Είναι γεγονός, ότι ένα από τα φαινόμενα που έχουν κεντρίσει το ενδιαφέρον πολλών ανθρώπων τις τελευταίες δεκαετίες, είναι αυτό της αλλοτρίωσης. Τα άτομα, αποβάλλουν τον αυθεντικό χαρακτήρα τους και υιοθετούν ξένες σε αυτούς ή καλύτερα κοινωνικά αποδεκτές συμπεριφορές. Η αλλοτρίωση ,όμως, δεν υφίσταται μόνο στο επίπεδο του χαρακτήρα, αλλά και σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης ζωής. Ποιοι είναι όμως οι λόγοι που δεν καθιστούν τον σύγχρονο άνθρωπο αυθεντικό και γιατί είναι απαραίτητα η ατομική αυθεντικότητα σήμερα;

Αρχικά, οφείλουμε να τονίσουμε την ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας. Αν και φαινομενικά αποτελεί βοήθεια για τον άνθρωπο, εντούτοις ελλοχεύουν αρκετοί κίνδυνοι. Έχει προωθηθεί η διαφήμιση, μέσω της οποίας προβάλλονται ασύστολες ποσότητες υλικών αγαθών, που τα περισσότερα δεν αποτελούν ζωτικές ανάγκες για τον άνθρωπο. Ωστόσο ο τελευταίος, γίνεται παθητικός δέκτης των όσων βλέπει, οδηγούμενος στην απόκτησή τους και της περαιτέρω υπονόμευσης της βούλησής του. Έπειτα, σημαντικό ρόλο φαίνεται να έχει και η κοινωνική επιρροή. Πολλοί άνθρωποι, δεν έχουν αποδεσμευτεί από τα πάθη τους και συνεχώς διακατέχονται από αισθήματα κατωτερότητας. Έτσι, προκειμένου να γίνουν αρεστοί και να νιώθουν ενταγμένοι σε μία ομάδα, προβαίνουν στη μίμηση ξένων συμπεριφορών που θεωρούν ότι θα τους βοηθήσουν και ίσως τους κάνουν και καλύτερους. Είναι εξίσου σημαντικός ο φόβος που βιώνει ο σύγχρονος άνθρωπος. Μέσα σε μία απερίγραπτη φρενίτιδα οικονομικών ,πολιτικών αλλά και κοινωνικών μεταβολών, οι ανασφάλειες του ατόμου το οδηγούν στην αλλαγή συμπεριφοράς. Αυτή, στοχεύει συνήθως στο αίσθημα ασφάλειας και προστασίας που νομίζει ότι έχει πηγαίνοντας με το ρεύμα της εποχής.

Από τα παραπάνω, συνάγεται το συμπέρασμα ότι είναι μείζονος σημασίας η ατομική αυθεντικότητα για τις σύγχρονες κοινωνίες. Και αυτό γιατί η αλλοτρίωση και η αποξένωση οδηγούν πρωτίστως στην ηθική και πνευματική κατάπτωση του ανθρώπου. Με το να χάνει τα ίδια γνωρίσματά του, ο άνθρωπος γίνεται συνεχώς δέσμιος άλλων και άρα παύει να είναι ελεύθερος. Είναι,επίσης, κοινά αποδεκτό ότι η καλώς εννοούμενη γνησιότητα υποβοηθά τον άνθρωπο σε όλες τις πτυχές της ζωής του. Με την ανάπτυξη της κριτικής του σκέψης και της αμφισβήτησης , θα μπορεί ο ίδιος να ελέγχει και να αποφασίζει τι του ταιριάζει και τι τον βρίσκει σύμφωνο. Τέλος, η αναγκαιότητα της ατομικής αυθεντικότητας πηγάζει και από την ανάγκη κοινωνικής συνοχής.

Θα πει κανείς : <<Νέοι είστε, γιατί σκάτε; Εσάς δεν σας αγγίζει αυτό>>. Κι όμως. Το νεαρό της ηλικίας, δεν εμποδίζει την εισβολή της αλλοτρίωσης στις ζωές μας . Ίσα-ίσα, που ένας νέος  δέχεται πολύ περισσότερες επιρροές. Και εδώ, τίθενται μεγάλα ερωτήματα:<<Είμαστε άραγε όντως εμείς;>><<Μήπως είμαστε κάποιος άλλος;>><<Ή μάλλον , γιατί να θέλουμε να είμαστε άλλοι και όχι εμείς;>>, τα οποία καλούμαστε να απαντήσουμε, αν θέλουμε να διατηρήσουμε τη γνησιότητα της ύπαρξής μας

ΠΑΠΑΧΡΗΣΤΟΥ ΑΝΝΑ

Θαυμάζοντας έναν ζωγραφικό πίνακα, χορεύοντας στον ρυθμό του αγαπημένου μας τραγουδιού, ξεφυλλίζοντας ένα μοναδικό βιβλίο, εκτός από το αναμενόμενο αίσθημα ευχαρίστησης κι ελευθερίας  που προκύπτει, πιθανώς στο μυαλό μας σχηματίζεται ένα αυθόρμητο ερωτηματικό, ένα πηγαίο «γιατί;». Γιατί ο άνθρωπος, ξεφεύγοντας από το πλαίσιο της καθημερινής του ζωής κι επιβίωσης, αναζήτησε κάτι βαθύτερο; Γιατί οδηγήθηκε σε αυτό που σήμερα ονομάζουμε «Τέχνη» και τελικά ποιον σκοπό αυτή υπηρετεί;

