Το σχολείο χτίστηκε το 1927 από κατοίκους του χωριού και η λειτουργία του ξεκίνησε τη σχολική περίοδο 1928-1929 και σταμάτησε την περίοδο της Κατοχής. Εκείνη την περίοδο, οι Σανταίοι βρήκαν τρόπο για να συνεχιστεί η εκπαίδευση των παιδιών που είχαν ολοκληρώσει το δημοτικό σχολείο, λειτουργώντας στον χώρο του σχολείου το «Αγροτικό Φροντιστήριο».
Το δημοτικό σχολείο πήρε «σάρκα και οστά» μέσα από την προσωπική εργασία όλων των κατοίκων του χωριού. «Άλλος κουβαλούσε πέτρες, άλλος ό,τι μπορούσε, δούλευαν όλοι μαζί για να χτίσουν το σχολείο», τονίζει ο κ. Σιούτης.
Το κτίριο αντικατέστησε τον αρχικό χώρο, όπου λειτούργησε για πρώτη φορά δημοτικό σχολείο στον παλαιό τουρκικό οικισμό Ραχμανλή (κοντά στο σημερινό χωριό), εκεί όπου είχαν αρχικά εγκατασταθεί, την άνοιξη του 1992, 167 οικογένειες προσφύγων.
Στο Ραχμανλή, ο Στάθης Αθανασιάδης (Γεροστάθης), Σανταίος και ο ίδιος, μία από τις πλέον φωτεινές προσωπικότητες του ποντιακού Ελληνισμού, δίδασκε τα προσφυγόπουλα. Εκεί, σύμφωνα με τον κ. Σιούτη, ο Γεροστάθης είδε μεγάλα και μικρά παιδιά χωρίς σχολείο και δάσκαλο και ανησύχησε. Φρόντισε αμέσως να βρει έναν άδειο χώρο και κατέληξε σε ένα τζαμί που βρισκόταν στην είσοδο του χωριού και να κάνει το πρώτο μάθημα στην περίοδο 1921-22.
Το 1922-23 διορίστηκε ως κρατικός δάσκαλος. Το 1923, μαζί με τον Γεροστάθη, ο οποίος τιμήθηκε δύο φορές από την Ακαδημία Αθηνών, δίδασκαν στα παιδιά και οι δάσκαλοι Ανδροκλής Γεωργιάδης και Παναγιώτης Χαραλαμπίδης.
Το 1925, με τη βοήθεια της Επιτροπής Αποκατάστασης Προσφύγων (Ε.Α.Π.), ολοκληρώθηκε η οικοδόμηση του χωριού και οριστικοποιήθηκε η μετεγκατάσταση των Σανταίων από το Ραχμανλή στη θέση Βολοβότ. Την τοποθεσία επέλεξαν οι ίδιοι οι Σανταίοι και ονόμασαν το καινούριο χωριό Νέα Σάντα.
Τα χρόνια της Κατοχής
Το 1941, οι κάτοικοι του χωριού συναντήθηκαν με τον Σανταίο φιλόλογο, Σίμο Λιανίδη, διότι ανησυχούσαν για το τι θα γίνει με την εκπαίδευση των παιδιών τους, μετά την αποφοίτησή τους από το δημοτικό σχολείο. Ο Σίμος Λιανίδης πρότεινε να ιδρυθεί ένα «Αγροτικό Φροντιστήριο», που θα λειτουργεί σαν εξατάξιο ιδιωτικό γυμνάσιο. Την περίοδο 1941-1942 λειτουργεί το «Αγροτικό Φροντιστήριο» στο δημοτικό σχολείο, τις απογευματινές ώρες. Η διάρκεια λειτουργίας του ήταν πενταετής και είχε περισσότερους από 60 μαθητές και από τα γύρω χωριά της ευρύτερης περιοχής.
Όλη η οργάνωση, η επιμέλεια η συλλογή του υλικού και η διευθέτηση του χώρου στο κτίριο, που επί χρόνια έσφυζε από ζωή, έγινε από τον κ. Σιούτη, μέλημα του οποίου ήταν και παραμένει να μην ξεχαστεί η ιστορία του χωριού. Πεποίθηση του είναι ότι το σχολικό μουσείο μπορεί να συμβάλλει στην επίτευξη του στόχου αυτού.
Σ’ αυτό το κτίριο, πρόκειται, εάν η σχετική πρόταση που υπεβλήθη από τον Δήμο Κιλκίς λάβει την τελική έγκριση από την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, να αναδειχθεί ο προσφυγικός ελληνισμός του ευρύτερου νομού μέσω της ανάπτυξης ψηφιακών εφαρμογών.
Στους χώρους του παλαιού Δημοτικού Σχολείου της Νέας Σάντας, προτείνεται να αναπτυχθούν ψηφιακές πολυμεσικές εφαρμογές που θα φέρνουν σε βιωματική επαφή τον επισκέπτη με την ιστορία, τις παραδόσεις και τον πολιτισμό του ποντιακού και λοιπού προσφυγικού ελληνισμού που κατοικεί στη γεωγραφική επικράτεια του Δήμου. Οι φωτογραφίες παραχωρήθηκαν στο ΑΠΕ-ΜΠΕ από τον Κωνσταντίνο Σιούτη.
Πηγή
Συντάκτρια Μαντούδη Σοφία
