Μπορεί οι αυστηροί κοινωνικοί περιορισμοί της εποχής του 1821 να μην επέτρεψαν την αρωγή των γυναικών στην ελληνική επανάσταση να αναδειχθεί σε όλο της το φάσμα, αλλά παρόλα αυτά άφησαν και αυτές το δικό τους στίγμα στην Επανάσταση. Η ίδια η Ιστορία, οι μαρτυρίες, τα δημοτικά μας τραγούδια και τα εικαστικά έργα, αναδεικνύουν γυναικείες μορφές που έδωσαν ακόμα και τη ζωή τους για να μην πέσουν στα χέρια του εχθρού και για να συνδράμουν στον κοινό αγώνα του Έθνους με κάθε τρόπο και μέσο που διέθεταν.
Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα (1771 – 1825
Η Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα είχε καταγωγή από την Ύδρα. Γεννήθηκε μέσα στις φυλακές της Κωνσταντινούπολης το 1771, όταν η μητέρα της Σκεύω επισκέφτηκε τον σύζυγό της, τον Υδραίο πλοίαρχο Σταυριανό Πινότση, τον οποίο είχαν φυλακίσει οι Οθωμανοί. Μετά τον θάνατο του Πινότση στη φυλακή, μητέρα και κόρη επέστρεψαν στην ‘Υδρα. Μετακόμισαν στις Σπέτσες 4 χρόνια αργότερα, όταν η μητέρα της παντρεύτηκε τον Δημήτριο Λαζάρου-Ορλώφ. Από την ένωση αυτή η Μπουμπουλίνα απέκτησε οκτώ ετεροθαλή αδέρφια. Παντρεύτηκε δυο φορές. Την πρώτη σε ηλικία δεκαεπτά ετών με τον Σπετσιώτη Δημήτριο Γιάννουζα που σκοτώθηκε κατά τη διάρκεια μιας ναυτικής σύγκρουσης το 1797 και με τον οποίο απέκτησε τρία παιδιά.. Τη δεύτερη το 1801 σε ηλικία τριάντα ετών με τον Σπετσιώτη πλοιοκτήτη και καπετάνιο Δημήτριο Μπούμπουλη από τον οποίο πήρε και το επώνυμό της και μαζί του απέκτησε τέσσερα παιδιά. Ανάλογη τύχη είχε και ο δεύτερος σύζυγος της ο οποίος σκοτώθηκε και αυτός σε ναυτική σύγκρουση. Μετά τον θάνατο και του δεύτερου συζύγου της, η Μπουμπουλίνα βρέθηκε με μια τεράστια περιουσία, την οποία αύξησε με κατάλληλες επιχειρηματικές κινήσεις και διέθεσε για τους σκοπούς του απελευθερωτικού αγώνα. Αρχικά έγινε συνέταιρος σε αρκετά πλοία ενώ αργότερα κατασκεύασε και δικά της, ένα εκ των οποίων το «Αγαμέμνων» με 18 πυροβόλα πήρε μέρος στην Ελληνική Επανάσταση του 1821 ενώ διέθεσε άλλα τρία πλοιάρια. Επιβαίνοντας η ίδια στο πλοίο της μαζί με το πλήρωμα που η ίδια συγκέντρωσε, η Μπουμπουλίνα εισήλθε δυναμικά στον αγώνα και έλαβε ενεργά μέρος σε πολλές πολεμικές επιχειρήσεις. Μετείχε στην πολιορκία του Ναυπλίου, ενώ έπλευσε και προς το Άργος όπου σε μια συμπλοκή με τους Τούρκους έχασε το γιο της Γιάννη τον Απρίλιο του 1821. Συνέβαλε στην πολιορκία του φρουρίου της Μονεμβασιάς και τον Σεπτέμβριο του 1821 μετείχε στην πολιορκία της Τρίπολης αφού είχε ενταχθεί στο στρατόπεδο του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη. Η Μπουμπουλίνα σκοτώθηκε τον Μάιο του 1825, κατά τη διάρκεια οικογενειακής διαμάχης, στην οικία του πρώτου της. Ο μικρότερος γιος της από τον πρώτο της γάμο, ερωτεύτηκε την κόρη της πολύ πλούσιας οικογένειας των Κουτσαίων στις Σπέτσες.
