Όλη η ελληνική ιστορία σε μια θρυλική παράσταση
«Το μεγάλο μας τσίρκο» είναι ένα θεατρικό έργο, μια μαρτυρία για τη διαχρονία της εθνικής μας περιπέτειας, που γράφτηκε από τον Ιάκωβο Καμπανέλλη. Διατρέχει με σατυρικό, αλλά και δραματικό τρόπο, τη νεότερη ελληνική ιστορία από την Τουρκοκρατία και τα χρόνια του Όθωνα έως τη Μικρασιατική Καταστροφή και τη Γερμανική Κατοχή.
Την άνοιξη του 1972 το ζεύγος Καρέζη-Καζάκου, επιζητώντας να σπάσει τη σιωπή που επέβαλε η δικτατορία των Συνταγματαρχών, σκέφτηκε να ανεβάσει ένα έργο, που θα έβριθε από ποιότητα καλλιτεχνική και πατριωτισμό, και απευθύνθηκε στον σπουδαίο Έλληνα θεατρικό συγγραφέα Ιάκωβο Καμπανέλλη. Αυτός έγραψε ένα λαϊκό έπος, στο οποίο διαγράφονται ανάγλυφα οι αρετές, αλλά και οι παθογένειες της φυλής, οι ανατάσεις και οι πτώσεις, οι αγώνες και οι αγωνίες ενός λαού, που φορτωμένος τη βαριά του ιστορία, δοκιμάζει τον βηματισμό του προς τον χρησμό ενός αμφίσημου μέλλοντος. Το έργο του Καμπανέλλη γράφτηκε ως απάντηση στην ψευδή πρόταση «εκδημοκρατισμού» του καθεστώτος από τον δικτάτορα Παπαδόπουλο, που ήθελε να επιβάλει ένα «σύνταγμα», βάσει του οποίου θα διατηρούσε ο ίδιος όλες τις εξουσίες ως παντοδύναμος «πρόεδρος της Δημοκρατίας».
Το έργο ανέβηκε επίσημα το καλοκαίρι του 1973, στο θέατρο «Αθήναιον» της οδού Πατησίων. Αμέσως αγαπήθηκε από το κοινό και έγινε σύμβολο του αγώνα κατά της Χούντας. Επρόκειτο για μια παράσταση που συνδύαζε μουσική και λόγο. Τα τραγούδια έγραψε ο Σταύρος Ξαρχάκος και τα ερμήνευσε από σκηνής ο Νίκος Ξυλούρης.
Αλληγορικά γραμμένο το έργο, έκρυβε δεκάδες μηνύματα κατά της δικτατορίας. Κάθε βράδυ η Χούντα έστελνε στο θέατρο μυστικούς αστυνομικούς, οι οποίοι σημείωναν τις φράσεις με τις οποίες οι θεατές χειροκροτούσαν. Σύντομα οι λογοκριτές της χούντας κατάλαβαν ότι το έργο δεν ήταν μια απλή κωμωδία, αλλά περνούσε στον κόσμο αντιδικτατορικά μηνύματα. Έτσι, στις 22 Νοεμβρίου, λίγες μέρες μετά το Πολυτεχνείο, η Τζένη Καρέζη συλλαμβάνεται και οδηγείται στις φυλακές της ΕΑΤ-ΕΣΑ. Λίγες μέρες μετά συνελήφθη και ο Κώστας Καζάκος. Στη φυλακή υπέστησαν όχι σωματικά, αλλά ψυχολογικά βασανιστήρια. Αποφυλακίστηκαν στα μέσα του Δεκέμβρη και συνέχισαν τις παραστάσεις με ακόμα μεγαλύτερη επιτυχία. Με τη μεταπολίτευση, στις 3 Αυγούστου 1974, το έργο ξανανέβηκε με την προσθήκη των σκηνών που είχαν λογοκριθεί και ενός τραγουδιού («Το προσκύνημα») στο φινάλε της παράστασης, για να τιμηθούν οι νεκροί του Πολυτεχνείου.
Απόσπασμα από το θεατρικό έργο του Ιάκωβου Καμπανέλλη «Το μεγάλο μας τσίρκο»
Το άγαλμα του Κολοκοτρώνη ζωντανεύει και λέει:
«Για ακούτε, βρε τωρινοί “Ελληνες… Άμα σας φέρνουνε για παράδειγμα εμάς τους πεθαμένους, μάθετε να ξεχωρίζετε με ποια πονηριά σάς το λένε… Κι άμα σας λένε για την ελευθερία που πολεμήσαμε, να τη βλέπετε πρώτα αν έχει τέσσερα μάτια. Δυο μάτια για να βλέπει τον Τούρκο και δυο πίσω, να βλέπει εκείνον που θέλει να φύγει ο Τούρκος για να γινεί αφέντης ατός του! Προσέχετε, Έλληνες κι αν θέτε στα αλήθεια να τιμήσετε εμάς τους παλιούς, μη μας τηράτε πλέον. Κάμετε το δικό σας δρόμo, πάτε μπροστά και λησμονήστε μας! Εμάς το έργο μας και ο καιρός μας επέρασε και δε μοιάζει με το δικό σας. Μη σας λένε πως εμείς, αγράμματοι, μ ένα ξεροκόμματο και με την πίστη στο Χριστό κάναμε θάματα!… Πού σαι, ορέ Καραϊσκάκη. να τα πεις καλύτερα!…»
«Εμείς επολεμήσαμε για να ’χετε σεις τα γράμματα και το ψωμί που δεν είχαμε και να μη χρειάζεστε θάματα για να ζήσετε ζωή ανθρωπινή… Έι, Παπαφλέσσα, σήκω κι έλα βοήθα. Αφήστε το δικό μας αγώνα και κοιτάτε το δικό σας… Πού είναι η 3η του Σεπτέμβρη;… Πού είναι το Σύνταγμά σας;… Ο Σεπτέμβρης είναι παιδί του Μάρτη κι εσείς παιδιά δικά μας. Οι πεθαμένοι με τα πεθαμένα κι οι ζωντανοί με τα ζωντανά…»
Πηγές:
https://www.sansimera.gr/articles/943
https://www.musiccorner.gr/to-megalo-mas-tsirko- -
https://www.maxmag.gr/theatro/megalo-mas-tsirko-mia-thryliki-parastasi/
https://www.imerodromos.gr/megalo-mas-tsirko/
https://www.protoporia.gr/kampanellhs-iakwbos-to-megalo-mas-tsirko-
https://el.wikipedia.org/
http://logotexniaa.blogspot.com/2013/02/1973.html
