Η κοιλάδα των Πεταλούδων

Η κοιλάδα αυτή αποτελεί το πιο ενδιαφέρον και δημοφιλές αξιοθέατο, όχι μόνο της περιοχής, αλλά και ολόκληρου του νησιού της Ρόδου με την μοναδική χλωρίδα και πανίδα της.

Η κοιλάδα των πεταλούδων βρίσκεται 12 χιλιόμετρα νότια της Ρόδου, κοντά στο χωριό Καλαμώνας στον Δήμο Πεταλούδων. Είναι μια μικρή κοιλάδα η οποία διασχίζεται από το ποταμάκι Πελεκάνος. Κάθε χρόνο, από τον Ιούνιο μέχρι και τον Σεπτέμβριο, εκατοντάδες χιλιάδες πεταλούδων εμφανίζονται σε αυτή την σημαντική κοιλάδα. Είναι σπάνιος βιότοπος αναπαραγωγής της πεταλούδας Panaxia Quadripunctaria. Σύμφωνα με τους ερευνητές, η παρουσία των χιλιάδων πολύχρωμων πεταλούδων οφείλεται στην ύπαρξη της ζητιάς, που κυριαρχεί στη χλωρίδα της περιοχής.

Η ζητιά εκκρίνει ειδικές ουσίες και σε συνδυασμό με το κατάλληλο μικροκλίμα που δημιουργεί προσελκύει τις αγαπητές σε όλους πεταλούδες. Η κοιλάδα των πεταλούδων, με τους θεόρατους βράχους, τα αιωνόβια δέντρα, το ειδυλλιακό περιβάλλον, τα ρομαντικά ξύλινα γεφυράκια και το λιθόστρωτο μονοπάτι, που οδηγεί στην κορυφή της  ρεματιάς  αποτελεί μια απόλαυση για κάθε ανθρώπινο μάτι.

Όπως αναφέρει , ο συγγραφέας και ποιητής Θεοφάνης Μπογιάννος,  σε κανένα άλλο μέρος της Ελλάδας δεν υπάρχει στον ίδιο χώρο τόση ομορφιά, τόση ευλογία, τόση βλάστηση, τόσο χρώμα, τόσες φτερωτές ψυχές, τόσες ανθρώπινες ψυχές, τόση δροσιά τόσο τραγούδι τζιτζικιών, τόση χαρά στα πρόσωπα των ανθρώπων. Λέγεται πως η κοιλάδα με τις πεταλούδες, είναι από τα πιο όμορφα τοπία στην Ευρώπη και φυσικά στην Ελλάδα.

Η Κοιλάδα αυτή γεμίζει κατά τους καλοκαιρινούς μήνες με νυχτοπεταλούδες που φθάνουν εκεί κατά χιλιάδες, κατακλύζοντας τους κορμούς των δέντρων πάνω στους οποίους ξεκουράζονται και κοιμούνται. Καθώς πετάνε κατά σμήνη δημιουργούν ανεπανάληπτο σκηνικό καφεκόκκινων εκρήξεων.

Οι πεταλούδες που ζουν στην κοιλάδα είναι κάτι πρωτόγνωρο και μοναδικό σημείο και φαινόμενο της φύσης. Η κοιλάδα αποτελεί πόλο έλξης χιλιάδων επισκεπτών, που απολαμβάνουν τη σπάνια ομορφιά του, ακολουθώντας μονοπάτια κατάλληλα διαμορφωμένα μέσα στην οργιαστική βλάστηση και πλάι στα γάργαρα νερά.

Στην είσοδο της κοιλάδας λειτουργεί το Μουσείο φυσικής ιστορίας Ρόδου, όπου ο επισκέπτης ανακαλύπτει τα μυστικά του μοναδικού οικοσυστήματος. Στα μέσα περίπου υπάρχουν τουριστικά καταστήματα αναμνηστικών και καντίνα, με αναψυκτικά  και διάφορα φαγώσιμα.

Εξειδικευμένο προσωπικό ασχολείται σε καθημερινή βάση αφενός μεν με θέματα της καθημερινότητας, όπως ανακύκλωση του νερού, πυρασφάλεια, συντηρήσεις κ.α. και αφετέρου συνεργάζεται με τα Πανεπιστήμια Πατρών και Αθηνών για το «καθεστώς ειδικής διαχείρισης» και καθορισμού ζωνών, καθώς και στον χώρο της έρευνας.          

 Στη Ρόδο, σε μια μικρή κοιλάδα στα δυτικά του νησιού, συγκεντρώνεται το καλοκαίρι (από τον Ιούνιο μέχρι το Σεπτέμβρη) ένας πολύ μεγάλος αριθμός από Πεταλούδες του είδους Callimorpha quadripunctaria.

Οι πεταλούδες καταφεύγουν στη δροσερή αυτή κοιλάδα για να αντιμετωπίσουν τη ζέστη και την ξηρασία που απειλούν τα υγρά του σώματός τους.

Το Σεπτέμβριο γονιμοποιούνται και κατά τον Οκτώβριο μεταναστεύουν πάντα τη νύχτα, μετακινούμενες μεμονωμένα και όχι ομαδικά, καταφεύγουν σε άλλες κοντινές κοιλάδες στην περιοχή του Θεολόγου στο Φασούλι και αλλού. Εκεί γεννούν τ` αυγά τους πάνω σε διάφορα φυτά και κατόπιν πεθαίνουν.

