Συνέντευξη του Ευθύμιου Καξίρα, προέδρου του Τμήματος Φυσικής του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ και Έλληνα ακαδημαϊκού στην Καθημερινή «Κ»
«Η επιστήμη υλικών έχει ανακαλύψει σταθερά και ευέλικτα δισδιάστατα υλικά. Με αυτά έγινε εφικτό να δημιουργηθούν οι υπολογιστές του μέλλοντος, βασισμένοι σε λειτουργικά στοιχεία με μέγεθος το έσχατο κάτω όριο, δηλαδή με πάχος ίσο με ένα άτομο!», λέει ο Έλληνας ακαδημαϊκός Ε. Καξίρας.
Καλεί να μην αντιμετωπίζουμε την τεχνητή νοημοσύνη σαν σύγχρονη «Πυθία» και προτείνει δημόσιο έλεγχο και ανοικτή πρόσβαση. Ο άνθρωπος του μέλλοντος υπογραμμίζει οφείλει να μη βλέπει με φόβο ή αγωνία τις εξελίξεις, αλλά με ανοικτό μυαλό και κριτική διάθεση.
Οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές είναι η βάση για τα πάντα σήμερα. Ποια είναι λοιπόν τα «επόμενα μεγάλα πράγματα» στην Πληροφορική;
– Όντως τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει τεράστια άλματα στους υπολογιστές. Η εντυπωσιακή ανάπτυξη ισχύος των υπολογιστών έγινε δυνατή, σε μεγάλο βαθμό, λόγω μεγάλων βημάτων προόδου στη φυσική των στερεών και την επιστήμη των υλικών, ερευνητικά αντικείμενα με τα οποία ασχολούμαι για περίπου τέσσερις δεκαετίες, και ως εκ τούτου αισθάνομαι μια ικανοποίηση, έχοντας βάλει έστω και ένα μικρό λιθαράκι σε αυτό το σημαντικό οικοδόμημα.
Για αρκετές δεκαετίες, η εξέλιξη των υπολογιστών βασιζόταν στη σμίκρυνση των λειτουργικών στοιχείων από πυρίτιο ή παρόμοιους τρισδιάστατους κρυστάλλους. Τα όρια βελτίωσης αυτής της τεχνολογίας έχουν ουσιαστικά εξαντληθεί. Πρόσφατα, η επιστήμη υλικών έχει ανακαλύψει σταθερά και ευέλικτα δισδιάστατα υλικά. Με αυτά θα δημιουργηθούν οι υπολογιστές του μέλλοντος, βασισμένοι σε λειτουργικά στοιχεία με μέγεθος το έσχατο κάτω όριο, δηλαδή με πάχος ίσο με ένα άτομο – πιο λεπτό δεν γίνεται! Πιστεύω ότι είναι θέμα χρόνου οι υπολογιστές που χρησιμοποιούμε να είναι φτιαγμένοι με τσιπάκια από δισδιάστατα υλικά, που καταναλώνουν σημαντικά μικρότερη ενέργεια. Αυτό έχει τεράστια σημασία, καθώς περίπου το 10% της κατανάλωσης ενέργειας παγκοσμίως οφείλεται στη χρήση υπολογιστών.
– Τι θα σημαίνει αυτό για τις ζωές μας;
– Όλα όσα ξέραμε για τη γνώση, την εκπαίδευση, και την εργασία, ιδιαίτερα την πνευματική εργασία σε όλους τους τομείς, από τη θεωρητική φυσική μέχρι την ιατρική ή και τη δημοσιογραφία, θα αλλάξουν δραστικά λόγω των υπολογιστών και των εφαρμογών της ΑΙ (Artificial Intelligence). Πιστεύω ότι δεν πρέπει να το βλέπουμε με φόβο ή αγωνία, αλλά με ανοιχτό μυαλό και κριτική διάθεση.
Όλα όσα ξέραμε για τη γνώση, την εκπαίδευση και την εργασία, ιδιαίτερα την πνευματική εργασία σε όλους τους τομείς, από τη θεωρητική φυσική μέχρι την ιατρική ή και τη δημοσιογραφία, θα αλλάξουν δραστικά;
Θεωρώ πως η ΑΙ μπορεί να μας βοηθήσει να ξεπεράσουμε πολλές τετριμμένες ασχολίες, όπως η αποστήθιση και η απομνημόνευση, γιατί αυτού του είδους η τυποποιημένη «γνώση» θα μας είναι άμεσα και εύκολα προσιτή. Ο εκ θεμελίων ανασχεδιασμός της εκπαίδευσης, με έμφαση στην κριτική σκέψη και στην αφαιρετική σύνθεση νοημάτων, είναι μεγάλη πρόκληση για το μέλλον και ήδη μας απασχολεί πολύ σοβαρά στο πανεπιστήμιο όπου διδάσκω.