Μαντώ Μαυρογένους (1796 ή 1797 – 1840)
Η Μαντώ Μαυρογένους, κόρη του Νικόλαου Μαυρογένη, μέλους της Φιλικής Εταιρείας, ήταν εξέχουσα μορφή της Ελληνικής Επανάστασης και υπήρξε μια ξεχωριστή μορφή στους αγώνες του Έθνους για τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα. Συνέδραμε στον αγώνα όχι μόνο οικονομικά και υλικά αλλά και με τη συμμετοχή της σε αρκετές μάχες και με τις ενέργειές της για εξασφάλιση Ευρωπαϊκής βοήθειας. Γεννήθηκε στην Τεργέστη το 1796 ή 1797 όπου και έζησε αρκετά χρόνια και όταν ξέσπασε η επανάσταση εγκαταστάθηκε στη Μύκονο, τόπο καταγωγής της μητέρας της. Αφιέρωσε όλη της σχεδόν την περιουσία για την Ελληνική Επανάσταση και συνέβαλε στον εξοπλισμό και στην επάνδρωση των πολεμικών πλοίων. Πρωτοστάτησε σε πολλές πολεμικές επιχειρήσεις εναντίων των Τούρκων, όπως στην Κάρυστο, στο Πήλιο, στην Λιβαδιά και στην Φθιώτιδα. Τον Οκτώβριο του 1822 απέκρουσε και σύντριψε την δύναμη διακοσίων Τούρκων που έκαναν απόβαση στην Μύκονο. Τον Φεβρουάριο του 1823, τέθηκε επικεφαλής σώματος 800 ανδρών και ξεκίνησε από την Μύκονο και εκστράτευσε εναντίον των Τούρκων στην Εύβοια, στην Θεσσαλία και στην Ρούμελη. Ως ανταμοιβή για την δράση της, τιμήθηκε από τον Ιωάννη Καποδίστρια με τον Βαθμό της επίτιμης αντιστρατήγου, ενώ της παραχωρήθηκε και κατοικία στο Ναύπλιο. Η έντονη πολεμική που δέχθηκε από τον Ιάννη Κωλλέτη είχε ως αποτέλεσμα να εκδιωχθεί από το Ναύπλιο και να καταφύγει στη Μύκονο και αργότερα στη Πάρο όπου και απεβίωσε πάμφτωχη το 1840.
Ευφροσύνη Νέγρη
Η Ευφροσύνη Νέγρη, ήταν Φαναριώτισα αγωνίστρια της επανάστασης του 1821. Ήταν κόρη του Νικολάου Μαυρογένη και της Μαρίας Σκαναβή, παντρεμένη με τον Κωνσταντίνο Νέγρη, που εκτελέστηκε το 1822 από τους Τούρκους. Η Ευφροσύνη είχε μετατρέψει το σπίτι της σε χώρο συναθροίσεων Ελλήνων στη Φιλική Εταιρεία. Τέλος έκρυβε στο σπίτι της όπλα και εγχειρίδια που προμήθευε με αυτά τους μελλοντικούς αγωνιστές.
Ελισάβετ Υψηλάντη
Η Ελισάβετ Υψηλάντη ήταν Ελληνίδα αριστοκράτισσα και σπουδαία μορφή κατά την προεπαναστατική περίοδο του 1821. Καταγόταν από την οικογένεια Βακαρέσκου, με καταγωγή από την Βόρειο Ήπειρο. Αποκαλέστηκε «Πρωτομάνα των Φιλικών», καθώς τα χρόνια της προετοιμασίας της Επαναστάσεως, η Ελισάβετ στάθηκε η μορφή που οργάνωσε τις προκαταρτικές συναντήσεις προσωπικοτήτων της εποχής, οι οποίες οδήγησαν τελικά στη σύσταση της Φιλικής Εταιρείας, της οποίας η ίδια υπήρξε ένα από τα πρώτα γυναικεία μέλη της. Η Ελισάβετ υπήρξε από τους μεγαλύτερους χορηγούς του Αγώνα, στον οποίο προσέφερε το υπόλοιπο της περιουσίας της. Πέθανε στην Οδησσό πλήρης ημερών, στις 2 Οκτωβρίου 1866.
