Η Επανάσταση του 1821 επηρέασε, ως γεγονός, τη μουσική και τη στιχουργική. Η έννοια της θυσίας, ο φόρος αίματος, η καταστροφή αλλά και η ανδρεία, η τόλμη, η αντίσταση σε έναν ανώτερο εχθρό και σε ένα καταπιεστή, τα ανδραγαθήματα των ηρώων της Επανάστασης αποτέλεσαν πεδίο ανοιχτό για την τέχνη.

              Θούριος, Ρήγα Βελεστινλή (Φεραίου)

Ο μέγιστος συγγραφέας, πολιτικός στοχαστής και επαναστάτης Ρήγας Βελεστινλής ή Φεραίος έγραψε το 1797 τον πατριωτικό ύμνο “Θούριο”, με σκοπό να προτρέψει τους Έλληνες να επαναστατήσουν κατά των Οθωμανών, αλλά και τους λαούς των Βαλκανίων που παρέμεναν για αιώνες υπόδουλοι στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Για τις πρώιμες επαναστατικές ιδέες του θα θανατωθεί από τις αυστριακές αρχές, με εντολή της Οθωμανικής Πύλης, στις 24 Ιουνίου του 1798.

 Τον Θούριο τον τραγουδούσαν σε συγκεντρώσεις για να ξεσηκωθούν οι Ελληνες.

ΘΟΥΡΙΟΣ

ἤτοι ὁρμητικὸς πατριωτικὸς ὕμνος πρῶτος, εἰς τὸν ἦχον

ΜΙΑ ΠΡΟΣΤΑΓΗ ΜΕΓΑΛΗ

Ὡς πότε παλικάρια, νὰ ζοῦμε στὰ στενά,
μονάχοι σὰ λεοντάρια, σταῖς ράχαις στὰ βουνά;
Σπηλιαῖς νὰ κατοικοῦμε, νὰ βλέπωμεν κλαδιά,
νὰ φεύγωμ᾿ ἀπ᾿ τὸν κόσμον, γιὰ τὴν πικρὴ σκλαβιά;
Νὰ χάνωμεν ἀδέλφια, πατρίδα καὶ γονεῖς,
τοὺς φίλους, τὰ παιδιά μας, κι ὅλους τοὺς συγγενεῖς;
Καλλιῶναι μίας ὥρας ἐλεύθερη ζωή,
παρὰ σαράντα χρόνοι, σκλαβιὰ καὶ φυλακή.
Τί σ᾿ ὠφελεῖ ἂν ζήσῃς, καὶ εἶσαι στὴ σκλαβιά;
στοχάσου πῶς σὲ ψαίνουν, καθ᾿ ὥραν στὴν φωτιά.
Βεζύρης, δραγουμάνος, ἀφέντης κι᾿ ἂν σταθῇς
ὁ τύραννος ἀδίκως σὲ κάμνει νὰ χαθῇς.
Δουλεύεις ὅλ᾿ ἡμέρα, σὲ ὅ,τι κι᾿ ἂν σὲ πῇ,
κι᾿ αὐτὸς πασχίζει πάλιν, τὸ αἷμα σου νὰ πιῇ.
Ὁ Σοῦτζος, κι᾿ ὁ Μουρούζης, Πετράκης, Σκαναβῆς
Γκίκας καὶ Μαυρογένης, καθρέπτης, εἶν᾿ νὰ ἰδῇς.
Ἀνδρεῖοι καπετάνοι, παπᾶδες, λαϊκοί,
σκοτώθηκαν κι᾿ ἀγάδες, μὲ ἄδικον σπαθί.
Κι᾿ ἀμέτρητ᾿ ἄλλοι τόσοι, καὶ Τοῦρκοι καὶ Ῥωμιοί,
ζωὴν καὶ πλοῦτον χάνουν, χωρὶς κᾀμμιὰ ῾φορμή.
Ἐλᾶτε μ᾿ ἕναν ζῆλον, σὲ τοῦτον τὸν καιρόν,
νὰ κάμωμεν τὸν ὅρκον, ἐπάνω στὸν Σταυρόν.
Συμβούλους προκομμένους, μὲ πατριωτισμὸν
νὰ βάλωμεν εἰς ὅλα, νὰ δίδουν ὁρισμόν.
Οἱ νόμοι νἆν᾿ ὁ πρῶτος, καὶ μόνος ὁδηγός,
καὶ τῆς πατρίδος ἕνας, νὰ γένῃ ἀρχηγός.
Γιατὶ κ᾿ ἡ ἀναρχία, ὁμοιάζει τὴν σκλαβιά,
νὰ ζοῦμε σὰν θηρία, εἶν᾿ πλιὸ σκληρὴ φωτιά.
Ἐδῶ συκώνονται οἱ πατριῶται ὀρθοί, καὶ ὑψώνοντες
τὰς χεῖρας πρὸς τὸν οὐρανόν, / κάμνουν τὸν ὅρκον.