Ο άνθρωπος θα πρέπει να μπορεί να θέτει με σωστό τρόπο τα ερωτήματα στον υπολογιστή, ο οποίος δεν έχει κρίση παρά μόνο «μνήμη» βασισμένη σε προηγούμενες απαντήσεις που έχει «μάθει». Θα πρέπει επίσης ο άνθρωπος να μπορεί να ξεχωρίσει τις σωστές από τις λανθασμένες ή παραπλανητικές απαντήσεις, που πολλές φορές δίνει ο υπολογιστής, γιατί μνήμη χωρίς κρίση δεν είναι γνώση, ούτε σοφία. Μόνο έτσι μπορεί να γίνει η ΑΙ ένα χρήσιμο εργαλείο, αλλιώς θα είναι απλώς μια πηγή (μάλλον αστείρευτη) για άσχετα, χαοτικά και παραπλανητικά σχόλια, ή όπως διατυπώνεται στα αγγλικά «garbage in, garbage out».
– Υπάρχει όμως κίνδυνος να χαθεί ο έλεγχος της κοινωνίας πάνω στις μηχανές; Θα μπορούσαν να αποφασίζουν για κρίσιμα θέματα οι αλγόριθμοι; Να σκοτώνουν σε έναν πόλεμο; Τι δικλίδες ασφαλείας υπάρχουν;
– Αυτά τα ερωτήματα είναι σημαντικά, και επίκαιρα. Δεν είναι όλα όσα έχουν να κάνουν με την ΑΙ ρόδινα και ωραία. Αλλά αυτό είναι πρόβλημα για κάθε νέα τεχνολογία. Ποιος φανταζόταν ότι μια πλατφόρμα σχεδιασμένη να φέρει τους ανθρώπους πιο κοντά μέσω μηνυμάτων και εικόνων θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να χειραγωγήσει ψηφοφόρους;
Είναι λοιπόν αναγκαίο οι κοινωνίες να θεσπίσουν κανόνες, που να ανανεώνονται τακτικά, για τη χρήση της ΑΙ όπως και κάθε νέας τεχνολογίας. Η παράβαση των κανόνων να έχει αυστηρές κυρώσεις, όπως τον πλήρη αποκλεισμό των παραβατών από πρόσβαση στην τεχνολογία. Όσο για τη χρήση τεχνολογίας για πολεμικούς σκοπούς, η ανθρωπότητα έχει πικρές εμπειρίες σε αυτό το θέμα.
Επιπλέον, ποιος έχει την ευθύνη για αποφάσεις που λαμβάνονται με βάση ένα μοντέλο AI; Ο υπολογιστής; Προφανώς όχι. Αυτοί που έφτιαξαν το μοντέλο; Αυτοί που δημιούργησαν ή διάλεξαν τα δεδομένα για την «εκπαίδευση» του μοντέλου; Προς το παρόν δεν υπάρχουν ικανοποιητικές απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα. Μια σύγχρονη τάση είναι να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε πώς προκύπτουν οι απαντήσεις που δίνει ένα μοντέλο, αντί να το χρησιμοποιούμε απλά σαν μια σύγχρονη «Πυθία».
Υπάρχει ακόμη και το ερώτημα ποιος πρέπει να έχει την κυριότητα και τον έλεγχο των εργαλείων AI; Πολλά απ’ αυτά έχουν δημιουργηθεί από μεγάλες εταιρείες και δεν είναι ανοικτά στη χρήση από οποιονδήποτε ή απαιτείται κάποια συνδρομή για τη χρήση τους. Γίνεται μεγάλη προσπάθεια τουλάχιστον στα ακαδημαϊκά ιδρύματα, να δημιουργηθούν εργαλεία AI ανοιχτά σε όλους, και κάποια απ’ αυτά αρχίζουν να γίνονται ανταγωνιστικά εκείνων των μεγάλων εταιρειών. Ίσως οι κυβερνήσεις πρέπει να απαιτούν την ανοιχτή πρόσβαση σε εργαλεία που προκύπτουν από έρευνα χρηματοδοτημένη από τους φορολογούμενους, άμεσα ή έμμεσα, όπως γίνεται και σε άλλους επιστημονικούς τομείς.
Τελικά, θεωρώ πως το σημαντικό είναι να εμπεδωθεί μέσω της εκπαίδευσης, δηλαδή με ένα συνδυασμό τεχνογνωσίας με ηθική και φιλοσοφική θεώρηση, ότι κάποιες χρήσεις της τεχνολογίας είναι απλά μη αποδεκτές από την παγκόσμια κοινότητα, αν θέλουμε να επιζήσουμε σαν είδος με στοιχεία πολιτισμού και αυτοσεβασμού.
Πηγή : https://www.kathimerini.gr/society/562671619/eythymios-kaxiras-stin-k-na-mi-vlepoyme-tin-ai-san-pythia/