Ακριβή Τσαρλαμπά
Γεννήθηκε στην Πρέβεζα γύρω στο 1766 και ήταν κόρη του ντόπιου προεστού Δημητρίου Τσαρλαμπά. Το 1798, η Ακριβή Τσαρλαμπά βρισκόταν στην Πρέβεζα όπου έκανε αίτηση μέσω των γαλλικών αρχών για την απελευθέρωση του συζύγου της, ο οποίος όμως τελικά εκτελέστηκε από τις οθωμανικές αρχές. Με το ξέσπασμα της επανάστασης του 1821, κατέφυγε, για λόγους ασφαλείας, στο στρατόπεδο του Ανδρούτσου. Σύμφωνα με την αναφορά της ιδίας το 1832 προς την Ε” Εθνοσυνέλευση, κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1821 σκοτώθηκαν τρία από τα παιδιά της.
Μετά τη δημιουργία του ελληνικού κράτους, χορηγήθηκε στην Ακριβή Τσαρλαμπά μηνιαία σύνταξη 40 φοινίκων. Αργότερα, το 1844, ο Ιωάννης Ζαμπέλιος τής αφιέρωσε την τραγωδία του «Οδυσσέας Ανδρούτσος».
Αντωνούσα, η Οπλαρχηγός
Η περιβόητη Αντωνούσα Καστανάκη ή Καστανοπούλου από το χωριό Κερά Κισσάμου, το 1866 ήταν 22 χρόνων. Μια μέρα οι Τούρκοι πήγαν στον πατέρα της και του ζήτησαν ένα βόδι πεσκέσι για τους Τούρκους του Καστελιού. Το άκουσε η Αντωνούσα και εμπόδισε τον πατέρα της να δώσει το βόδι, τον έπεισε μάλιστα να φύγει με την οικογένεια και όλα τα ζωντανά του στα Εννιά Χωριά όπου δεν πατούσε εύκολα τούρκικο πόδι. Την επομένη το πρωί έφτασε ο Τούρκος, βρήκε την πόρτα κλειστή και φώναξε. Η Αντωνούσα ανεβασμένη σε μια συκιά τον πυροβόλησε. Εκείνος σωριάστηκε, πυροβόλησε με τη σειρά του αλλά αστόχησε και η Αντωνούσα πήρε το γιαταγάνι του και του έκοψε το κεφάλι. Ύστερα ζώστηκε τ’ άρματα και βγήκε στο βουνό όπου συνάντησε τους επαναστάτες. Πήρε μέρος σε πολλές μάχες κατά τον τριετή πόλεμο του 1866-69 και αργότερα στα 1879 ανήκε στο σώμα του οπλαρχηγού Δημ. Κωναταντουλάκη. Οι Τούρκοι την κυνήγησαν αλλά ποτέ δεν μπόρεσαν να την πιάσουν. Το 1882 αποφεύγοντας τη δίωξη κατέφυγε στην Αθήνα. Παρουσιάστηκε στον βασιλιά Γεώργιο Αʼ που την ανακήρυξε οπλαρχηγό. Με την ιδιότητά της αυτή και με σώμα αντρών που είχε συγκροτήσει η ίδια, πήρε μέρος στους ηπειρωτικούς αγώνες. Φορούσε πάντα την ανδρική κρητική στολή της εποχής, τις βράκες. Η Αντωνούσα Καστανάκη πέθανε στον Πειραιά το 1918.
Ασήμω Γκούραινα
Η Ασήμω Γκούραινα, ήταν αγωνίστρια της επανάστασης του 1821, μυημένη στη Φιλική Εταιρεία. Δεν γνωρίζουμε πότε γεννήθηκε, αλλά ξέρουμε ότι πέθανε το βράδυ τής 12ης Ιανουαρίου 1827 από μια τούρκικη οβίδα μαζί με την αδερφή της. Η Ασήμω ήταν κόρη του Αναγνώστη Λιδωρίκη και σύζυγος του Γιάννη Γκούρα. Όταν ο Γκούρας έγινε φρούραρχος της Ακρόπολης τον ακολούθησε κι εγκαταστάθηκε στο Ερεχθείο όπου χρησιμοποιούνταν σαν κατοικία. Μετά τον θάνατο του συζύγου της τον Οκτώβριο του 1826 η Ασήμω έγινε αρχηγός των στρατευμάτων που υπερασπίζονταν την Ακρόπολη των Αθηνών .
