ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ ΧΙΟΥ 30 ΜΑΡΤΙΟΥ 1822
Η ΣΦΑΓΗ ΠΟΥ ΣΥΓΚΛΟΝΙΣΕ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ
του Στέλιου Χαβιάρα
Φ. Β. Ε. Ντελακρουά, Η Σφαγή της Χίου (1824) Μουσείο του Λούβρου Παρίσι
Ανήμερα της Μεγάλης Πέμπτης, 30 Μαρτίου του 1822, ο oθωμανικός στόλος με 34 και 7.000 στρατιώτες φάνηκε στη Χίο. Είχε προηγηθεί ο ξεσηκωμός του νησιού στις 11 Μαρτίου, υπό την ηγεσία του Σάμιου Λυκούργου Λογοθέτη και του Χιώτη Αντώνη Μπουρνιά. Οι Χιώτες, αν και αρχικά διστακτικοί λόγω της κοντινής απόστασης το νησιού από τα τουρκικά παράλια, αποφάσισαν να επαναστατήσουν, για να απαλλαγούν από τον τουρκικό ζυγό και τη βαριά φορολογία.
Ο ναύαρχος Καρά Αλής έδωσε διαταγή να αρχίσει κανονιοβολισμός του νησιού. Ο υπεράριθμος στρατός των Οθωμανών που αποβιβάστηκε στο νησί και η έλλειψη οργάνωσης των Χιωτών οδήγησαν στην καταστολή της εξέγερσης και τη σφαγή του πληθυσμού. Περισσότεροι από 40.000 Χιώτες σφαγιάστηκαν ή αιχμαλωτίστηκαν. Μεγάλο μέρος του πληθυσμού διέφυγε προς τα Ψαρά, τις Κυκλάδες και την Πελοπόννησο. Το νησί ερήμωσε.
Η Χίος αφυπνίζει τις ευρωπαϊκές συνειδήσεις
Η σφαγή της Χίου και η επακόλουθη ηρωική πράξη ανατίναξης της τουρκικής ναυαρχίδας από τον Κωνσταντίνο Κανάρη θα αποτελέσουν σημείο καμπής για το φιλελληνικό κίνημα, που σε συνδυασμό µε τα στρατιωτικά γεγονότα και τα γεωπολιτικά συμφέροντα, θα κινητοποιήσουν τους φιλέλληνες και θα συντάξουν σταδιακά τις μεγάλες δυνάμεις με το μέρος των Ελλήνων.
Η πυρπόληση της Τουρκικής ναυαρχίδας, Ιβάν Αϊβαζόφσκι, 1881, Εθνική Πινακοθήκη, Αθήνα
Οι ευρωπαϊκές εφημερίδες άρχισαν να αφιερώνουν χώρο για τα νέα από την επανάσταση των Ελλήνων, με έμφαση στη δουλεμπορία που αναπτύχθηκε μετά τη σφαγή, συγκλονίζοντας τη φιλελεύθερη Ευρώπη που λάμβανε μέτρα για τον περιορισμό της. Τα φιλελληνικά κομιτάτα της Ευρώπης διοργάνωσαν εράνους και δωρεές για την ενίσχυση και τη στήριξη των πληγέντων και επαναστατημένων Ελλήνων.
Ο Αδαμάντιος Κοραής συγκινημένος από τα γεγονότα στην ιδιαίτερη πατρίδα του την Χίο, έστειλε μια επιστολή στον «πολύτιμο φίλο του» Ιωάννη Βαρβάκη ζητώντας του να στείλει όπλα αλλά κυρίως να βοηθήσει για την επαναλειτουργία του Γυμνασίου της. Τα αιτήματα του Κοραή εισακούστηκαν και αμέσως ο Βαρβάκης έστειλε χρήματα από το εμπόριο σιταριού για την ανακούφιση των Χιωτών και τη στήριξη του σχολείου.
Η καταστροφή ενέπνευσε και τις τέχνες. Ο Γάλλος ζωγράφος Φερδινάνδος Βίκτωρ Ευγένιος Ντελακρουά, αποτύπωσε συγκλονιστικά την αιματηρή σφαγή της Χίου στο ομώνυμο εικαστικό αριστούργημα, στο οποίο αποτυπώθηκε η ολική καταστροφή του νησιού. Το έργο του αυτό, αν και πολεμήθηκε από τους συντηρητικούς καλλιτέχνες της εποχής του, κέρδισε το δεύτερο βραβείο καλύτερου πίνακα το 1823 και χαρακτηρίστηκε ως ένας ύμνος προς τον ελληνικό αγώνα.
Ο Βίκτωρ Ουγκώ εμπνεύστηκε από τη σφαγή το ποίημά του με τίτλο «το Ελληνόπουλο», που εκδόθηκε μαζί με πολλά ακόμα φιλελληνικά ποιήματά του. Το Ελληνόπουλο είναι ένα παιδί που επέζησε από την τρομερή σφαγή και ζητά να συνεχίσει τον αγώνα
«Το Ελληνόπουλο»
Τούρκοι διαβήκαν. Χαλασμός, θάνατος πέρα ως πέρα.
Η Χίος, τα’ όμορφο νησί, μαύρη απομένει ξέρα,
με τα κρασιά, με τα δεντρά
τ’ αρχοντονήσι, που βουνά και σπίτια και λαγκάδια
και στο χορό τις λυγερές καμιά φορά τα βράδια
καθρέφτιζε μεσ’ τα νερά.
Ερμιά παντού. Μα κοίταξε κι απάνου εκεί στο βράχο,
στου κάστρου τα χαλάσματα κάποιο παιδί μονάχο
κάθεται, σκύβει θλιβερά
το κεφαλάκι στήριγμα και σκέπη του απομένει
μόνο μιαν άσπρη αγράμπελη σαν αυτό ξεχασμένη
μεσ’ την αφάνταστη φθορά.
……..
Τι θες κι απ’ όλα τα αγαθά
τούτα; Πες. Τα` άνθος, τον καρπό; Θες το πουλί;
-Διαβάτη,
μου κράζει το Ελληνόπουλο με το γαλάζιο μάτι:
Βόλια, μπαρούτι θέλω. Να.
Πηγές:
- Δ. Κόκκινου, Η Eλληνική Επανάστασις, τόμος 4ος, εκδ. Μέλισσα.
- Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος ΙΒ, Εκδοτική Αθηνών, σελ. 244-246
- Η Ελληνική Επανάσταση, Ο Ντελακρουά και οι Γάλλοι ζωγράφοι-Εθνική πινακοθήκη και μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου.
- Η επιστολή του Αδαμάντιου Κοραή προς τον Ιωάννη Βαρβάκη από το: Δαυίδ Αντωνίου (έρευνα- παρουσίαση), Η εκπαίδευση κατά την ελληνική επανάσταση 1821-1827. Τεκμηριωτικά κείμενα, τόμος Α, 1821-1825, Βουλή των Ελλήνων , Αθήνα 2002, σελ 76-77