Η απάντηση σε αυτό το θέμα δεν μπορεί να είναι απόλυτη. Ως άνθρωποι είμαστε περιορισμένοι στη σχετική μας γνώση, ενώ στην ουσία προσπαθούμε να ερμηνεύσουμε πρόωρα τη συμπεριφορά του ίδιου του είδους μας, αποκτώντας μια καθαρά εσωτερική οπτική γωνία. Πάντως μέσω αυτής της αδυναμίας έχουν γεννηθεί δύο κινήματα, τα οποία συγκρούονται (ή αλληλοσυμπληρώνονται; ) καθώς προσπαθούν να ερμηνεύσουν την ανθρώπινη καλλιτεχνική συμπεριφορά κι αγάπη προς το ωραίο. Κι έτσι οδηγούμαστε στη σύγχρονη διαμάχη: Τέχνη για την τέχνη ή τέχνη για τον άνθρωπο; Ή διαφορετικά: Η τέχνη υφίσταται ανεξάρτητη ή υπηρετεί έναν απώτερο, πανανθρώπινο σκοπό;

Σύμφωνα με τους υποστηρικτές του πρώτου κινήματος, η τέχνη υπηρετεί εξολοκλήρου αισθητικούς στόχους και η πρωταρχική της αξία έγκειται στην έμφυτη ομορφιά της και στις συναισθηματικές αντιδράσεις που προκαλεί. Αποτελεί ,έτσι, μια μορφή αυτοέκφρασης κι εξερεύνησης, απαλλαγμένη από κοινωνικούς περιορισμούς και χρηστικούς στόχους. Μολονότι ακολουθώντας αυτή την ηθική οι καλλιτέχνες αποδεσμεύονται και υποχωρεί η λογική της στράτευσής τους, παραμένουν αποστασιοποιημένοι και δεν υμνούν τον άνθρωπο, τους αγώνες και τις αξίες που πρεσβεύει.

Αντίθετα σε αυτή τη λογική, υπέρμαχοι της τέχνης για τον άνθρωπο υποστηρίζουν πως ο άνθρωπος δημιουργεί για να υπηρετεί την ύπαρξή του, να γεννά προβληματισμούς, να αφυπνίζει, να εμπνέει ακόμα και να παρηγορεί. Ιστορικά, οι καλλιτέχνες έχουν χρησιμοποιήσει δημιουργικά το έργο τους ως μέσο κοινωνικής κριτικής, σχολιασμού των κακώς κειμένων, πολιτιστικής έκφρασης και παιδείας. Σε αυτή την περίπτωση, το έργο τους λειτουργεί ως καταλύτης κοινωνικών κινημάτων και συλλογικής δράσης, αφήνοντας έντονο αποτύπωμα στην πορεία της ιστορίας. Ο καλλιτέχνης εμπλέκεται, σχολιάζει κι εκφράζει τους απλούς ανθρώπους, υπενθυμίζοντας πως μέσω της τέχνης, το να ζει κανείς μια αξιοπρεπή ζωή δεν εξαρτάται εξολοκλήρου από το να ζει σε αξιοπρεπείς εποχές.

Αντί όμως να θεωρούμε τα δύο αυτά κινήματα ως αμοιβαία αποκλειόμενα, ας αναζητήσουμε την εξισορρόπηση της αυτονομίας με τη δέσμευση, αναγνωρίζοντας την αξία και των δύο προοπτικών. Οι καλλιτέχνες θα πρέπει να έχουν την ελευθερία να εξερευνούν τα δημιουργικά τους οράματα και να εκφράζονται αυθεντικά, εκτιμώντας την αισθητική εμπειρία της τέχνης. Ταυτόχρονα, μέσω της προβολής του ωραίου, οφείλουν να χρησιμοποιήσουν το ταλέντο τους για να προωθήσουν τη θετική αλλαγή. Έχοντας υπόψη το κοινωνικό πλαίσιο της δημιουργίας, μπορούν να εμπλουτίσουν την ανθρώπινη εμπειρία, συμβάλλοντας και στη συγκρότηση μιας φωτισμένης κοινωνίας.

Αποκτώντας μια ολιστική θεώρηση, η σύγχρονη αυτή διαμάχη μαρτυρά την ποικιλόμορφη κι εξελισσόμενη φύση της καλλιτεχνικής φιλοσοφίας, αναγνωρίζοντας ότι η τέχνη μπορεί ταυτόχρονα να εκτιμάται και για την εγγενή της ομορφιά αλλά και την ικανότητά της να εμπλέκεται με την ανθρώπινη υπόσταση. Η τέχνη αυτή καθαυτή απαιτεί την αναγνώριση ότι οι ανθρώπινες ζωές είναι γεμάτες νοήματος κι ότι το χάος μπορεί να μετατραπεί σε αρμονία και ομορφιά. Γι’ αυτό, εξάλλου, ασχολούμαστε με την τέχνη απλώς επειδή είμαστε άνθρωποι. Κι αυτό αρκεί.

ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ ΕΛΛΗ