Ὅρκος κατὰ τῆς τυραννίας καὶ τῆς ἀναρχίας.

Ὦ βασιλεῦ τοῦ κόσμου, ὁρκίζομαι σὲ σέ,
στὴν γνώμην τῶν τυράννων, νὰ μὴν ἐλθῶ ποτέ.
Μήτε νὰ τοὺς δουλεύσω, μήτε νὰ πλανηθῶ,
εἰς τὰ ταξίματά τους, γιὰ νὰ παραδοθῶ.
Ἐν ὅσῳ ζῶ στὸν κόσμον, ὁ μόνος μου σκοπός,
γιὰ νὰ τοὺς ἀφανίσω, θὲ νἆναι σταθερός.
Πιστὸς εἰς τὴν πατρίδα, συντρίβω τὸν ζυγόν,
ἀχώριστος γιὰ νἆμαι, ὑπὸ τὸν στρατηγόν.
Κι᾿ ἂν παραβῶ τὸν ὅρκον, ν᾿ ἀστράψ᾿ ὁ οὐρανός,
καὶ νὰ μὲ κατακάψῃ, νὰ γένω σὰν καπνός.

Τέλος τοῦ ὅρκου

 H λέξη «θούριος» σημαίνει στα αρχαία ελληνικά πολεμικός, ορμητικός. Ο Όμηρος χρησιμοποιούσε τη λέξη «θούρος» ως επίθετο στο θεό του πολέμου, Άρη.
Αυτό το όνομα επέλεξε ο Ρήγας Φερραίος να δώσει στο ποίημα που έγραψε το 1797. Η επιλογή του ονόματος δεν είναι τυχαία, αν αναλογιστούμε ότι πρόκειται για έναν πατριωτικό, επαναστατικό ύμνο που σκοπό έχει να αφυπνίσει τους σκλαβωμένους στον οθωμανικό ζυγό Έλληνες.
Ο Θούριος του Ρήγα είναι το τρίτο μέρος του πολιτικού φυλλαδίου του «Νέα Πολιτική Διοίκησις των κατοίκων της Ρούμελης της Μικράς Ασίας των Μεσογείων Νήσων και της Βλαχομπογδανίας».

   Το 1970 εκατόν εβδομήντα τρία χρόνια μετά τη σύνθεση του Θούριου του Ρήγα ο συνθέτης Χρήστος Λεοντής επιλέγει να μελοποιήσει το συγκεκριμένο ύμνο. Ο Χρήστος Λεοντής καταλήγει στο Θούριο, καθώς η λογοκρισία της Χούντας θα επέτρεπε μόνο ένα πατριωτικό τραγούδι. Βέβαια, οι στίχοι του τραγουδιού θα μπορούσαν κάλλιστα να στρέφονται και κατά της δικτατορίας. Το θέμα είναι, όπως υποστήριξε αργότερα ο Χρ. Λεοντής, ποιος τα λέει και για ποιον….

 Ακολουθεί ο Θούριος σε μουσική Χρ. Λεοντή, ερμηνευμένος από τον Νίκο Ξυλούρη

https://youtu.be/78OcEBJPmgM?t=4

Γιώργος