Άγιος Νικόλαος : Ο «παππούς» της Κοζάνης
Γράφει ο Χαρίσιος Σιώμος από το γ2
Ο ναός του Αγίου Νικολάου δεν είναι μόνο το πρώτο λατρευτικό κέντρο της Κοζάνης, αλλά και ένα μνημείο με μεγάλη ιστορική και εθνική αξία. Ο ναός αυτός υπήρξε ο πυρήνας του εθνικού βίου των Κοζανιτών και συνδέθηκε με όλα τα σημαντικά γεγονότα πού συνθέτουν τη νεότερη ιστορία της πόλης τους.
Ο ναός του Αγίου Νικολάου θεμελιώθηκε το 1664 με πρωτοβουλία και φροντίδα του προύχοντα Χαρισίου Τράντα. Επειδή ο Τράντας έζησε για χρόνια στη Ρωσία, όπου τιμούν ιδιαίτερα τον Άγιο Νικόλαο, τον επέλεξε ως προστάτη του νέου Ναού, παρ’ όλο που η πόλη δεν σχετίζεται με τη ναυτοσύνη. Αξιοσημείωτο είναι επίσης ότι κατασκευάστηκε κάτω από την επιφάνεια του εδάφους για να μην προκαλεί τους μουσουλμάνους.
Η μεγάλη ανάπτυξη της Κοζάνης στις αρχές του 18ου αιώνα προέβαλε επιτακτική την ανάγκη για ανέγερση νέου, μεγαλύτερου και ευπρεπέστερου ναού. Έτσι το 1721 με νέο φιρμάνι που εξασφαλίστηκε από την Υψηλή Πύλη για δήθεν επισκευές από σεισμό, ο Ναός κατεδαφίστηκε και χτίστηκε ξανά στις σημερινές του διαστάσεις.
Εξωτερικά ο Ναός, όπως και όλες σχεδόν οι μεταβυζαντινές εκκλησίες της βόρειας Ελλάδας, δεν παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Είναι τρίκλιτη βασιλική καμαροσκέπαστη με δάπεδο μαρμαρόστρωτο και δίρριχτη στέγη, σκεπασμένη με πλάκες σχιστόλιθου πρώτα και με κεραμίδια αργότερα. Εκείνο, όμως, που εντυπωσιάζει ιδιαίτερα είναι ο εσωτερικός διάκοσμος του ναού. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι εικόνες, οι πολυέλαιοι, τα ορειχάλκινα κηροπήγια, ο χρυσοκέντητος επιτάφιος, τα ιερά σκεύη, τα ξυλόγλυπτα (προπάντων, το τέμπλο) και οι τοιχογραφίες, που ιστορήθηκαν από τους γιαννιώτες αδελφούς Νικόλαο και Θεόδωρο το 1730. Αξιοσημείωτο είναι ότι όλα, σχεδόν, τα ξυλόγλυπτα καλύπτονται από λεπτό φύλλο χρυσού, ενώ τα φωτοστέφανα των κεντρικών μορφών των τοιχογραφιών στους τρούλους και στους θόλους καλύπτονται από μονοκόμματες χρυσές πλάκες. Το στοιχείο αυτό, πέρα από τη διακοσμητική του αξία, φανερώνει την ευημερία της Κοζάνης και τη βαθιά πίστη και ευσέβεια του λαού της την εποχή εκείνη
Με Βασιλικό Διάταγμα της 9ης Απριλίου 1953 ο Άγιος Νικόλαος καθιερώθηκε ως πολιούχος και προστάτης της Κοζάνης και η μνήμη του εορτάζεται την 6η Δεκεμβρίου με κάθε μεγαλοπρέπεια κι επισημότητα και την συμμετοχή όλων των Κοζανιτών.
