Ο Μορντεχάι Βανούνου έγινε πλατιά γνωστός, όταν τον Νοέμβρη του 1986 του απαγγέλθηκε από ισραηλινό δικαστήριο η κατηγορία της εσχάτης προδοσίας. Νωρίτερα, ο πρώην πια τεχνικός στο Κέντρο Πυρηνικών Ερευνών του Ισραήλ, που ήταν ήδη γνωστός για τις φιλειρηνικές και φιλοπαλαιστινιακές του απόψεις, είχε απαρνηθεί την θρησκεία του, ασπάστηκε τον χριστιανισμό και αποκάλυψε σε βρετανική εφημερίδα ότι το Ισραήλ διαθέτει ατομικές βόμβες και το έκτο κατά σειρά μεγαλύτερο πυρηνικό οπλοστάσιο στον κόσμο.
Δικάστηκε κεκλεισμένων των θυρών και καταδικάστηκε σε 18 χρόνια φυλάκισης, 11 από τα οποία παρέμεινε στην απομόνωση. Αφέθηκε ελεύθερος το 2004, αλλά του επιβλήθηκαν μια σειρά από περιορισμούς: μεταξύ άλλων του απαγορεύτηκε να δώσει συνεντεύξεις σε ξένους δημοσιογράφους και να φύγει από τη χώρα. Τα επόμενα χρόνια συνελήφθη επανειλημμένα από την ισραηλινή αστυνομία και του επιβλήθηκαν διάφορες ποινές, για παραβίαση των περιορισμών που του είχαν επιβληθεί.
Στη διάρκεια της φυλάκισής του ο Βανούνου έγραψε το ποίημα «Είμαι ο κατάσκοπός σας».
Είμαι ο κατάσκοπός σας
Είμαι υπάλληλος, ο τεχνικός,
ο μηχανικός, ο οδηγός.
Έλεγαν κάνε αυτό, κάνε εκείνο,
μην κοιτάς αριστερά ή δεξιά,
μη διαβάζεις το κείμενο.
Μη βλέπεις ολόκληρη τη μηχανή.
Εσύ είσαι υπεύθυνος μόνο γι’ αυτό το μπουλόνι.
Μόνο γι’ αυτή τη σφραγίδα.
Αυτή είναι η μοναδική σου έγνοια.
Μην ασχολείσαι με όσα βρίσκονται
πάνω από σένα.
Μην προσπαθείς να σκέφτεσαι αντί για μας.
Εμπρός, προχώρα. Συνέχισε. Εμπρός ,εμπρός…
Έτσι σκέφτονταν, οι μεγάλοι, οι έξυπνοι, οι μελλοντολόγοι.
Μη φοβάσαι για τίποτα. Μην ανησυχείς.
Όλα δουλεύουνε ρολόι.
Ο υπαλληλάκος μας είναι εργατικός.
Είναι ένας απλός μηχανικός.
Είναι ένας ανθρωπάκος.
Τα αυτιά των ανθρωπάκων δεν ακούν,
τα μάτια τους δεν βλέπουν.
Εμείς έχουμε μυαλά, αυτοί δεν έχουν.
Απάντησέ τους, είπε εκείνος στον εαυτό του,
είπε ο ανθρωπάκος,
ο ανθρωπάκος που έκανε του κεφαλιού του.
Ποιος είναι επικεφαλής;
Ποιος ξέρει πού πηγαίνει αυτό το τρένο;
Πού είναι το μυαλό τους;
Εγώ έχω μυαλό.
Γιατί βλέπω ολόκληρη τη μηχανή.
Γιατί βλέπω τον γκρεμό – υπάρχει οδηγός σ’ αυτό το τρένο;
Ο υπάλληλος οδηγός τεχνικός μηχανικός
σήκωσε το βλέμμα,
έκανε πίσω και είδε – τι τέρας.
Δεν μπορεί να το πιστέψει.
Έτριψε τα μάτια του και- ναι, είναι αλήθεια εκεί.
Είμαι εντάξει. Βλέπω το τέρας.
Είμαι κομμάτι του συστήματος.
Υπέγραψα το συμβόλαιο.
Μόλις τώρα διαβάζω το υπόλοιπο.
Αυτό το μπουλόνι ανήκει σε μια βόμβα.
Αυτό το μπουλόνι είμαι εγώ.
Πώς δεν το είδα, και πώς συνεχίζουν οι υπόλοιποι
να βιδώνουν μπουλόνια.
Ποιος άλλος ξέρει; Ποιος είδε; Ποιος άκουσε;
Ο αυτοκράτορας είναι όντως γυμνός.
Τον βλέπω. Γιατί εγώ; Αυτό δεν είναι για μένα.
Παραείναι μεγάλο.
Ξύπνα και βάλε τις φωνές.
Ξύπνα και πες το στο κόσμο. Μπορείς.
Εγώ, το μπουλόνι, ο τεχνικός, ο μηχανικός
Ναι, εσύ.
Είσαι ο μυστικός πράκτορας του λαού.
Είσαι τα μάτια του έθνους.
Πράκτορα – κατάσκοπε, πες μας τι είδες.
Πες μας όσα τα αφεντικά, οι έξυπνοι,
μας έχουνε κρύψει.
Χωρίς εσένα, το μόνο που μένει είναι ο γκρεμός.
Μόνο η καταστροφή.
Δεν έχω επιλογή. Είμαι ένας ανθρωπάκος,
ένας πολίτης, ένας από το λαό,
αλλά θα κάνω αυτό που πρέπει.
Άκουσα τη φωνή της συνείδησής μου
και δεν έχω πού να κρυφτώ.
Ο κόσμος είναι μικρός, μικρός για τον Μεγάλο Αδελφό.
Είμαι η αποστολή σας. Κάνω το καθήκον μου.
Πάρτε το από πάνω μου.
Ελάτε να δείτε μόνοι σας.
Ελαφρώστε μου το βάρος.
Σταματήστε το τρένο. Κατεβείτε από το τρένο.
Επόμενη στάση – πυρηνικός όλεθρος.
Επόμενο βιβλίο, επόμενη μηχανή
Όχι, δεν υπάρχει τίποτα τέτοιο.
Μορντεχάι Βανούνου
