Δ’ τάξη

Κάποτε ο λαός υποδεχόταν το Μάρτη και την Άνοιξη… τραγουδώντας κάλαντα, τα Χελιδονίσματα, αλλά και με πλήθος άλλων εθίμων.

Τα χελιδονίσματα είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά έθιμα του Μαρτίου. Είναι συνέχεια από τα χελιδονίσματα των αρχαίων Ελλήνων, από τα κάλαντα της πρωτοχρονιάς της 1ης Μαρτίου. Οι Ρωμαίοι το 153 π.Χ. όρισαν ως πρωτοχρονιά την 1η Ιανουαρίου, κι ενώ πήγαν εκεί και τα κάλαντα, παρέμειναν και στην παλιά πρωτοχρονιά τους, την 1η Μαρτίου.

Το έθιμο πέρασε στους Βυζαντινούς χρόνους. Στα πρώτα βυζαντινά χρόνια, το έθιμο της χελιδόνας θεωρήθηκε ειδωλολατρικό και στην αρχή απαγορεύτηκε από την εκκλησία. Παρ’ όλα αυτά όμως τα παιδιά συνέχιζαν να τραγουδούν τον ερχομό της Άνοιξης και έτσι το έθιμο διατηρήθηκε όπως ακριβώς και στην αρχαιότητα, διασώθηκε στα χρόνια της Τουρκοκρατίας και έφτασε ως τις μέρες μας.

Στα περισσότερα μέρη της Ελλάδας, από τα αρχαία κιόλας χρόνια, ενήλικες και παιδιά, συνήθως αμέσως μετά την περίοδο της Αποκριάς, την 1η ή την 21η Μαρτίου (εαρινή ισημερία), βγαίναν με μεγάλη χαρά και γυρνούσαν από σπίτι σε σπίτι κρατώντας τη χελιδόνα (μια κατασκευή με ένα ξύλινο ομοίωμα χελιδονιού να περιστρέφεται στην κορυφή της) και

τραγουδούσαν για τον ερχομό της άνοιξης και την επιστροφή των χελιδονιών! Η νοικοκυρά έδινε στα παιδιά αβγά ή χρήματα και αυτά της έδιναν «μάρτες» ως δώρο για τα μικρά κορίτσια του σπιτιού. Αυτές τις κλωστές τις έδεναν τα κορίτσια στο χέρι ή στο λαιμό. Πίστευαν ότι θα τα προστάτευαν από το μαύρισμα του Μάρτη κι έτσι θα ήταν όμορφα το Πάσχα με τα καινούργια φορέματα. Τις φορούσαν 40 μέρες και μετά, άλλα κορίτσια τις κρεμούσαν στους φράχτες για τις πάρουν τα χελιδόνια και να φτιάξουν τις φωλιές τους κι άλλα τις έβαζαν κάτω από μια πέτρα για να δουν μετά από λίγες

μέρες, ανάλογα με τα ευρήματα κάτω από την πέτρα, αν θα παντρεύονταν στο χωριό ή στην πόλη.

Χαρακτηριστικά είναι τα παρακάτω χελιδονίσματα:

Ήρθε ήρθε χελιδόνα

ήρθε και άλλη μεληδόνα κάθισε και λάλησε

και γλυκά κελάηδησε:

Μάρτη, Μάρτη μου καλέ, και Φλεβάρη φοβερέ

κι αν φλεβίσεις κι αν τσικνίσεις καλοκαίρι θα μυρίσεις

Κι αν χιονίσεις κι αν κακίσεις πάλιν άνοιξη θ’ ανθίσεις.

Σε άλλα μέρη λένε:

Χελιδόνα έρχεται από μαύρη θάλασσα θάλασσα επέρασε τη φωλιά δε ξέχασε εν δυο, εν δυο.

Μάρτη, Μάρτη βροχερέ και Απρίλη δροσερέ

τα πουλάκια κελαηδούν τα δεντράκια φύλλα ανθούν τα πουλάκια αυγά γεννούν κι αρχινούν να τα κλωσούν.

Φίλιππος Σ.

Άγγελος Π.

Δημήτρης Π.