Διαδικτυακός Εκφοβισμός και Νέες Αιτίες, Συνέπειες και Τρόποι Αντιμετώπισης

Διαδικτυακός Εκφοβισμός 

και Νέες

Αιτίες, Συνέπειες και Τρόποι Αντιμετώπισης.

Ο ρόλος της Οικογένειας και του Σχολείου

 

Μία σχολική έρευνα του Α1 τμήματος του Γυμνασίου Καρπενησίου στα πλαίσια δράσης για το διαδικτυακό εκφοβισμό για το σχολικό έτος 2024-25.

Πρόλογος

Ο διαδικτυακός εκφοβισμός, γνωστός επίσης ως cyberbullying, αποτελεί ένα αυξανόμενο φαινόμενο στην εποχή της ψηφιακής επικοινωνίας και των κοινωνικών μέσων. Πρόκειται για έναν τύπο εκφοβισμού που λαμβάνει χώρα μέσω ηλεκτρονικών μέσων, όπως τα κοινωνικά δίκτυα, τα μηνύματα κειμένου, τα email, και άλλες ψηφιακές πλατφόρμες. Στο παρόν άρθρο, θα εξετάσουμε εκτενώς το φαινόμενο του διαδικτυακού εκφοβισμού, εστιάζοντας στις αιτίες που τον προκαλούν, τις συνέπειές του, και τους τρόπους αντιμετώπισής του, με ειδική έμφαση στον ρόλο της οικογένειας και του σχολείου.

1. Εισαγωγή στον Διαδικτυακό Εκφοβισμό

Ο διαδικτυακός εκφοβισμός αποτελεί μια μορφή εκφοβισμού που έχει επεκταθεί μέσω της ψηφιακής τεχνολογίας. Ενώ στο παρελθόν, ο εκφοβισμός ήταν κυρίως περιορισμένος στο σχολικό περιβάλλον, με την είσοδο των κοινωνικών μέσων και των ηλεκτρονικών επικοινωνιών, ο εκφοβισμός έχει αποκτήσει νέες διαστάσεις. Αυτός ο νέος τρόπος εκφοβισμού έχει σοβαρές συνέπειες για τους ανθρώπους που τον βιώνουν, επηρεάζοντας την ψυχολογική τους κατάσταση, τις κοινωνικές τους σχέσεις και την ακαδημαϊκή τους επίδοση.

2. Αιτίες του Διαδικτυακού Εκφοβισμού

Ο διαδικτυακός εκφοβισμός μπορεί να προκαλείται από πολλούς παράγοντες. Ανάμεσα στις κύριες αιτίες περιλαμβάνονται:

1. Ανωνυμία και Αποσυνδεδεμένος Χαρακτήρας του Διαδικτύου: Η δυνατότητα να κρύβει κανείς την ταυτότητά του στο διαδίκτυο και να ενεργεί χωρίς συνέπειες συχνά οδηγεί σε αυξημένη επιθετικότητα και εκφοβισμό.

2. Ελλείψεις Κοινωνικών Δεξιοτήτων ή Ανεπαρκής Επίγνωση Συνεπειών: Ορισμένοι άνθρωποι μπορεί να μην έχουν αναπτύξει επαρκείς κοινωνικές δεξιότητες ή να μην είναι ενήμεροι για τις συνέπειες των πράξεών τους στο διαδίκτυο.

3. Κλιμάκωση Εχθρότητας και Εκδήλωση Συμπεριφορών Ομαδικής Εκδίκησης: Σε ορισμένες περιπτώσεις, ο διαδικτυακός εκφοβισμός μπορεί να ξεκινήσει από μία μικρή διαμάχη και να κλιμακωθεί σε μια εκδήλωση εχθρότητας από ομάδες ανθρώπων.

4. Ελλιπής Επίβλεψη ή Απούσα Αντίδραση από τους Κηδεμόνες ή τις Αρμόδιες Αρχές: Η έλλειψη παρέμβασης από τους ενήλικες όταν διαπιστώνεται διαδικτυακός εκφοβισμός μπορεί να ενθαρρύνει και να ενισχύσει τον εκφοβισμό.