Δόμνα Βισβίζη
Η Δόμνα γεννήθηκε στην Αίνο της Ανατολικής Θράκης το 1783 και πέθανε στον Πειραιά το 1850.Παντρεύτηκε τον καπετάνιο Αντώνιο Βισβίκη με τον οποίο απέκτησαν πέντε παιδιά . Ήταν καπετάνισσα και αγωνίστρια της επανάστασης του 1821 .Πήρε μέρος μαζί με τον άνδρα της, στις θαλάσσιες επιτηρήσεις του Αγώνα και ανέλαβε τη διοίκηση του πλοίου συνεχίζοντας τη δράση της στην περιοχή της Εύβοιας . Στην ναυμαχία του Ευρίπου ο άντρας της σκοτώθηκε και η Δόμνα ανέλαβε η ίδια την «Καλομοίρα». Κουβαλούσε με το πλοίο πυρομαχικά και τρόφιμα στους Έλληνες και κανονιοβολούσε τουρκικές θέσεις. Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος βεβαιώνει με έγγραφο του ( Μάης 1822), πως η Δόμνα Βισβίζη έσωσε τους άνδρες του και τον ίδιο «δια της προμηθείας τροφίμων και πολεμοφοδίων, άνευ της οποίας ο στρατός του θα διελύετο».
Μόσχω Τζαβέλλα
Η Μόσχω Τζαβέλλα γεννήθηκε το 1760 και πέθανε κατά το 1803 .Η Μόσχω Τζαβέλλα, ήταν γυναίκα του Λάμπρου Τζαβέλλα με τον οποίον απέκτησαν τρία παιδιά: τη Σόφω Τζαβέλα, τον Φώτο Τζαβέλα και τον Ζυγούρη Τζαβέλα. Η Μόσχω αγωνίστηκε εναντίον του Πασά στην μάχη της Κιάφας το 1792, ως αρχηγός 400 Σουλιωτισσών. Όταν οι Τούρκοι αποπειράθηκαν να αιχμαλωτίσουν τις Σουλιώτισσες, αυτές τους επιτέθηκαν και κατάφεραν να τους τρέψουν σε φυγή. Ο ηρωισμός της έχει απαθανατιστεί στα δημοτικά τραγούδια.
Μαριγώ Ζαραφοπούλα
Η Μαριγώ Ζαραφοπούλα, γεννήθηκε στα Ταταύλα της Κωνσταντινούπολης, ήταν αγωνίστρια της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 και μέλος της Φιλικής Εταιρίας. Όταν αποκαλύφθηκε η συμμετοχή της ίδιας αλλά και του εμπόρου αδελφού της, Χατζηβασίλη, γνώρισε διώξεις ενώ, ο αδελφός της καρατομήθηκε. Στην Πελοπόννησο, χρησιμοποιήθηκε από τους Κολοκοτρώνη και Υψηλάντη ως κατάσκοπος εντός της Τριπολιτσάς και του Ναυπλίου. Τα επόμενα χρόνια, χρηματοδότησε την εκστρατεία του Φαβιέρου στην Κάρυστο, καθώς και την αντίστοιχη του Χατζημιχάλη Νταλιάνη στην Κρήτη. Στην περίοδο της επανάστασης, παντρεύτηκε τον αξιωματικό Γεώργιο ή Θεόδωρο Στεφάνου αποκτώντας μαζί του δύο παιδιά.
