Στον Πόντο, την παραμονή των Χριστουγέννων σταματούσαν κάθε εξωτερική δουλειά και απλά συμπλήρωναν τις τελευταίες λεπτομέρειες για τη μεγάλη γιορτή. Τα κάλαντα τα έλεγαν τα παιδιά συνήθως το απόγευμα ή το βράδυ της παραμονής και στις 4 το πρωί χτυπούσε η καμπάνα για να πάνε στη εκκλησία. Την ημέρα αυτή όλοι θα φορούσαν καινούργια ρούχα και παπούτσια και θα ετοίμαζαν τα πιο καλά φαγητά.
Το Χριστοκούρ
Σε πολλά μέρη έβαζαν στο τζάκι ένα κούτσουρα το «χριστοκούρ’» το οποίο άναβαν μόλις χτυπούσε η καμπάνα. Ηταν αλλού από µηλιά, αλλού από αχλαδιά, κι αλλού από το κυρίαρχο δέντρο της περιοχής. Αυτό το «κουρίν» ήταν κοµµένο ειδικά για τα Χριστούγεννα και αυτό θα άναβε στο τζάκι συνέχεια ΚΑΙ τις τρεις µέρες των Χριστουγέννων, που τις έλεγαν, Χριστου ήµερα.Από αυτό το κούτσουρο κρατούσαν φωτιά και για τις δώδεκα ημέρες αντικαθιστώντας το με άλλο πριν σβήσει. Πρόσεχαν να καίγεται όρθιο και να μην πέσει γιατί πίστευαν πως θα χαλάσει το γούρι.
Το Τραπέζι της Παναγίας
Παραμονή Χριστουγέννων και στην Πατρίδα οι νοικοκυρές στόλιζαν ένα τραπέζι δίπλα στο Χριστουγεννιάτικο δένδρο, με διάφορα γιορτινά καλούδια κι ένα εικόνισμα, αφιερωμένο στην Παναγία, το λεγόμενο «Τραπέζ της Παναΐας» δείχνοντας έτσι την εκτίμηση και τη αγάπη τους στην Μεγάλη Βοηθό τους στις δύσκολες στιγμές τους.
Τα άλογα και το τραπέζι
Από το βράδυ τα παιδιά της ευρείας οικογένειας, έκοβαν κλαδιά αχλαδιάς πού τα καβαλούσαν σαν άλογα, έφταναν στη πόρτα του σπιτιού και μπαίνοντας φώναζαν: «Χριστούγεννα και κάλαντα και φώτα και καλοχρονία και καλοκαρδία και να ζήσει ο πατέρας και η μητέρα και όλοι οι σπιτικοί». Μόλις έμπαιναν στο σπίτι ο πατέρας τους έδινε φιλοδώρημα μετά έπαιρνε τα φανταστικά άλογα κάρφωνε στο δήθεν στόμα τους από μια μπουκιά ψωμί και τα έβαζε κοντά στο τραπέζι, οπότε άρχιζαν το φαγητό. Όλοι συγκεντρώνονταν σε κοινό τραπέζι στη μέση του οποίου έβαζαν ένα κλαδί μηλιάς που το έφερνε το πιο μικρό παιδί, το οποίο φιλοδωρούσαν ο παππούς και η γιαγιά, πιστεύοντας ότι έφερνε ευτυχία.
Το Χριστουγεννιάτικο δέντρο
Υπήρχε ως έθιμο και στον Πόντο και µάλιστα στην Αργυρούπολη και στα περίχωρα της, αλλά και αλλού. Από την Παραµονή των Χριστουγέννων κρεμνούσαν στο εικονοστάσι σταυρωτά κλαδιά φουντουκιάς ή καρυδιάς ή µόνο καρπούς. Αλλού το δέντρο ήταν από πεύκο ή έλατο και το στόλιζαν εκτός από νωπούς καρπούς και µε κλαδάκια ελιάς στα φύλλα της οποίας σφήνωναν «λεφτοκάρια» = φουντούκια. Αλλού έβαζαν «τσιµσίρ» = πυξάρι το οποίο είναι αειθαλής θάµνος.
Τα Καλαντόφωτα
Καλαντόφωτα έλεγαν την εορταστική περίοδο από τα Χριστούγεννα µέχρι και την ηµέρα των Φώτων. Με χαρά ετοιµαζόντουσαν να δεχτούν τη γέννηση του Θεανθρώπου μιας και τα Χριστούγεννα θεωρούνταν η μεγαλύτερη της Χριστιανοσύνης γιορτή. Περισσότερο όμως επερίµεναν τα Καλαντόφωτα για να κάμουν τα διάφορα µυστήρια, βαφτίσια, αρραβώνες,γάµους καθώς και άλλες τις άλλες γιορτές τους γιατί τότε ήσαν όλοι μαζεμένοι στο χωριό και ερχόντουσαν “ασά μακρά” οι ξενιτεµένοι.
Εξού και το δίστιχο: “Καλαντάρσ και νέο έτος κόρ θα παίρω σε οφέτος”
Διασώζονται τραγούδια της Χαλδίας, τα οποία παρακινούν τις νέες κοπέλες να λάβουν υπόψη τους τον γάμο, «έπαρ τη χαράν σ’ ομμάτ’ τα’ς».
Κάθε περιοχή έχει και τα δικά της κάλαντα ή τα γνωστά κάλαντα με λίγο αλλαγμένους τους στίχους.
Οι πίτες και τα γλυκά
Για τα Χριστούγεννα, στον Πόντο, οι νοικοκυρές συνήθιζαν να παρασκευάζουν πίτες και γλυκά, όπως αλευροχαλβά, κατμέρια και πουρμά (ένα σιροπιαστό γλυκό που θύμιζε το σαραϊγλί).
Στην Τραπεζούντα τις παραμονές των Χριστουγέννων οι νοικοκυρές απαραιτήτως ζύμωναν κουλούρια για το σπίτι και τα ζώα. Επίσης ζύμωναν τα Xριστόψωμα τα οποία περιείχαν καρύδια και όταν ψήνονταν τα περίχυναν με μέλι. Πάνω στο Xριστόψωμο κεντούσαν με αμύγδαλα τη γέννηση του Χριστού.
Στην Ινέπολη του νομού Κασταμονής, οι νοικοκυρές ετοίμαζαν για τα Χριστούγεννα τα παραδοσιακά γλυκά « κετέ» και «ιτσλί».
Στην Αμάσεια, τα βασικά γιορτινά εδέσματα ήταν το κεσκέκι, το σουμπορεγί και το τζεβιζλί τσορέκ.
Συντάκτρια Ραμφίδου Λυδία
