50 χρόνια έχουν περάσει από την Εξέγερση του Πολυτεχνείου στις 17 Νοέμβρη του 1973, με την φοιτητιώσα νεολαία να εξεγείρεται μαζικά και δυναμικά κατά του Απριλιανού καθεστώτος, αφήνοντας μία μεγάλη παρακαταθήκη στη σύγχρονη κοινωνική και πολιτική μας ιστορία.
Το φοιτητικό κίνημα, το 1973, διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο στην εξέγερση κατά του αυταρχικού καθεστώτος που εγκατέστησαν με πραξικόπημα οι Συνταγματάρχες του Γεωργίου Παπαδόπουλου στις 21 Απριλίου του 1967 και ως εκ τούτου αξίζει μία εξέχουσα θέση στη συλλογική μνήμη.
Η δυναμική της εξέγερσης κατάφερε μέσω του αυθορμητισμού της να διαπεράσει όλους εκείνους τους δισταγμούς, τις αντιρρήσεις και τις πολιτικές μικροσκοπιμότητες, δημιουργώντας ένα από τα μεγαλύτερα ιστορικά ορόσημα της εποχής μας.
Πενήντα χρόνια μετά, “το Πολυτεχνείο ζει” και συμπυκνώνει όλα τα διαχρονικά στοιχεία των αγώνων ενάντια στην καταστολή, θυμίζοντάς μας τα συνθήματα που “κάποιος έγραψε στον τοίχο με μπογιά” , αλλά και τις κομβικές μέρες του 1973 που εκφράζουν ελπίδα για τους αδικαίωτους πόθους ολόκληρης της ελληνικής κοινωνίας.
Από την πρώτη κιόλας στιγμή της επιβολής του, το αυταρχικό χουντικό καθεστώς εφήρμοσε ένα καθολικό σύστημα καταστολής, προκειμένου να διασφαλίσει το περίφημο δίπτυχό του «ο νόμος και η τάξις».
Από το 1967 και μετά, οτιδήποτε αφορά την ελευθερία δράσης και κίνησης ενός ανθρώπου, θα βρίσκεται εφεξής υπό έλεγχο και στενή παρακολούθηση.
Παράλληλα, τα μέλη του φοιτητικού κινήματος πολλαπλασιάζονται, και αυτό το ίδιο αρχίζει να προβάλλεται περισσότερο, ενώ σε ορισμένες περιστάσεις αποκτά ακόμα και την έκδηλη υποστήριξη των πολιτών.
Στα τέλη του Ιανουαρίου του 1973, αρκετοί φοιτητές ήρθαν αντιμέτωποι με τους αστυνομικούς που εισέβαλαν στο Πολυτεχνείο της Αθήνας, περιστατικό που ονομάστηκε «Μικρό Πολυτεχνείο» και το οποίο υπήρξε αποτέλεσμα της απόφασης των φοιτητών να περάσουν στην επίθεση.
Τα γεγονότα αυτά, που εξελίχθηκαν σε πολιτικό γεγονός, περιλαμβάνουν έντεκα συλλήψεις φοιτητών και παραπομπή τους σε δίκες από τις 16 μέχρις τις 19 Φεβρουαρίου 1973 με κατηγορίες όπως «περιύβρισην της αρχής» και «τεντιμποϊσμό».
Στις 14 Φεβρουαρίου 1973, τις παραμονές της «Δικής των Έντεκα», έγινε η πρώτη κατάληψη της Νομικής Σχολής ως διαμαρτυρία κατά της αστυνομικής βίας. Η απάντηση του καθεστώτος για αναγκαστική στράτευση αποτέλεσε αυστηρή ποινή, λόγω του ότι διέκοπτε βίαια τη φοιτητική ζωή.
Ας ρίξουμε, όμως, μια πιο αναλυτική ματιά στα περιστατικά των τριών κρίσιμων ημερών, οι οποίες έφτασαν στο απόγειό τους με την πτώση του δικτατορικού καθεστώτος, το 1973.
Η κατάληψη του Πολυτεχνείου ξεκίνησε στις 14 Νοέμβρη.
Στις 15 Νοέμβρη, τη δεύτερη μέρα της κατάληψης, μπήκαν στο Πολυτεχνείο ακόμα περισσότεροι διαδηλωτές, ενώ απ’ την κίνηση, τα οχήματα δυσκολεύονταν να κυκλοφορήσουν στους κεντρικούς δρόμους γύρω απ’ το κτήριο, πράγμα που έδωσε την ευκαιρία στους φοιτητές να διανείμουν προκηρύξεις και να γράψουν συνθήματα σε τρόλεϊ και λεωφορεία, καλώντας ανοιχτά τον κόσμο να διαδηλώσει κατά της δικτατορίας.
14-16 Νοεμβρίου 1973: Φοιτητές γράφουν αντιχουντικά συνθήματα πάνω σε ένα λεωφορείο μπροστά στο κατειλημμένο Πολυτεχνείο, καλώντας τον κόσμο να συμμετάσχει στις διαδηλώσεις κατά του καθεστώτος.