Οι κάμπιες αφού περάσουν το χειμώνα εδώ, τον επόμενο Μάιο μεταμορφώνονται σε πεταλούδες και στη συνέχεια, στα μέσα Ιουνίου, πετώντας πάντα τη νύχτα, επιστρέφουν στη δροσερή και σκιερή κοιλάδα.
H απόσταση της μετακίνησης αυτής είναι περίπου 10 χιλιόμετρα.
Το φαινόμενο της ομαδικής συγκέντρωσης των πεταλούδων σ` ένα μόνο χώρο, έχει από παλιά προκαλέσει το ενδιαφέρον των Ελλήνων και ξένων επιστημόνων.

Όλες οι πεταλούδες που μαζεύονται στην κοιλάδα ανήκουν σε ένα είδος και όχι σε πολλά όπως φαντάζονται οι περισσότεροι επισκέπτες.

Οι πεταλούδες παραμένουν ακίνητες κατά τη διάρκεια της ημέρας πάνω σε βράχους, σε κορμούς δέντρων και σε φυλλωσιές και μετακινούνται μόνο κατά τη διάρκεια της νύχτας. Για το λόγο αυτό οι επισκέπτες που δεν γνωρίζουν αυτή τη συμπεριφορά της πεταλούδας, πηγαίνουν στην κοιλάδα με την ιδέα ότι θα δουν τις πεταλούδες να πετούν και γι’ αυτό απογοητεύονται στο τέλος.

Η πεταλούδα της Ρόδου έχει μήκος σώματος 1,8 με 2,3 εκ. και άνοιγμα φτερών 5,5 με 6,0 εκ. Σε στάση ηρεμίας μοιάζει με ισόπλευρο τρίγωνο που ορίζουν τα μπροστινά φτερά, τα οποία είναι σφικτά κολλημένα στο σώμα. Την κορυφή του τριγώνου ορίζει η κεφαλή και τη βάση οι πλευρές των δύο μπροστινών φτερών. Σε στάση ηρεμίας η πεταλούδα κάθεται με την κεφαλή προς τα πάνω. Οι κεραίες είναι διαταγμένες μπροστά και σχηματίζουν ορθή γωνία με την εξωτερική πλευρά του αντίστοιχου μπροστινού φτερού.

Τα μπροστινά φτερά έχουν χρώμα μαύρο – καφέ διακοπτόμενο από λευκοκίτρινες ραβδώσεις, ενώ τα πίσω έχουν κόκκινο χρώμα με τέσσερα μαύρα στίγματα σε κάθε φτερό, σε ελάχιστες όμως περιπτώσεις εμφανίζονται τρία αντί τέσσερα στίγματα. Το τέταρτο στίγμα είναι μικρό σε μέγεθος. Το σώμα (θώρακας – κοιλιά) είναι τριχωτό και ρόδινο. Οι κεραίες είναι νηματοειδής με μήκος 1,3 εκ. περίπου.

Η πεταλούδα τρέφεται με νέκταρ και νερό και το πεπτικό σύστημα είναι ανεπτυγμένο και στα δύο φύλα. Παρ’ όλα αυτά λίγες πεταλούδες και μόνο κατά τους καλοκαιρινούς μήνες Ιούνιο και Ιούλιο τρέφονται με νέκταρ. Οι περισσότερες περνούν όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού πίνοντας μόνο νερό.

Κυριότεροι εχθροί της πεταλούδας είναι ο άνθρωπος, ορισμένα ζώα και αβιοτικοί παράγοντες. Από τα ζώα ξεχωρίζουν ως εχθροί της κυρίως η νυχτερίδα, αλλά και το καβούρι, ο βάτραχος, η σαύρα , ο σπίνος , ο τρυποφράχτης, ο φλώρος. Επίσης ανάμεσα στα φυλλώματα, στους κορμούς, στις κουφάλες των δέντρων και στους βράχους παρατηρούνται εκατοντάδες ιστοί από αράχνες, στους οποίους εμπλέκονται οι πεταλούδες. Τέλος, τα τελευταία χρόνια στην κοιλάδα των Πεταλούδων επικρατούν συνθήκες ξηρασίας, καθώς οι βροχοπτώσεις είναι ελάχιστες και η μέση θερμοκρασία έχει αυξηθεί. Αυτό δημιουργεί αντίξοες συνθήκες για τις πεταλούδες, οι οποίες χρειάζονται υψηλή υγρασία για να επιζήσουν.

Για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος θα πρέπει να γίνει εξοικονόμηση νερού με τη δημιουργία γεωτρήσεων και ανακύκλωση αυτού με τη συλλογή του σε δεξαμενές αποθήκευσης σε περιόδους ξηρασίας.

Τέλος οι πεταλούδα ενοχλείται πολύ και πλήττεται από την ανθρώπινη παρουσία στην κοιλάδα, όταν οι χιλιάδες επισκέπτες κατακλύζουν την περιοχή και την τρομάζουν με αποτέλεσμα να πετάει μακριά για να προστατευτεί. Ο εξαναγκασμός της πεταλούδας να πετά όλη μέρα οδηγεί στην απώλεια όλων των ενεργειακών αποθεμάτων λίπους με άμεσο αποτέλεσμα το μαζικό θάνατο των πεταλούδων μέσα στην κοιλάδα ή κατά τη μετανάστευσή τους προς τους αρχικούς βιότοπους.

Η ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