Η Κωνσταντία
Όταν η επανάσταση επεκτάθηκε από τη Μάνη και την Καλαμάτα στις γειτονικές περιοχές, οι Τούρκοι τρομοκρατημένοι έφευγαν από την Τριπολιτσά, ενώ τους καταδίωκαν Μανιάτες και άλλοι επαναστάτες. Μαζί με αυτούς είχε ενωθεί και μια Ελληνίδα – θηλυκός κλέφτης. Η Κωνσταντία ήταν κόρη του άσπλαχνα εξοντωθέντος κλέφτη Ζαχαρία, ακολουθούμενη από πολλές ορεσίβιες γυναίκες. Η Κωνσταντία διψούσε για εκδίκηση. Όταν έφτασε στο Λεοντάρι, κατέβασε από τα μουσουλμανικά τεμένη την ημισέληνο, σκότωσε τον βοεβόδα με τα ίδια της τα χέρια και έβαλε φωτιά στο σπίτι του.
Η κυρά-Μανώλαινα
Με το ξέσπασμα της επανάστασης στην Αθήνα, μια ηλικιωμένη γυναίκα του λαού, η κυρά-Μανώλαινα, εφοδίαζε τους αγωνιστές τακτικά με μπαρούτι. Το προμηθευόταν κρυφά τη νύχτα από το σπίτι του κατασκευαστή Παυλή, το τύλιγε στον μπόγο με τα λερωμένα ρούχα της και με τη δικαιολογία πως πάει να τα πλύνει στο ρέμα της Καλλιρόης, περνούσε μπροστά στα μάτια των Τούρκων, φορτωμένη με τα ρούχα και το μπαρούτι, άλλοτε απ’τη Μεγάλη Πόρτα (πύλη του Αδριανού) και άλλοτε από την πόρτα της Μπουμπουνίστρας. Όταν έφτανε στο ρέμα που βρισκόταν τότε έξω από την πόλη, παρέδιδε το πολύτιμο υλικό σε ανθρώπους των καπεταναίων, που την περίμεναν την προκαθορισμένη μέρα και ώρα.
Η Γυφτογιάνναινα
Η Γυφτογιάνναινα ήταν από τις λίγες Μεσολογγίτισσες που σώθηκε κατά την Έξοδο και έζησε πάνω από 90 χρόνια. Λίγο πριν πεθάνει, είπε στις γυναίκες που της κρατούσαν συντροφιά: «Μωρέ τσούπρες, εγώ πεθαίνω όπου να ‘ναι. Πάρτε αυτό το κλειδί της κασέλας μου θα βρείτε μια καλή μου φορεσιά. Με αυτή θέλω να με θάψετε και τότε θα έχετε την ευχή μου, με όλη μου την καρδιά». Όταν, λοιπόν, πέθανε, άνοιξαν την κασέλα και βρήκαν, από κάτω, όχι γυναικεία αλλά αντρικά ρούχα, εκείνα που φορούσε στην έξοδο, με το σελάχι και τα τσαρούχια. Έτσι η Γυφτογιάνναινα θάφτηκε με φορεσιά παλικαριού….
Η γυναίκα, είναι παρούσα ΠΑΝΤΟΥ. Ζει ολιστικά το µυστήριο της ζωής, φέρνει στον κόσµο τα παιδιά της, θέτοντας σε κίνδυνο και την ίδια. Θέλει τα παιδιά της ιδρυτές ενός κόσµου πιο δίκαιου και ειρηνικού. Όταν ο τύραννος όμως είναι αδίστακτος, θέλει προσκυνηµένους τους αγωνιστές της λευτεριάς, γι αυτό καίει και ρηµάζει τα χωριά, σέρνει στα σκλαβοπάζαρα τα παιδιά και τις γυναίκες. «Που πας ψηλή, που πας λιγνή, που πας καγκελοφρύδα ; – στην Αρτα πάω η καψερή µες των Τουρκών τα χέρια, και εγώ Τούρκα δε γίνοµαι, τζαµί δεν προσκυνάω. Κάλλιο να ιδώ το αίµ α µου στη γης να κοκκινίσει, παρά να ιδώ τα µάτια µου Τούρκος Τούρκος να τα φιλήσει… ».
ΑΘΑΝΑΤΕΣ ΝΑ ΕΙΝΑΙ
Αλεξόπουλος Ν. Γ1, Παγανιά Σ. Α3, Χρυσανθακοπούλου Χ. Α3, Παπουτσή Ν. Α3
Πηγές:
