Της Μ. Μερεχούγια
Ένας στους έξι μαθητές δηλώνουν ότι έχουν υποστεί κάποιας μορφής σωματική ή λεκτική βία κατά τη διάρκεια της σχολικής τους ζωής , υπάρχουν όμως υπόνοιες ότι το πρόβλημα είναι πολύ πιο εκτεταμένο καθώς αποτελεί θέμα ταμπού και πολλά παιδιά φοβούνται να μιλήσουν .Πολλά περιστατικά βίας μένουν ανέγγιχτα γιατί στιγματίζουν ιδιαίτερα τους θύτες , τα θύματα και κυρίως το κύρος του σχολείου .Η σιωπή εγκλωβίζει τη βία στη μνήμη αυτών που την βιώσαν με άγνωστες συνέπειες.
ΟΡΙΣΜΟΣ:
Τι είναι όμως σχολική βία; Η απάντηση δεν είναι εύκολη .θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι η επιβολή της θέλησης ενός μέρους της εκπαιδευτικής διαδικασίας σε κάποιο άλλο και η πρόκληση ζημιάς η βλάβης .Ποιες είναι όμως οι μορφές της σχολικής βίας ; είναι η λεκτική ,η σωματική ,η ψυχολογική ,η σεξουαλική ,η ηλεκτρονική και ο βανδαλισμός.
Σωματική βία: Έχει να κάνει με ξυλοδαρμό ,σπρωξίματα σφαλιάρες η γρονθοκοπήματα . Είναι ίσως οι πιο έντονες μορφές άσκησης βίας.
Λεκτική βία. Είναι η χρησιμοποίηση λέξεων η εκφράσεων για να χαρακτηρίσουμε κάποιον και εννοείτε οι χαρακτηρισμοί αυτοί δεν είναι καθόλου κολακευτικοί και μειώνουν το άτομο στο όποιο αναφέρονται .Το αποτέλεσμα αυτής της βίας είναι ότι το άτομο κλείνεται στον εαυτό του και η απομόνωση του.
Ψυχολογική βία. Εδώ έχουμε συνδυασμό των παραπάνω με αποτέλεσμα ο μαθητής που δέχεται τη βία να μην θέλει να πάει στο σχολείο , να μη τολμάει να μιλήσει και να μην έχει το θάρρος της γνώμης του .
Ηλεκτρονική βία : Είναι το νέο φρούτο που έχει άμεση σχέση με τις νέες τεχνολογίες. Ένα βίντεο ,μια φωτογραφία και η ανάρτηση του στο διαδυκτιο. Και άδω η πίεση είναι πολύ μεγάλη ιδίως αν πρόκειται για προσωπική στιγμή.
Ποιοι είναι όμως τα θύματα της σχολικής βίας ; Ως συνήθως θύματα είναι μαθητές με κάποια αδυναμία σωματική ,εμφανισιακή ή οτιδήποτε μπορεί να αποτελέσει λαβή για σχόλια . Τα θύματα είναι συνήθως άτομα ντροπαλά ,ήσυχα με λίγους φίλους εκτός σχολείου και κανέναν από τον χώρο του σχολείου, που έχουν υπερπροστατευτικές μητέρες και δεν μπορούν να τα βγάλουν πέρα μόνα τους.
Αντίθετα οι μαθητές – θύτες είναι παιδιά που δεν πήραν την πρέπουσα αγάπη από το σπίτι ή μεγάλωσαν σε ένα σπίτι που επικρατούσε ο εκφοβισμός.
Ποια είναι όμως τα αίτια της σχολική βίας;
Η βία ως κοινωνικό φαινόμενο έχει στενή σχέση με την κοινωνική ανισότητα ,τον κοινωνικό αποκλεισμό ,την ματαίωση και την διαφορετικότητα .Είναι συνυφασμένη με την παραβατικότητα ,το αδιέξοδο και το φόβο αλλά και με την εκμηδένιση ,την απαξίωση του ανθρώπου από τον άνθρωπο .Οι περισσότεροι άνθρωποι είναι εν δυνάμει βίαιοι .Δεν υπάρχουν βίαιοι άνθρωποι αλλά κάτω από ορισμένες συνθήκες που δημιουργεί το περιβάλλον όλοι μπορεί να γίνουν.
