκαφής;
Πρόκειται για έναν μακεδονικού τύπου κτιστό καμαροσκεπή τάφο, μοναδικό στην ανατολική Φθιώτιδα. Οι τάφοι αυτού του τύπου αποτελούν ένα ιδιαίτερο κεφάλαιο της αρχαίας ελληνικής μνημειακής ταφικής αρχιτεκτονικής. Βρίσκονται κυρίως στη Μακεδονία, περιοχή όπου καθιερώθηκαν και στην οποία οφείλουν το όνομά τους για δύο αιώνες περίπου, από το δεύτερο μισό του 4ου αι. π.Χ. μέχρι τις αρχές του 2ου αι. π.Χ., οπότε και η κατάλυση του μακεδονικού βασιλείου. Έχουν αποκαλυφθεί επίσης σε περιοχές εκτός της Μακεδονίας, στον υπόλοιπο ελλαδικό χώρο, στην νοτιοανατολική Ευρώπη, στην Τουρκία, και γενικότερα στην ανατολική Μεσόγειο, σε περιοχές με ισχυρή μακεδονική παρουσία. Είναι πολύ πιθανό να ανήκαν σε ανώτερα στελέχη μακεδονικών φρουρών εγκατεστημένων στις περιοχές αυτές λόγω του στρατηγικού ρόλου τους. Η θέση του τάφου με ορατότητα στον Μαλιακό κόλπο, εκτός των τειχών και σε κεντρική οδική αρτηρία μας οδηγεί στην υπόθεση της σύνδεσής του με μια μακεδονική φρουρά, της οποίας το έργο ήταν η επίβλεψη της περιοχής και της ανατολικής οδού πρόσβασης στον Εχίνο. Η ανασκαφική έρευνα στον τάφο βρίσκεται σε εξέλιξη. Σκοπός είναι να αποκαλυφθεί η κάτοψη του μνημείου εξωτερικά και εσωτερικά.
Τι θα κερδίσει η τοπική κοινωνία από αυτή την ανακάλυψη;
Η ύπαρξη του τάφου ήταν γνωστή στην τοπική κοινωνία. Οι ηλικιωμένοι κάτοικοι του Αχινού θυμούνται ότι στην παιδική τους ηλικία έμπαιναν στο εσωτερικό του τάφου παίζοντας, προτού αυτός καλυφθεί με χώμα και τσιμέντο. Άλλωστε, τμήμα της καμάρας του ήταν ορατό μέχρι σήμερα. Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Φθιώτιδας και Ευρυτανίας αποτιμώντας την αρχαιολογική αξία του τάφου για την μνημειακή και ιστορική τοπογραφία της περιοχής, έχει σκοπό μετά το πέρας της ανασκαφής την ανάδειξη του μνημείου και την απόδοσή του στο κοινό. Τόσο οι κάτοικοι του Αχινού όσο και οι επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να θαυμάσουν το σπουδαίο αυτό μνημείο και να αντιληφθούν το πόσο σημαντική ήταν η πόλη ήδη από την αρχαιότητα.
Τι σας ώθησε να ασχοληθείτε με την αρχαιολογία
Η αγάπη μου για τις αρχαιότητες και η καλή μου τύχη που με βοήθησε καταρχήν να σπουδάσω Αρχαιολογία στο Ιστορικό – Αρχαιολογικό Τμήμα της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου, να εκπαιδευτώ στην ανασκαφή στον σημαντικότατο αρχαιολογικό χώρο του Δίου της Πιερίας και να εργαστώ στην ΙΔ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών αρχαιοτήτων, μετέπειτα Εφορεία Αρχαιοτήτων Φθιώτιδας και Ευρυτανίας.
Προς τα που πηγαίνει η αρχαιολογία; Ασχολούνται οι νέοι;
Υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον για την αρχαιολογία και υπάρχουν πολλοί νέοι που αγαπούν πολύ τις αρχαιότητες και ενδιαφέρονται να μελετήσουν το παρελθόν, παρ’ όλο που η σύγχρονη εποχή μας στρέφεται στο μέλλον, σε όλα αυτά τα καινούρια επιτεύγματα για τα οποία διαβάζουμε κάθε μέρα, τις συναρπαστικές ανακαλύψεις των θετικών επιστημών που αλλάζουν τη ζωή μας. Το ενδιαφέρον για την ανακάλυψη των αρχαιοτήτων είναι πάρα πολύ γοητευτικό, αν και η διαδικασία της ανασκαφής απαιτεί σκληρή δουλειά με δύσκολες συνθήκες.
Ενοποίηση αρχαιολογικών χώρων;
Θα ήταν ευχής έργο η ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων στον Αχινό, ο οποίος είναι στο σύνολό του κηρυγμένος αρχαιολογικός χώρος. Θα μπορούσε να σχεδιαστεί μια πολύ ενδιαφέρουσα πολιτιστική διαδρομή στην οποία θα συμπεριλαμβανόταν ο μακεδονικός τάφος μετά την ανάδειξή του.
Που θα θέλατε να κάνετε ανασκαφές;
Κύριο μέλημα των αρχαιολόγων της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας στην Ελλάδα είναι η προστασία και η ανάδειξη όλων ανεξαιρέτως των αρχαιοτήτων. Δεν θα κρύψω ότι προτιμώ την ανασκαφή σε ταφικά μνημεία και ιδιαίτερα σε μακεδονικούς τάφους, που αποτελούν άλλωστε και το θέμα της διδακτορικής διατριβής μου («Μακεδονικού τύπου κτιστοί καμαροσκεπείς και λαξευτοί θαλαμωτοί τάφοι της ελληνιστικής εποχής στην αρχαία Θεσσαλία (βόρεια Φθιώτιδα και Θεσσαλία»).
