Το άγχος είναι ένα συναίσθημα που μας αφορά όλους και όλες και δυσκολεύει την καθημερινότητά μας. Απευθυνθήκαμε στην ψυχολόγο, κ. Αντωνία Ζαφείρη*, για να μας λύσει τις απορίες μας και να μας δώσει συμβουλές για την καταπολέμησή του.
Κυρία Ζαφείρη, με βάση την επαγγελματική σας εμπειρία, βιώνουν άγχος οι μαθητές σήμερα;
Σήμερα οι μαθητές βιώνουν συχνά άγχος, το οποίο επηρεάζεται και από τις εξωτερικές συνθήκες, όπως δυσκολίες στην οικογένεια, προβλήματα στις σχέσεις με συνομήλικους, μαθησιακά προβλήματα, αλλά και από εσωτερικά χαρακτηριστικά, που αφορούν την αυτοπεποίθηση και γενικά την προσωπικότητα του ατόμου. Η πανδημία και η αυξημένη χρήση της τεχνολογίας, τα τελευταία χρόνια, επηρέασαν επίσης αρνητικά την ψυχική διάθεση των ανθρώπων, πολλοί από τους οποίους βιώνουν έντονο άγχος και ξεσπάσματα θυμού.
Ποιοι παράγοντές δημιουργούν άγχος στους μαθητές;
Οι παράγοντες που μπορούν να δημιουργούν άγχος στους εφήβους μαθητές είναι πολλοί. Μπορούμε να αναφέρουμε ενδεικτικά την αποδοχή από ομάδες συνομήλικων, τη σχολική επίδοση και τις κακές σχέσεις με μέλη της οικογένειας. Επίσης, σημαντικοί παράγοντες που κάνουν τα παιδιά ευάλωτα στο άγχος είναι η χαμηλή αυτοεκτίμηση, το επιβαρυμένο καθημερινό πρόγραμμα, που δεν αφήνει περιθώρια για ελεύθερο χρόνο, και οι υπερβολικές απαιτήσεις από το σχολείο. Κάποιοι μαθητές διακρίνονται για την τελειομανία τους και για την ανάγκη τους να ελέγχουν διαρκώς το περιβάλλον, χαρακτηριστικά που λειτουργούν επιβαρυντικά για την εκδήλωση άγχους. Επιπλέον, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι στην εφηβεία είναι σημαντική η αποδοχή από το άλλο φύλο και οι νέοι αγωνιούν για να είναι ελκυστικοί. Τέλος, να επισημάνουμε ότι οι κακές συνήθειες ύπνου και η υπερβολική χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή ή κινητού τηλεφώνου, τα τελευταία χρόνια, έχουν επιδεινώσει την ψυχική κατάσταση των ατόμων.
Το σχολείο ή το φροντιστήριο αγχώνουν τους μαθητές περισσότερο από άλλες δραστηριότητες ;
Μεγάλο μέρος του χρόνου των μαθητών καταλαμβάνει η παρακολούθηση των σχολικών μαθημάτων. Ο τρόπος που λειτουργεί το σχολείο, η ανάγκη για κάλυψη της ύλης, ο φόρτος μελέτης για το σπίτι μπορεί να δημιουργούν αυξημένο άγχος στους μαθητές. Είναι σημαντικό το σχολείο να αποκτά ρόλο και σε αύλους τομείς της ζωής των μαθητών, εκτός από την εξέλιξή τους στο γνωστικό ή μαθησιακό τομέα. Οι δραστηριότητες συνήθως είναι χόμπι, οπότε δεν αγχώνουν τους μαθητές, ενώ το φροντιστήριο είναι συμπληρωματικό προς το σχολείο.
Πώς μπορούν οι μαθητές να αντιμετωπίσουν το άγχος;
Οι μαθητές είναι σημαντικό να έχουν ελεύθερο χρόνο, φίλους, ενδιαφέροντα και να λαμβάνουν συχνά επιβράβευση και ενθάρρυνση από τους ενήλικες. Οι καλές σχέσεις με τον εαυτό και με τους άλλους, η αίσθηση ότι μπορεί να τα καταφέρνει, ο ποιοτικός χρόνος σε δραστηριότητες που εξελίσσουν το άτομο είναι σημαντικά. Οι τεχνικές χαλάρωσης μπορούν επίσης να βοηθήσουν κατά την διάρκεια έντονου άγχους.
Μπορείτε να μας προτείνετε κάποιους τρόπους χαλάρωσης;
Βαθιές αναπνοές, περπάτημα στη φύση και όχι μόνο, βόλτα, συζήτηση με ένα καλό φίλο, ενασχόληση με κάτι ενδιαφέρον, απόσπαση της σκέψης μέσω δραστηριοτήτων, όπως το Sudoku, για παράδειγμα, η μουσική, ένα άθλημα που ταιριάζει στο κάθε παιδί.
Θα βοηθούσε, αν κάποιο παιδί έχει άγχος για κάτι, να μιλήσει σε κάποιον καθηγητή ή στον ψυχολόγο του σχολείου;
Φυσικά, αυτό θα ήταν μια πολύ καλή λύση. Για τον ψυχολόγο ισχύει το απόρρητο και δεν μιλά για όσα του εμπιστεύονται οι συμβουλευόμενοι, παρά μόνο αν υπάρχει κίνδυνος για τη ζωή τους ή τη ζωή των άλλων.
Μπορεί το άγχος να οδηγήσει σε προβλήματα συμπεριφοράς;
Ναι, πολύ συχνά η κακή διάθεση οδηγεί σε κακή συμπεριφορά. Λόγω του άγχους, μπορεί κάποιος να εκδηλώσει ξεσπάσματα θυμού και να κάνει αρνητικές σκέψεις. Συχνά, το άγχος οδηγεί σε απομόνωση, αδιαφορία για τα μαθήματα, ακόμα και αυτοτραυματισμούς.
Ευθύνεται το άγχος για την επίδοση των μαθητών;
Ναι. Μπορεί το αυξημένο άγχος να κάνει το άτομο να δυσλειτουργεί, να έχει δυσκολία συγκέντρωσης και τελικά να καταλήξει σε κακούς βαθμούς.
Σας ευχαριστούμε πολύ για τον χρόνο και τις συμβουλές σας.
* Η κ. Αντωνία Ζαφείρη είναι ψυχολόγος, απόφοιτη του τμήματος Ψυχολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου (κάτοχος άδειας ασκήσεως επαγγέλματος ψυχολόγου). Έχει εκπαιδευτεί στη γνωσιακή αναλυτική ψυχοθεραπεία, στην εφαρμοσμένη ανάλυση συμπεριφοράς και στη χορήγηση διαγνωστικών τεστ. Έχει εργαστεί σε ιδιωτικά ψυχοθεραπευτικά κέντρα και σε δημόσιους φορείς στο πλαίσιο πρακτικής άσκησης (Μονάδα Οικογενειακής Θεραπείας Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής, Αιγινήτειο Νοσοκομείο). Έχει παρακολουθήσει πληθώρα σεμιναρίων και συμμετέχει με δημοσιεύσεις σε συνέδρια ψυχολογίας.
Μυρτώ Βορριά και Βασιλική Μάρκου