Ποιες είναι όμως οι διαστάσεις της βίας ; η σχολική βία μπορεί να εμφανιστεί με τη βία μεταξύ μαθητών ,με τη βία μεταξύ εκπαιδευτικών ,με τη βία εκπαιδευτικών προς τους μαθητές ,με τη από τους εκπαιδευτικούς προς την διοίκηση ,με τη βία από τους εξωσχολικούς προς μαθητές ,με τη βία γονέων προς τους εκπαιδευτικούς.
Τι πρέπει να προσέξουν οι γονείς :
Το παιδί που πέφτει θύμα ενδοσκοπικής βίας μένει κλεισμένο στον εαυτό του. Οι γονείς μπορούν να το αντιληφθούν αν προσέξουν διαφορές στην συμπεριφορά του ,όπως : ένα έντονο άγχος , ανασφάλεια ,φοβίες , σχολική άρνηση , αποτυχία στα μαθήματα και μαθησιακές δυσκολίες είναι ορισμένες χαρακτηριστικές αλλαγές.
Το παιδί θύμα μπορεί να εμφανίσει ψυχοσωματικά συμπτώματα ,όπως πονοκέφαλος ,πόνους στη κοιλία , διαταραχές ύπνου , βραδινή ενούρηση ,κατάθλιψη ακόμη και απόπειρες αυτοκτονίας.
Τα τελευταία χρόνια λειτουργεί τηλεφωνική γραμμή υποστήριξης της Εταιρείας Ψυχοκοινωνικής Υγείας του Παιδιού ( τη. 8018011177 και 11611) Οι κλήσεις που δέχεται το τηλεφωνικό κέντρο είναι παρά πολλές και είναι κυρίως από γονείς αλλά και από εκπαιδευτικούς και παιδιά.
Από έρευνες που έγιναν έχει διαπιστωθεί ότι το μεγαλύτερο ποσοστό βίας παρατηρείται στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη ,ότι η σχολική βία εκφράζεται κυρίως με βανδαλισμούς και καταστροφές σχολικού εξοπλισμού, ότι μαθητές με υψηλή βαθμολογία εμπλέκονται λιγότερο σε βιαιότητες είτε ως θύτες είτε ως θύματα ενώ μαθητές με μέτρια ή χαμηλή βαθμολογία εμπλέκονται πολύ περισσότερο. Επίσης οι μαθητές όσο μεγαλώνουν τόσο λιγότερο εμπλέκονται σε βίαια περιστατικά και οι μαθητές που συμμετέχουν σε βίαια περιστατικά είναι συνήθως και θύτες και θύματα.
Πως όμως αντιμετωπίζεται το πρόβλημα της σχολικής βίας;
Πολλάκράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθώς και στην Αμερική ,όπου το πρόβλημα έχει πάρει σοβαρές διαστάσεις , έχουν πάρει εκτενή μέτρα για την πρόληψη και αντιμετώπιση της σχολικής βίας και αντιμετωπίζεται σφαιρικά. Στην Ελλάδα η σχολική βία δεν αναφέρεται ως αυτόνομο ζήτημα και αντιμετωπίζεται μέσα στην ευρύτερη εκπαιδευτική μεταρρύθμιση χωρίς να γίνεται ρητή αναφορά στο ζήτημα. Οι πολιτικές που συμβάλλουν στη βελτίωση του σχολικού κλίματος και στην ποιοτική αναβάθμιση της εκπαίδευσης ,μπορούν να συμβάλουν και στην πρόληψη της βίας και του κοινωνικού αποκλεισμού ,κυρίως αν ο εκπαιδευτικός έχει την κατάλληλη επιμόρφωση .