3. Συνέπειες του Διαδικτυακού Εκφοβισμού

Ο διαδικτυακός εκφοβισμός μπορεί να έχει σοβαρές και μακροχρόνιες συνέπειες για τα θύματά του. Ανάμεσα στις κυριότερες συνέπειες περιλαμβάνονται:

1. Ψυχολογικές Επιπτώσεις: Το θύμα μπορεί να αντιμετωπίσει κατάθλιψη, άγχος,  μειωμένη  αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση  και άλλα ψυχολογικά προβλήματα.

2. Κοινωνική Απομόνωση: Οι φόβοι του θύματος για τον εκφοβισμό μπορεί να οδηγήσουν σε απομόνωση από τους φίλους και την κοινωνία.

3. Ακαδημαϊκές Δυσκολίες: Ο διαδικτυακός εκφοβισμός μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την ακαδημαϊκή επίδοση του θύματος λόγω της μειωμένης συγκέντρωσης και της αύξησης του στρες.

4. Φυσικές Επιπτώσεις: Σε ορισμένες περιπτώσεις, ο διαδικτυακός εκφοβισμός μπορεί να οδηγήσει σε φυσική βία και τραυματισμούς.

4. Τρόποι Αντιμετώπισης του Διαδικτυακού Εκφοβισμού

Η αντιμετώπιση του διαδικτυακού εκφοβισμού απαιτεί συνεργασία από πολλούς φορείς, συμπεριλαμβανομένων της οικογένειας, του σχολείου και των αρμόδιων αρχών. Ανάμεσα στους τρόπους αντιμετώπισης περιλαμβάνονται:

1. Ενημέρωση και Ευαισθητοποίηση: Η εκπαίδευση του κοινού σχετικά με τον διαδικτυακό εκφοβισμό και τις συνέπειές του είναι ζωτικής σημασίας για την πρόληψη και την αντιμετώπισή του.

2. Υποστήριξη Θυμάτων: Τα θύματα του διαδικτυακού εκφοβισμού πρέπει να λαμβάνουν υποστήριξη από ειδικούς ψυχολόγους και κοινοτικούς φορείς.

3. Παρέμβαση από την Κοινότητα: Οι διαχειριστές και οι διαχειρίστριες των κοινωνικών μέσων πρέπει να ανταποκρίνονται γρήγορα σε περιπτώσεις διαδικτυακού εκφοβισμού και να λαμβάνουν μέτρα για την αντιμετώπισή του.

4. Συνεργασία Οικογένειας και Σχολείου: Η συνεργασία μεταξύ οικογένειας και σχολείου είναι ζωτικής σημασίας για την αντιμετώπιση και την πρόληψη του διαδικτυακού εκφοβισμού. Τα σχολεία μπορούν να εφαρμόσουν προγράμματα ευαισθητοποίησης και εκπαίδευσης, ενώ οι γονείς μπορούν να παρέχουν στήριξη και καθοδήγηση στα παιδιά τους.

Πώς μπορεί να βοηθήσει η οικογένεια

Η οικογένεια μπορεί να δράσει ως σημαντικός παράγοντας στην αντιμετώπιση του διαδικτυακού εκφοβισμού. Οι γονείς και οι κηδεμόνες μπορούν να παίξουν κρίσιμο ρόλο στην υποστήριξη των παιδιών τους, στην πρόληψη του εκφοβισμού και στη διαχείριση των πιθανών προβλημάτων. Ορισμένες πρακτικές προσεγγίσεις που μπορεί να ακολουθήσει η οικογένεια περιλαμβάνουν:

1. Διατήρηση Ανοιχτής Επικοινωνίας: Είναι σημαντικό να δημιουργηθεί ένα ανοιχτό κλίμα επικοινωνίας στο σπίτι, όπου τα παιδιά νιώθουν άνετα να μοιράζονται τις εμπειρίες τους και τις ανησυχίες τους σχετικά με το διαδίκτυο.

2. Ενημέρωση Και Εκπαίδευση: Οι γονείς πρέπει να ενημερώνονται για τους κινδύνους του διαδικτύου και να εκπαιδεύουν τα παιδιά τους σχετικά με τον ασφαλή και υπεύθυνο χρήστη του διαδικτύου.

3. Παρακολούθηση της Δραστηριότητας: Οι γονείς μπορούν να παρακολουθούν τη διαδικτυακή δραστηριότητα των παιδιών τους, ενθαρρύνοντας τα να μοιράζονται μαζί τους τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν online.

