ΥΣΤΕΡΟΦΗΜΙΑ Με άδεια χέρια ερχόμαστε στη Ζωή, με άδεια χέρια φεύγουμε.
Το μόνο που μένει πίσω μας είναι η Υστεροφημία
Μιχαλίτσης Τάκης
Β΄ Γυμνασίου
Υπεύθυνος Καθηγητής
Μιχαλόπουλος Οδυσσέας
Με τη λέξη Υστεροφημία (ύστερος = τελευταίος + φήμη) Ονομάζουμε τη φήμη που συνοδεύει το όνομα κάποιου ανθρώπου και μετά το θάνατο του. Αυτή η μεταθανάτια φήμη στην ομηρική εποχή θεωρείται σπουδαίο ιδανικό και οι άνθρωποι αγωνίζονται να την κατακτήσουν με πράξεις ηρωικές. Η Υστεροφημία είναι η επιθυμία και η φροντίδα των ανθρώπων να αφήσουν πίσω τους δοξασμένο το όνομά τους και μετά το θάνατό τους. Με αυτό τον τρόπο ευνοούσαν και τους απογόνους τους. Τη δόξα την κέρδιζαν δείχνοντας γενναιότητα στη μάχη, ε την ευγένεια και κοινωνική αναγνώριση και καταξίωση που τους χαρακτήριζε ή προσφέροντας τη ζωή τους για τη πατρίδα.
Ο άνθρωπος διασφαλίζει τη συνέχεια του ονόματός του στο χρόνο μέσω της υστεροφημίας του, της εξιστόρησης των ανδραγαθημάτων του από τις κατοπινές γενιές. Μέσω της διαιώνισης της ταυτότητάς του στο μέλλον δεν περνάει το όνομά του στη λήθη. Υπό αυτή την έννοια, η υστεροφημία αποτελεί υποκατάστατο της αθανασίας. Ο άνθρωπος, έχοντας επίγνωση ότι δεν δύναται να ζήσει για πάντα, το μέγιστο στο οποίο μπορεί να αποβλέπει προς αυτή την κατεύθυνση είναι οι πράξεις του να ηχούν στην αιωνιότητα. Στην αρχαία Ελλάδα η υστεροφημία ήταν το αποκορύφωμα της καταξίωσης ενός ανθρώπου, η ανεξίτηλη σφραγίδα των θριάμβων του.
Η υστεροφημία στην αρχαία Ελλάδα, όπως διαφαίνεται από τη συμπερασματική κατάληξή μας, εξύψωνε τον άνθρωπο σε ένα επίπεδο υψηλότερο από αυτό των συνανθρώπων του και τον καθιστούσε σύμβολο αρετής και ηθικής αριστείας.
Υστεροφημία
Μια λέξη που αναφέρεται στη μετά θάνατον δόξα, η οποία αποκτάται μετά κόπου και έντιμου και αξιόλογου βίου, ο οποίος κρίνεται από την ιστορία και το κοινωνικό σύνολο. Μια λέξη για την οποία πάσχιζε κάθε δημόσιο πρόσωπο που σεβόταν τον εαυτό του και φρόντιζε ούτως ώστε τα λόγια του να συνάδουν με τα έργα του και να χαρακτηρίζεται από τιμιότητα, ανθρωπιά, και ανιδιοτελή προσφορά.
Aπό τα αρχαία χρονιά οι άνθρωποι προσπαθούσαν μέσα από τον τρόπο ζωής τους να διαμορφώσουν και να εξασφαλίσουν την υστεροφημία τους. τη φήμη δηλαδή που θα ακολουθούσε τον θάνατο τους και θα επέτρεπε στις επόμενες γενιές να τους δοξολογούν. Ποσό σημαντική είναι πλέον η υστεροφημία στην εποχή μας και ποσό διαφέρει από την ίδια τη φήμη;
Η αντίληψη ότι η αγαθή φήμη και δόξα συνοδεύει έναν άνθρωπο και μετά τον θάνατό του κατηύθυνε σε μεγάλο βαθμό τις ανδρείες πράξεις των πολεμιστών κατά την ηρωική εποχή, την ενάρετη ζωή των πιστών αλλά και την ανάγκη να αφήσει κανείς το «αποτύπωμά» του στην ανθρωπότητα, ώστε με το πέρασμα του χρόνου να γίνονται αναφορές στη ζωή και το έργο του. Η υστεροφημία μάλιστα συνεχίζει να υπερτερεί σε σχέση με τη φήμη που κάποιος διαθέτει εν ζωή, ακόμη και σήμερα σε πολλές περιπτώσεις.
