Τα βελανιδιά βρίσκονται στο νοτιοανατολικό άκρο της Πελοποννήσου κοντά στο ακρωτήριο Μαλέα.το υψόμετρο όπου είναι χτισμένο το χωριό είναι 155 μέτρα και έχει 368 μόνιμους κατοίκους. Επιπλέον τα βελανιδιά είναι χτισμένα επί βυζαντινών χρόνων γύρο στο 1718 , όπως μας μαρτυρούν και οι πόλοι βυζαντινοί ναοί, επιπρόσθετος επί 2ου παγκόσμιου πολέμου στο χωριό χτίστηκε ένα γερμανικό παρατηρητήριο από τους Γερμανούς. Γενικότερα τα βελανιδιά είναι ένα χωριό πλούσιο σε μνημεία , ιστορία και πολιτισμό
Ερωτήσεις προς κάτοικο των Βελανιδιών!
1η Ερώτηση: Ποια είναι η ιστορία του χωριού;
Απάντηση:
Η ιστορία του χωριού ξεκινάει από τα Βυζαντινά χρόνια. Τα πρώτα σημάδια κατοίκησης στον τόπο είναι τα Βυζαντινά μνημεία, δηλαδή πάνω από 20 εκκλησάκια με αγιογραφίες από τον 12ο και τον 13ο αιώνα. Αυτά δείχνουν πως ίσως το χωριό ξεκίνησε ως μοναστηριακή εγκατάσταση, μοναχικές κίτεις, όπως στο Άγιο Όρος, και στη συνέχεια εξελίχθηκε σε οικισμό.
Ο αρχικός οικισμός δεν βρισκόταν ακριβώς στο σημείο όπου βρίσκονται τώρα τα Βελανίδια· ήταν λίγο νοτιοανατολικότερα. Στη θέση που είναι σήμερα, και με τη μορφή που έχει τώρα, το χωριό ξεκίνησε περίπου μεταξύ 1770 και 1780 από φυγάδες Υδραίους και Σπετσιώτες, οι οποίοι βρήκαν καταφύγιο στην περιοχή και ίδρυσαν τον οικισμό εκεί.
2η Ερώτηση: Ποια είναι τα πιο συνηθισμένα επαγγέλματα στο χωριό;
Απάντηση:
Το βασικότερο επάγγελμα στα Βελανίδια είναι οι ναυτικοί. Υπάρχουν και πληροφορίες από τον καθηγητή Αλεξάκη, ο οποίος είχε κάνει έρευνα και έδειξε πως από περίπου το 1850 έως το 1950 υπήρξε τεράστια άνθηση στο αλιευτικό κομμάτι, κυρίως στα ψαράδικα.
Υπάρχουν μαρτυρίες πως περίπου το ένα τρίτο των αλιευμάτων στην ψαραγορά του Πειραιά προερχόταν τότε από βελανιδιώτικα σκάφη. Αυτή η δραστηριότητα συνεχίστηκε και τις επόμενες δεκαετίες, με πληροφορίες μέχρι και το 1990, όπου περίπου το 85 με 90% των κατοίκων του χωριού ήταν ναυτικοί.
Συμπληρωματικά, ασχολούνταν και με αγροτικές εργασίες και κάποιες εμπορικές δραστηριότητες. Τη δεκαετία του 1950 με 1960, υπήρχαν ταβέρνες, μπακάλικα, φούρνοι, ελαιοτριβεία και, μάλιστα, λέγεται ότι υπήρχαν γύρω στις 17 ταβέρνες τότε στα Βελανίδια.
3η Ερώτηση: Ποια είναι τα έθιμα και οι συνήθειες του χωριού;
Απάντηση:
Το βασικότερο έθιμο που κρατάει αιώνες είναι το παιχνίδι που παίζεται κάθε Μεγάλη Παρασκευή στο προαύλιο της εκκλησίας, το οποίο λέγεται «Τόγκα». Είναι ένα παλιό παιχνίδι που χρησιμοποιεί ένα τόπι φτιαγμένο από κουρέλια (παλιά πανιά) και ένα καπάκι από βαρέλι. Αυτό είναι το πιο σημαντικό και παλιό έθιμο του χωριού.