4. Ενίσχυση της Αυτοεκτίμησης και Αυτοπεποίθησης: Οι γονείς μπορούν να ενισχύουν την αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθηση των παιδιών τους, βοηθώντας τα να αναγνωρίζουν την αξία τους εκτός από την ψηφιακή προσωπικότητά τους.

5. Αντιμετώπιση των Προβλημάτων Αποτελεσματικά: Σε περίπτωση που ένα παιδί αντιμετωπίζει διαδικτυακό εκφοβισμό, είναι σημαντικό οι γονείς να αντιμετωπίσουν το θέμα αποτελεσματικά. Αυτό μπορεί να συμπεριλαμβάνει την αναφορά του περιστατικού στις αρμόδιες αρχές ή την αναζήτηση επαγγελματικής ψυχολογικής υποστήριξης.

6. Πρόληψη Μέσω Συνεργασίας με το Σχολείο: Η συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς και το προσωπικό του σχολείου είναι σημαντική για την ανίχνευση και πρόληψη του διαδικτυακού εκφοβισμού, καθώς και για την παροχή υποστήριξης σε εκείνα τα παιδιά που.

Πώς μπορεί να βοηθήσει το σχολείο

Το σχολείο μπορεί να αναλάβει δράσεις για την αντιμετώπιση του διαδικτυακού εκφοβισμού με διάφορους τρόπους:

1. Εκπαίδευση και Ευαισθητοποίηση: Το σχολείο μπορεί να οργανώσει εκπαιδευτικά προγράμματα και ενημερωτικές εκδηλώσεις για τον διαδικτυακό εκφοβισμό, ενθαρρύνοντας τη συμμετοχή των μαθητών, των γονέων και του προσωπικού του σχολείου.

2. Προγράμματα Αντισταθμιστικής Συμπεριφοράς: Το σχολείο μπορεί να υλοποιήσει προγράμματα που ενισχύουν τις κοινωνικές δεξιότητες των μαθητών και την αντιμετώπιση του εκφοβισμού, προωθώντας την επικοινωνία, την ενσυναίσθηση και τη συνεργατική συμπεριφορά.

3. Δημιουργία Ασφαλούς Σχολικής Περιβάλλοντος: Το σχολείο μπορεί να επιδείξει μηδενική ανοχή στον εκφοβισμό και να δημιουργήσει ένα ασφαλές και υποστηρικτικό περιβάλλον για όλους τους μαθητές, ενθαρρύνοντας την αναφορά περιστατικών εκφοβισμού και λαμβάνοντας γρήγορα μέτρα.

4. Συνεργασία με τους Γονείς: Η σχολική κοινότητα μπορεί να ενημερώνει και να ενθαρρύνει τους γονείς να συμμετέχουν στην πρόληψη και την αντιμετώπιση του διαδικτυακού εκφοβισμού, παρέχοντάς τους πληροφορίες και υποστήριξη.

5. Επικοινωνία με τις Αρχές και τους Κοινοτικούς Φορείς: Το σχολείο μπορεί να συνεργαστεί με τις αρχές και τους κοινοτικούς φορείς για την αντιμετώπιση του διαδικτυακού εκφοβισμού σε επίπεδο κοινότητας.

6. Παροχή Ψυχολογικής Υποστήριξης: Το σχολείο μπορεί να παρέχει πρόσβαση σε ψυχολογική υποστήριξη για τα θύματα του διαδικτυακού εκφοβισμού, είτε μέσω σχολικών ψυχολόγων είτε μέσω εξωτερικών υπηρεσιών.

Πώς μπορούν να αντιδράσουν οι έφηβοι;

Οι έφηβοι μπορούν να αναλάβουν διάφορες δράσεις για να αντιμετωπίσουν το διαδικτυακό εκφοβισμό:

1. Αναφορά του Εκφοβισμού: Εάν ένας έφηβος βρεθεί θύμα διαδικτυακού εκφοβισμού, είναι σημαντικό να αναφέρει το περιστατικό σε έναν ενήλικα που εμπιστεύεται, όπως έναν γονέα, έναν κηδεμόνα, έναν εκπαιδευτικό ή έναν κοντινό φίλο.

2. Απομάκρυνση από τις Ψηφιακές Πλατφόρμες: Εάν η κατάσταση γίνει ανυπόφορη, ο έφηβος μπορεί να επιλέξει να απομακρυνθεί από τις ψηφιακές πλατφόρμες που προκαλούν άγχος και εκφοβισμό.