Η Υστεροφημία στην Ομηρική εποχή
Η ύστεροφημία στην Ομηρική εποχή αναφέρεται στη φήμη και στην αθανασία που επιδιώκουν οι ήρωες μέσω των πράξεών τους και του τρόπου με τον οποίο θα τους θυμούνται οι μελλοντικές γενιές. Στην Ομηρική Ιλιάδα και Οδύσσεια, η ύστεροφημία παίζει κεντρικό ρόλο στην ηρωική αντίληψη του κόσμου και στη διαμόρφωση του ηρωικού ιδεώδους. Για την επίτευξη αυτού του στόχου προσπαθούν να κτίσουν μια καλή φήμη μέσα από τη δράση και τις πράξεις τους, όσο ζουν, ώστε να κατακτήσουν μια καλή, αξιοζήλευτη θέση στη μνήμη των απογόνων.
Στην Οδύσσεια:
Η ύστεροφημία είναι λιγότερο επικεντρωμένη στη μάχη και περισσότερο στην πονηριά, την επινοητικότητα και τις περιπέτειες. Ο Οδυσσέας, για παράδειγμα, προσπαθεί να επιστρέψει στην Ιθάκη, θέλει να πεθάνει στα χώματά της πατρίδας του και να διατηρήσει την τιμή και τη φήμη του, αλλά με έναν πιο στρωτό και λιγότερο «ηρωικό» τρόπο. Στην Οδύσσεια, η ιδέα της ύστεροφημίας είναι συνδεδεμένη και με την οικογένεια, τη δύναμη της οικογενειακής σχέσης και τον επαναπατρισμό του ήρωα στην πατρίδα του. Ο Οδυσσέας , προστάτης της τιμής του σπιτικού του,ενώ στον αντίποδα οι μνηστήρες έχουν αποτύχει στη διεκδίκηση της υστεροφημίας τους, ως άνομοι και σφετεριστές ενός ξένου οίκου.
Η Πηνελόπη στην ύστερη φήμη της θεωρείται πιστή και αφοσιωμένη σύζυγος, στον αντίποδα την Κλυταιμνήστρα την ακολουθεί η φήμη της μοιχού και ανδροκτόνας.
Δεν της παραχώρησε η υστεροφημία καμία από τις θέσεις της.
Στην Ιλιάδα:
Η ύστεροφημία είναι άμεσα συνδεδεμένη με τη μάχη και τη γενναιότητα. Ο ήρωας επιθυμεί να διακριθεί στο πεδίο της μάχης, ώστε να αποκτήσει αιώνια φήμη που θα υπερβαίνει το θάνατο του σώματός του. Ο Αχιλλέας είναι το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτού του ιδεώδους. Στην Ιλιάδα, ο Αχιλλέας έχει να διαλέξει ανάμεσα σε δύο δρόμους: είτε να ζήσει μια ήρεμη ζωή χωρίς φήμη και χωρίς μεγάλα κατορθώματα, είτε να πεθάνει νέος αλλά να αποκτήσει αθανασία μέσω της ύστεροφημίας του. Ο ίδιος επιλέγει τον δεύτερο δρόμο, καθώς η ένδοξη φήμη του είναι για εκείνον ανώτερη από τη μακροχρόνια ζωή.
Κύρια χαρακτηριστικά της ύστεροφημίας:
- 1. Ηρωισμός και Μάχη: Η επιδίωξη της αιώνιας φήμης μέσω ηρωικών πράξεων και συμμετοχής σε πολέμους.
- 2. Σχέση με το Θάνατο: Η ύστεροφημία είναι συνδεδεμένη με τη θυσία, καθώς ο θάνατος του ήρωα στο πεδίο της μάχης τον καθιστά αθάνατο στη μνήμη των άλλων.
- 3. Η Αγωνία για τη Φήμη: Η αναγνώριση και η αθανασία που αποκτά κάποιος μέσω της φήμης του είναι συχνά πιο σημαντική από την ίδια του τη ζωή.
- Αντίθεση με την Ιδιωτική Ζωή: Η αναζήτηση της ύστεροφημίας σε πολλές περιπτώσεις συγκρούεται με την επιθυμία για μια ήρεμη και χωρίς κινδύνους ζωή.