Το Πολυτεχνείο έθεσε σε δοκιμασία την αποτελεσματικότητα του φοιτητικού κινήματος, το οποίο αρχικά κατασκεύασε επί τούτου ένα ραδιοφωνικό πομπό βραχέων κυμάτων που εξέπεμπε καθ’ όσον συνεχιζόταν η κατάληψη στο Πολυτεχνείο.
Ο «Ραδιοφωνικός σταθμός των ελεύθερων και αγωνιζόμενων φοιτητών, των ελεύθερων και αγωνιζόμενων Ελλήνων» ήταν υπό την εποπτεία της Συντονιστικής Επιτροπής και αναμετέδιδε το βασικό μήνυμα ότι οι φοιτητές είχαν οχυρωθεί μέσα στο κτήριο του Πολυτεχνείου καλώντας το λαό σε εξέγερση.
Η Μαρία Δαμανάκη, βασική εκφωνήτρια του σταθμού, έδινε τόνο στην κινητοποίηση και σφυρηλάτησε το περίφημο σύνθημα που έμελλε να αναδειχθεί σε κεντρικό σύνθημα της κατάληψης: «Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία. Με τη διακήρυξη της 16ης Νοεμβρίου, η Συντονιστική Επιτροπή δήλωνε ρητά ότι στόχος του κινήματος ήταν η ανατροπή του καθεστώτος στο πλαίσιο του εθνικού αγώνα, καλώντας το λαό να υποστηρίξει με κάθε κόστος την εξέγερση.
Με την εξέλιξη της κατάληψης, οι συμμετέχοντες διαμόρφωναν από κοινού την αίσθηση ότι επρόκειτο για μια μοναδική ευκαιρία να αλλάξουν την πορεία των γεγονότων.
Τελικά, η αντίδραση της χούντας απέναντι στην κατάληψη του Πολυτεχνείου πήρε διάσταση ακραίας καταστολής, με σκοπευτές να πυροβολούν τους διαδηλωτές από ταράτσες λίγο πριν τα μεσάνυχτα, ενώ τα χαράματα της 17ης Νοέμβρη του 1973 τα τανκς, απόλυτα σύμβολα της χούντας, η οποία έδειξε το πιο βίαιο πρόσωπό της, κατευθύνθηκαν προς το Πολυτεχνείο όπου βρίσκονταν οι φοιτητές.Γύρω στις 3 η ώρα το πρωί το πρώτο τανκ γκρεμίζει την πύλη του Πολυτεχνείου, ρίχνοντας μαζί της και τους νέους , που γαντζωμένοι πάνω της, άπλωναν τα χέρια, καλώντας τους στρατιώτες να ενωθούν μαζι τους.
Από κει και πέρα ακολουθούν σκηνές φρίκης και πανικού. Οι περισσότεροι φοιτητές συλλαμβάνονται. Άλλοι κυνηγημένοι, κρύβονται στα γύρω σπίτια. Κραυγές αγωνίας και πόνου ακούγονται ως τις 5 το πρωί. Οι ταραχές συνεχίστηκαν και τις επόμενες μέρες, μέχρι την Κυριακή. Η στρατιωτική κυβέρνηση κατόρθωσε να καταπνίξει στο αίμα την εξέγερση του Πολυτεχνείου. Όμως γι’ αυτήν ήταν η αρχή του τέλους.
Λίγο αργότερα την εξουσία κατέλαβαν οι λεγόμενοι «σκληροί» του καθεστώτος της 21ης Απριλίου με επικεφαλής τον διοικητή της ΕΣΑ, Ιωαννίδη. Όμως και αυτή η δικτατορία του Ιωαννίδη δεν έμελλε να κρατήσει πολύ. Πριν κλείσει χρόνος κι αφού προηγήθηκε η προδοσία της Κύπρου, η στρατιωτική κυβέρνηση έπεφτε, παρασύροντας μαζί της και τους δικτάτορες.
Το Πολυτεχνείο ανήκει σε όλους τους Έλληνες. Ήταν η κορυφαία αντιστασιακή εκδήλωση ολόκληρου του λαού. Οι μνήμες είναι νωπές. Οι εκτιμήσεις πολλές. Αν θέλουμε η 17η Νοέμβρη να διατηρήσει το πραγματικό της περιεχόμενο για τις επόμενες γενιές, πρέπει να μεταβληθεί σε μέρα που θυμίζει και διδάσκει ότι ο αληθινά ασυμβίβαστος είναι εκείνος που δεν επαναπαύεται, που επιθυμεί να κατασκευάσει τον κόσμο απ’την αρχή. Είναι εκείνος που διακατέχεται από τον έρωτα του Απόλυτου. Τιμή και δόξα στους δημιουργούς του έπους του Πολυτεχνείου, του νεότερου έπους της ελληνικής ιστορίας.