4η Ερώτηση: Γιατί βρίσκεται εκεί η γεωγραφική θέση του χωριού;
Απάντηση:
Η γεωγραφική θέση του χωριού επιλέχθηκε επειδή μέχρι τις αρχές του 1900 η περιοχή του Μαλέα είχε σοβαρό πρόβλημα με την πειρατεία. Γι’ αυτό, όλα τα χωριά της εποχής χτίζονταν μακριά από τη θάλασσα, καλά κρυμμένα, και με δυνατότητα διαφυγής σε περίπτωση επιθέσεων.
Παρόλα αυτά, έπρεπε να βρίσκονται και σχετικά κοντά στη θάλασσα, διότι μέχρι και τη δεκαετία του 1950, πριν κατασκευαστούν οι δρόμοι, οι μετακινήσεις ανθρώπων και εμπορευμάτων γίνονταν κυρίως δια θαλάσσης. Για παράδειγμα, για να μεταφερθεί κάτι από τη Νεάπολη στα Βελανίδια ή στον Πειραιά, έπρεπε να χρησιμοποιηθεί καΐκι – δεν υπήρχε άλλος τρόπος.
Αυτό συνέβαλε στην άνθηση της αλιείας και του εμπορίου. Η κατάσταση άλλαξε τη δεκαετία του 1970, όταν άνοιξαν οι δρόμοι και οι μεταφορές μέσω στεριάς έγιναν πιο οικονομικές και πρακτικές.
5η Ερώτηση: Πότε ιδρύθηκε το γερμανικό παρατηρητήριο;
Απάντηση:
Το γερμανικό παρατηρητήριο κατασκευάστηκε το 1942. Σύμφωνα με πληροφορίες από ηλικιωμένους, οι Γερμανοί είχαν κάνει προπαρασκευή πριν τον πόλεμο. Υπήρχε κάποιος Γερμανός που είχε έρθει ως “τουρίστας” στα Βελανίδια – είχε γνωριστεί με όλο το χωριό και ξαφνικά, την ημέρα που ήρθαν οι Γερμανοί με τις στολές των SS, τον αναγνώρισαν. Ήταν αυτός που τους υπέδειξε πού θα χτιστεί το παρατηρητήριο και γενικότερα τους κατεύθυνε.
Ουσιαστικά, είχε έρθει για να επιβλέψει τον χώρο και να συλλέξει πληροφορίες, καθώς γνώριζε τι θα επακολουθούσε. Οι παλαιότεροι πίστευαν πως το παρατηρητήριο λειτουργούσε ως σταθμός ασυρμάτου, όμως σύμφωνα με σημερινές πληροφορίες, επρόκειτο για κάτι παρόμοιο με ραντάρ, το οποίο καθοδηγούσε αεροσκάφη από τη Συκιά ή και από πιο βόρειες περιοχές προς τους στόχους τους.
6η Ερώτηση: Πόσους μόνιμους κατοίκους έχει το χωριό;
Απάντηση:
Αυτή τη στιγμή, κατά τη χειμερινή περίοδο, οι κάτοικοι είναι περίπου 100 με 150. Το καλοκαίρι, όμως, ξεπερνούν τους 1.000, κυρίως από ντόπιους που επιστρέφουν για διακοπές.
7η Ερώτηση: Γιατί στα Βελανίδια και στον Κάβο Μαλέα επικρατούν συχνά δύσκολες καιρικές συνθήκες;
Απάντηση:
Αυτό συμβαίνει γιατί, αν κοιτάξει κανείς τον Κάβο Μαλέα στον χάρτη, θα δει ότι βρέχεται από τρεις θάλασσες: το Μυρτώο Πέλαγος, τη θάλασσα των Κυθήρων (από το Ιόνιο), και το Αιγαίο Πέλαγος. Η εναλλαγή των ανέμων από αυτές τις θάλασσες δημιουργεί τις συχνές και έντονες κακοκαιρίες.
Αυτό είναι γνωστό ήδη από την αρχαιότητα. Ο γεωγράφος Στράβων είχε πει:
«Μαλέα δε κάμψας, επί Καφηκόν είκαδε»,
δηλαδή, αν περάσεις τον Μαλέα, ξέχασε την πατρίδα σου. Τόσο επικίνδυνη θεωρούταν η θαλάσσια περιοχή.
Αναφέρεται επίσης και στον Όμηρο, ότι ο Οδυσσέας, επιστρέφοντας από την Τροία, όταν πέρασε τον Κάβο Μαλέα, τον παρέσυραν οι καιροί και τον έβγαλαν εκτός πορείας.
Βαλκανάς Αθανάσιος / Κουντουρόγιαννης Παναγιώτης / Αθανασάκος Παναγιώτης