Ο Εκπαιδευτικός χρειάζεται ιδιαίτερη επιμόρφωση για τη διαχείριση των πολιτισμικών ,δεοντολογικών ,συναισθηματικών ,ψυχικών και άλλων συγκρούσεων που συμβαίνουν στη τάξη αλλά και στον ίδιο ως μέλους της κοινωνίας που ζει ,που αποδέχεται τις αξίες της και τις στηρίζει ή τις θέτει στην κρίση και τον προβληματισμό του συνόλου .Και εδώ δεν μπορούμε να παραβλέψουμε τα νέα δεδομένα που υπάρχουν στην ελληνική κοινωνία ,την οικονομική κρίση αλλά και την κρίση αξίων και τις δυσοίωνες προβλέψεις για το μέλλον των νέων και πως όλα αυτά επηρεάζουν τον ψυχισμό των μαθητών και όχι μόνο. Επίσης η προαγωγή της ψυχικής υγείας θα ήταν ένα αποτελεσματικό μέτρο για την πρόληψη της βίας. Το σχολείο μπορεί να λειτουργήσει ως ένας αυτόνομος οργανισμός που θα μπορούσε ορίζοντας το σχολικό ήθος να ελέγχει κάθε έκφραση σχολικής βίας και με τη συνεργασία των εκπαιδευτικών ,των μαθητών και των γονέων να αναπτύξουν κανόνες για την προστασία όλων των μελών από κάθε μορφή βίας που απαξιώνει κάθε άτομο και δημιουργεί συνθήκες αποκλεισμού. Το σχολείο πρέπει με διαφόρους τρόπους επικοινωνίας να ενδυναμώνει την προσωπικότητα των μαθητών , να αναπτύσσει πνεύμα συνεργασίας και συμμετοχής ανάμεσα σε όλα τα μέλη της σχολικής κοινότητας και να βοηθά στην ψυχική και συναισθηματική ισορροπία των μαθητών καθώς και στην αυτοεκτίμηση ,το σεβασμό και την δημιουργικότητα και αυτονομία των μελών. Βέβαια όλα αυτά θα έπρεπε να γίνουν με την στήριξη από εξειδικευμένα άτομα που έχουν μελετήσει και το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον του σχολειού , τα οποία θα αναλάβουν σεμινάρια για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών ,προτείνουν πολιτιστικά δρώμενα ,καλλιτεχνικές δράσεις , βιωματικές μεθόδους κ.α. Ήδη όλα αυτά εφαρμόζονται σε πολλές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης με μεγάλη επιτυχία. Στην Ελλάδα όλα αυτά αποτελούν όνειρο θερινής νύχτας!!!
Κλείνοντας πρέπει να τονίσουμε ότι η σχολική βία είναι αναπόσπαστο κομμάτι της βίας και της παραβατικότητας που υπάρχει στην κοινωνία, δεν μπορούμε να την δούμε και να την αντιμετωπίσουμε μεμονωμένα. Το θύμα και ο θύτης είναι άτομα από την κοινωνία στην οποία ανήκει και το σχολείο. Η στάση τους και η συμπεριφορά τους αντανακλά και αναπαράγει ότι το οικογενειακό ,σχολικό και κοινωνικό περιβάλλον καλλιεργεί.
Ο έλεγχος της σχολικής βίας στη σχολική κοινότητα χωρίς μέτρα πολιτικής που να αντιμετωπίζουν το πρόβλημα που υπάρχει στην ευρύτερη κοινωνία δεν είναι μόνο ένα απλό ημίμετρο ,είναι μέτρο συντήρησης και διαιώνισης της βίας. Πριν ή παράλληλα με τον σχεδιασμό πολιτικών για τον έλεγχο της σχολικής βίας χρειάζεται να σχεδιαστούν και να λειτουργήσουν μέτρα και πολιτικές για την πρόληψη της βίας στην κοινωνία..