3. Αντιμετώπιση του Εκφοβισμού Με Αυτοπεποίθηση: Είναι σημαντικό οι έφηβοι να διατηρήσουν την αυτοπεποίθησή τους και να μην αφήσουν τον εκφοβισμό να τους καταστρέψει. Μπορούν να εστιάσουν στα θετικά πράγματα της ζωής τους και να αντιμετωπίσουν τους δράστες με αυτοπεποίθηση.

4. Ενημέρωση και Εκπαίδευση: Οι έφηβοι μπορούν να ενημερωθούν σχετικά με τους κινδύνους του διαδικτύου και να εκπαιδευτούν σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης του εκφοβισμού. Υπάρχουν πολλές οργανώσεις και πηγές που παρέχουν πληροφορίες και υποστήριξη για την αντιμετώπιση του διαδικτυακού εκφοβισμού.

5. Στήριξη σε Άλλα Θύματα: Οι έφηβοι μπορούν να στηρίξουν άλλα θύματα εκφοβισμού, είτε προσφέροντας τους φιλία και υποστήριξη είτε αναφέροντας τα περιστατικά σε αρμόδιους ενήλικες.

6. Χρήση Εργαλείων Αναφοράς: Οι περισσότερες πλατφόρμες κοινωνικών μέσων παρέχουν εργαλεία αναφοράς για να αναφερθούν περιστατικά εκφοβισμού. Οι έφηβοι μπορούν να χρησιμοποιήσουν αυτά τα εργαλεία για να αναφέρουν τους δράστες και να ζητήσουν βοήθεια από τους διαχειριστές της πλατφόρμας.

Που μπορούν να απευθυνθούν οι νέοι;

Οι νέοι που αντιμετωπίζουν διαδικτυακό εκφοβισμό μπορούν να απευθυνθούν σε διάφορους φορείς για υποστήριξη και βοήθεια. Ορισμένοι από αυτούς περιλαμβάνουν:

1. Γονείς και Κηδεμόνες: Η πρώτη και πιο φυσιολογική επαφή για τους νέους είναι η οικογένειά τους. Οι γονείς και οι κηδεμόνες μπορούν να παράσχουν στήριξη, συμβουλές και βοήθεια στην αντιμετώπιση του εκφοβισμού.

2. Εκπαιδευτικοί και Σχολικό Προσωπικό: Οι νέοι μπορούν να συζητήσουν τα προβλήματά τους με εκπαιδευτικούς ή άλλα μέλη του σχολικού προσωπικού. Οι σχολικοί ψυχολόγοι και κοινωνικοί λειτουργοί είναι ειδικά εκπαιδευμένοι για να παρέχουν υποστήριξη.

3. Φίλοι και Συνομήλικοι: Οι φίλοι και οι συνομήλικοι μπορούν να προσφέρουν συμπαράσταση και κατανόηση. Μοιραζόμενοι τις εμπειρίες τους με άλλους νέους μπορεί να βοηθήσει στην ανακούφιση και στην αντιμετώπιση του προβλήματος.

4. Εθελοντικοί Οργανισμοί: Υπάρχουν οργανισμοί και ιδρύματα που προσφέρουν υποστήριξη και συμβουλές σε νέους που αντιμετωπίζουν διαδικτυακό εκφοβισμό. Ορισμένοι από αυτούς παρέχουν υπηρεσίες υποστήριξης μέσω τηλεφώνου ή διαδικτύου.

5. Δίκτυο Υποστήριξης στο Διαδίκτυο: Υπάρχουν online κοινότητες και φόρουμ όπου οι νέοι μπορούν να μοιραστούν τις εμπειρίες τους και να λάβουν υποστήριξη από άλλα μέλη που έχουν περάσει από παρόμοιες καταστάσεις.

6. Υπηρεσίες Συμβουλευτικής ή Ψυχολογικής Υποστήριξης: Σε περιπτώσεις που ο διαδικτυακός εκφοβισμός επηρεάζει σοβαρά την ευημερία του νέου, μπορεί να είναι απαραίτητο να ζητήσει επαγγελματική συμβουλευτική ή ψυχολογική υποστήριξη από ειδικούς.

