Η Καθαρά Δευτέρα είναι κινητή γιορτή και εξαρτάται από την ημερομηνία του Πάσχα. Συγκεκριμένα πέφτει κάθε χρόνο στο ξεκίνημα της 7ης εβδομάδας πριν το Ελληνορθόδοξο Πάσχα. Τότε, ξεκινάει η Σαρακοστή για την Ορθόδοξη Εκκλησία και ταυτόχρονα σημαίνει το τέλος των Αποκριών. Η Καθαρά Δευτέρα ονομάστηκε έτσι γιατί οι Χριστιανοί «καθαρίζονται» πνευματικά και σωματικά. Είναι μέρα νηστείας και αργίας για τους Χριστιανούς. Η νηστεία διαρκεί 40 μέρες, όσες ήταν και οι μέρες νηστείας του Χριστού στην έρημο. Εορτάζεται 48 ημέρες πριν την Κυριακή της Ανάστασης του Χριστού, το χριστιανικό Πάσχα.
Η Καθαρά Δευτέρα γιορτάζεται έντονα σε όλη την Ελλάδα, με διάφορα έθιμα. Ωστόσο σε όλη την Ελλάδα, όλοι τρώνε λαγάνα –ένα ψωμί που ζυμώνεται μόνο εκείνη την ημέρα- ταραμά, χαλβά, θαλασσινά, λαχανικά, ελιές και φασολάδα χωρίς λάδι φυσικά. Ένα από τα πασίγνωστα έθιμα είναι το πέταγμα του χαρταετού, το οποίο αρέσει πολύ στα παιδιά και το γαϊτανάκι το οποίο δεν είναι ελληνικό αλλά προέρχεται από την Μικρά Ασία. Στα Μεστά, στους Ολύμπους και στη Χίο, αναβιώνει το Έθιμο του Αγά, όπου σε ένα θεατρικό ο Αγάς ως δικαστή καταδικάζει με χιούμορ τους θεατές. Αυτό το έθιμο προέρχεται από τα χρόνια της τουρκοκρατίας όπως εκείνο και της μεταμφίεσης κάποιου κατοίκου της Αλεξανδρούπολης σε Μπέη και της περιφοράς του στην πόλη μοιράζοντας ευχές. Στο έθιμο που αποκαλείται ξάρτυσμα οι κάτοικοι του Πόρου καθαρίζουν τα σκευάσματα από τα λίπη των κρεάτων από την ημέρα της Αποκριάς. Ο χορός των παπάδων πραγματοποιείται στην Κέρκυρα όπου οι ιερείς στήνουν χορό που ακολουθείται από τους γέροντες. Στην Κάρπαθο οδηγούνται στο Λαϊκό Δικαστήριο Ανήθικων Πράξεων από τους Τζαφιέδες, δηλαδή τους χωροφύλακες, οι κάτοικοι που αντάλλαξαν απρεπείς χειρονομίες, ώστε να αποδοθεί δικαιοσύνη από τους σεβάσμιους της πόλης. Το αλευρομουτζούρωμα στο Γαλαξίδι, οι καρναβαλιστές πασαλείφονται με αλεύρι και χορεύουν κυκλικά. Στη Μεθώνη Μεσσηνίας γίνεται του Κουτρούλη ο γάμος, αναπαράσταση ενός πραγματικού γάμου του 14ου αιώνα, ενώ στη Βόνιτσα ένας αχυρένιος ψαράς δεμένος σε γάιδαρο γυρνώντας μέσα από το χωριό καταλήγει σε μια φλεγόμενη βάρκα στο έθιμο του Αχυρένιου-Γληγοράκη. Στη Θήβα λαμβάνει μέρος ο Βλάχικος γάμος, όπου ξυρίζεται ο γαμπρός για να παντρευτεί κάποιον άντρα συγχωριανό του μεταμφιεσμένο σε νύφη. Τέλος, οι Μουτζούρηδες στο Πολύσιτο Βιστωνίδας, μουτζουρώνουν με κάπνα τους επισκέπτες του χωριού.
ΜΑΡΙΛΙΑ & ΜΑΡΙΑΝΘΗ ΓΕΡΟΥΛΑΚΗ
