Αγωνιστής και ονομαστός πυρπολητής, γεννήθηκε το 1790. Η καταγωγή του ήταν από τα Ψαρά, όπου έμαθε τη ναυτική τέχνη από τον πατέρα του κι έγινε εμπειρότατος ναυτικός.
Όταν ξέσπασε η ελληνική επανάσταση πήρε από τους πρώτους μέρος στον αγώνα ως κυβερνήτης πλοίου σε ηλικία μόλις 19 ετών. Πρώτος ο Παπανικολής πυρπόλησε επιτυχώς τούρκικο δίκροτο πλοίο στη ναυμαχία της Ερεσού, στις 27 Μαίου 1821.Διακρίθηκε ως πυρπολητής στη ναυμαχία του Γέροντα και σε πολλές άλλες.
Το 1833 η κυβέρνηση του Όθωνα τον διόρισε κυβερνήτη στο πολεμικό πλοίο «Νέλσων» όμως το 1836 το πλοίο του ναυάγησε και η κυβέρνηση τον έθεσε σε διαθεσιμότητα μέχρις ότου το 1841 τοποθετήθηκε κυβερνήτης της κορβέτας «Αμαλία και ανέλαβε πολλές αποστολές.
Το 1843 εκλέχθηκε πληρεξούσιος των Ψαρών. 1846 έληξε και η ναυτική του σταδιοδρομία σταματάει το 1846 όταν ανέλαβε Πρόεδρος του Ναυτοδικείου, θέση που διατήρησε μέχρι το θάνατό του το 1855.
Το όνομα Παπανικολής έχει δοθεί στα υποβρύχια Παπανικολής Ι και Παπανικολής ΙΙ του ελληνικού πολεμικού ναυτικού, προς τιμήν του αγωνιστή.