Διεξαγωγή Σχολικής Έρευνας

 

Στα πλαίσια του εκπαιδευτικού προγράμματος, η ομάδα εργασίας συνέθεσε από κοινού δύο ερωτηματολόγια τα οποία και απαντήθηκαν από τους μαθητές του Α1 τμήματος του Γυμνασίου Καρπενησίου αλλά και τους γονείς τους.

 

Ερωτηματολόγια 

 

Στο ερωτηματολόγιο συμπεριλήφθησαν 20 συνολικά ερωτήσεις, οι οποίες κάλυπταν τους ερευνητικούς στόχους του προγράμματος και συγκεκριμένα τα εξής θέματα: Γνώση του θέματος – Προσωπικές εμπειρίες – Μορφές διαδικτυακού εκφοβισμού Συνέπειες στο θύμα -  Τρόποι αντιμετώπισης – Αίτια διαδικτυακού εκφοβισμού – Θύτες – Χρήση μέσων κοινωνικής δικτύωσης -  Τρόποι πρόληψης.

 

Επεξεργασία συμπληρωμένων ερωτηματολογίων 

 

Η ανταπόκριση των μαθητών και των γονιών τους στο κάλεσμα να συμμετάσχουν στην έρευνα συμπληρώνοντας ανώνυμα τα παραπάνω ερωτηματολόγια υπήρξε εξαιρετική. Συλλέχθηκαν 42  συμπληρωμένα ερωτηματολόγια, τα οποία ακολούθως επεξεργάστηκε η ομάδα.

 

Κύρια Ευρήματα Έρευνας

 

Με βάση την επεξεργασία των συμπληρωμένων ερωτηματολογίων, η ομάδα εργασίας κατέληξαν σε ευρήματα – συμπεράσματα, τα κυριότερα των οποίων είναι τα εξής:

 

Από την πλευρά των μαθητών:

• Ορισμός διαδικτυακού εκφοβισμού ( 25%)

• Αντίληψη για τη σοβαρότητα του προβλήματος ( 40%)

• Προσωπική εμπειρία με τον εκφοβισμό (20 %)

• Αντίδραση στον εκφοβισμό ( 30%)

• Γνώσεις για μέτρα πρόληψης ( 35%)

• Στάση απέναντι στην πρόληψη και αντιμετώπιση του φαινομένου ( 45%)

• Επιπτώσεις του εκφοβισμού στην ψυχολογική κατάσταση ( 30%)

• Επιρροή των κοινωνικών δικτύων στον εκφοβισμό (25%)

• Αντίδραση του σχολείου ( 35%)

• Αντίδραση της οικογένειας ( 60%)

 

Από την πλευρά των γονιών:

• Αντιμετώπιση του διαδικτυακού εκφοβισμού ( 30 %)

• Σοβαρότητα του προβλήματος (45 %)

• Εμπειρία με εκφοβισμό ( 20%)

• Αντιδράσεις στον εκφοβισμό ( 25 %)

• Αντιμετώπιση του εκφοβισμού ( 35 %)

• Μέτρα προληπτικά στο σχολείο (40%)

• Εκπαίδευση των παιδιών για την ασφαλή χρήση του διαδικτύου (50%)

• Ευθύνη της κοινωνίας ( 60%)

• Ενίσχυση ψυχολογικής ανθεκτικότητας των παιδιών ( 35%)

• Προστασία των παιδιών από τον εκφοβισμό ( 45%)

 

Συμπερασματικά, η αντιμετώπιση του διαδικτυακού εκφοβισμού απαιτεί μια ολοκληρωμένη προσέγγιση από διάφορους φορείς, όπως η οικογένεια, το σχολείο, οι αρμόδιες υπηρεσίες και οι ίδιοι οι νέοι. Οι γονείς πρέπει να είναι ενήμεροι για το πρόβλημα και να εκπαιδεύουν τα παιδιά τους για την ασφαλή χρήση του διαδικτύου, ενώ τα σχολεία πρέπει να εφαρμόζουν προληπτικά μέτρα και πολιτικές κατά του εκφοβισμού. Οι ίδιοι οι νέοι πρέπει να είναι ενήμεροι για τους κινδύνους και να αναζητούν βοήθεια από αρμόδιους φορείς σε περίπτωση που αντιμετωπίζουν διαδικτυακό εκφοβισμό. Μόνο με συντονισμένες προσπάθειες μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα περιβάλλον στο διαδίκτυο που είναι ασφαλές και υποστηρικτικό για όλους!

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΑΚΡΑΚΗΣ Α1