Ο Όμηρος θεωρείται ο σημαντικότερος επικός ποιητής της αρχαιότητας. Τα έπη είναι μεγάλα ποιήματα που αφηγούνται κατορθώματα και περιπέτειες ηρώων και θεών. Οι ποιητές στα ποιήματα αυτά παρουσιάζουν γεγονότα από το μακρινό παρελθόν βάζοντας μέσα και στοιχεία από τη φαντασία τους.
Τα σημαντικότερα έπη που θεωρείται ότι έγραψε ο Όμηρος είναι η Ιλιάδα και η Οδύσσεια, που είναι γνωστά και ως «Ομηρικά Έπη».
Η Ιλιάδα αποτελείται από περίπου 16.000 στίχους και αναφέρεται στις τελευταίες 51 ημέρες του τρωικού πολέμου. Ο τρωικός πόλεμος έγινε τον 12ο π.Χ. αιώνα και κράτησε, σύμφωνα με τον μύθο, 10 χρόνια. Η Οδύσσεια αποτελείται από περίπου 12.000 στίχους και περιγράφει τον δεκαετή αγώνα του Οδυσσέα για τον νόστο, δηλαδή την επιστροφή του στην πατρίδα του την Ιθάκη. Εκτός από την Ιλιάδα και την Οδύσσεια, από την αρχαιότητα θεωρείται ότι ο Όμηρος έγραψε και άλλα έργα.
Από τον 4ο π.Χ. αιώνα γράφτηκαν από αρχαίους συγγραφείς πολλές βιογραφίες για τον Όμηρο, δηλαδή έργα που περιγράφουν τη ζωή του ποιητή. Από τα έργα αυτά σήμερα σώζονται περίπου 7. Στις βιογραφίες αυτές μπλέκονται ορισμένα πραγματικά στοιχεία με κάποια φανταστικά. Σύμφωνα με τις βιογραφίες, τα πιθανότερα μέρη για την καταγωγή του ποιητή είναι η Σμύρνη και η Χίος. Ως γονείς του αναφέρονται ο Μαίων και η Κριθηίδα. Λέγεται ότι το πραγματικό του όνομα ήταν Μελησιγένης, επειδή γεννήθηκε κοντά στον ποταμό Μέλητα της Σμύρνης. Το όνομα «Όμηρος», σύμφωνα με την παράδοση, το πήρε αργότερα επειδή ήταν τυφλός (ως μη ορών) – κάτι που σήμερα θεωρείται από τους επιστήμονες απίθανο. Μια άλλη υπόθεση είναι ότι ο ποιητής ήταν όμηρος σε κάποιον πόλεμο, και έτσι απέκτησε το όνομα αυτό. Ο Όμηρος παρουσιάζεται να ταξιδεύει συνέχεια σε διάφορες Ελληνικές πόλεις για να απαγγείλει τα έργα του κρατώντας ένα ραβδί. Το ραβδί αυτό συμβόλιζε την εξουσία που του έδιναν οι θεοί.
Οι πληροφορίες που έχουμε σήμερα για τον Όμηρο είναι πολλές και συχνά δεν συμφωνούν μεταξύ τους. Οι περισσότερες από αυτές θεωρείται ότι προέρχονται από μύθους και όχι από πραγματικά γεγονότα. Στις 27000 λέξεις των Ομηρικών ποιημάτων δεν υπάρχει καμιά αναφορά στον ίδιο τον Όμηρο. Έτσι, τους 2-3 τελευταίους αιώνες έχει δημιουργηθεί το «ομηρικό ζήτημα», που είναι ένα σύνολο από ερωτήματα σχετικά με τη ζωή και το έργο του Ομήρου. Τα βασικότερα από αυτά τα ερωτήματα είναι:
- Ο Όμηρος υπήρχε στ’ αλήθεια ή είναι φανταστικό πρόσωπο;
- Αν όντως υπήρχε, έγραψε ο ίδιος και την Ιλιάδα και την Οδύσσεια;
- Η Ιλιάδα και η Οδύσσεια γράφηκαν από έναν μόνο ποιητή ή προήρθαν από την ένωση μικρότερων έργων;
- Από τα πρόσωπα και τα γεγονότα των ομηρικών επών ποια είναι αληθινά και ποια φανταστικά;
Μέχρι σήμερα για τα ερωτήματα αυτά δεν υπάρχει σίγουρη απάντηση και έτσι η έρευνα συνεχίζεται. Οι περισσότεροι ερευνητές θεωρούν ότι και η Ιλιάδα και η Οδύσσεια γράφτηκαν από έναν ποιητή, όχι οπωσδήποτε τον ίδιο και για τα δύο έργα. Πολλοί υποστηρίζουν ότι η Οδύσσεια ίσως είναι έργο κάποιου μαθητή του Ομήρου.
Από τους σύγχρονους ερευνητές, όσοι δέχονται ότι ο Όμηρος ήταν πραγματικό πρόσωπο, θεωρούν ότι έζησε τον 8ο αι. π.Χ. και ότι ήταν Ίωνας ραψωδός, δηλαδή επαγγελματίας της αρχαιότητας που δουλειά του ήταν να απαγγέλει ποιήματα μπροστά σε κοινό, κρατώντας ένα ραβδί. Η Ιλιάδα θεωρείται ότι γράφηκε περίπου το 750 π.Χ. και η Οδύσσεια περίπου το 710 π.Χ.
Πάντως, ανεξάρτητα από το εάν τα Ομηρικά έπη τα έγραψε τελικά ο Όμηρος ή όχι, το σίγουρο είναι ότι η αξία τους είναι τεράστια, γι’ αυτό και τα διδάσκονται τα παιδιά από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα.
