Μια «αλμυρή» εκπαιδευτική επίσκεψη – γνωριμία με τον τόπο μας,
με μια «Ωδή στ’ αλάτι»!!
Τον Νοέμβριο του 2024, στο πλαίσιο περιβαλλοντικών δράσεων, επισκεφτήκαμε με συμμαθητές/τριες το ΚΕΠΕΑ Μαρώνειας στον Ίμερο και τις αλυκές της Γλυφάδας, ώστε να μάθουμε την διαδικασία παραγωγής του αλατιού. Τι είναι όμως οι αλυκές;
Αλυκή ονομάζεται ο τόπος παραγωγής του αλατιού, όταν αυτή γίνεται από εξάτμιση θαλάσσιου νερού με την επίδραση της θέρμανσης από τον ήλιο και τον αέρα. Συνήθως είναι επίπεδο τμήμα κοντά στην παραλία, κατάλληλα διαμορφωμένο, όπου παρασκευάζεται αλάτι, αφού εξατμιστεί το θαλασσινό νερό.
Οι αλυκές είναι τεχνητοί υγρότοποι, με χαρακτηριστικά υδροβιότοπων, παράκτια οικοσυστήματα μοναδικής αρχιτεκτονικής, όπου ζουν φυτά και ζώα, τα οποία έχουν προσαρμοστεί στα αυξημένα επίπεδα αλατότητας. Εκεί μπορούμε να δούμε το αλάτι στην πρωτογενή του μορφή. Έχουν πολύ μεγάλη οικολογική αξία, κυρίως γιατί προσφέρουν τροφή και καταφύγιο σε διάφορα σημαντικά είδη πουλιών. Προστατεύονται από τη Συνθήκη Ramsar. Επιπλέον, αποτελούν οικονομική δραστηριότητα για τη γύρω περιοχή, χωρίς να ρυπαίνουν το περιβάλλον, καθώς προσφέρουν εποχιακή (μεροκάματα) ή και μόνιμη δουλειά, θέσεις εργασίας δηλαδή, σε κατοίκους.
Οι αλυκές της Γλυφάδας (Μέσης), μαζί με την αλυκή της Νέας Κεσσάνης Ξάνθης, είναι η μοναδική φυσική πηγή θαλασσινού κρυσταλλικού αλατιού σ’ όλη τη Θράκη και τη Μακεδονία μέχρι τον Θερμαϊκό. Προσφέρουν στην περιοχή ένα μοναδικό «αξιοθέατο», το οποίο μπορούν να επισκεφτούν πολλά σχολεία έτσι ώστε οι μαθητές να δουν μπροστά στα μάτια τους την παραγωγή του αλατιού.
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ Η ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΑΛΑΤΙΟΥ
Η ιστορία του αλατιού ξεκινάει από τους αρχαίους χρόνους και φτάνει μέχρι και σήμερα. Να κάποιες από τις πληροφορίες που μάθαμε από την επίσκεψη και την ξενάγησή μας στις αλυκές:
- Το αλάτι είναι σπουδαίο για τον άνθρωπο. Απαραίτητο για τη λειτουργία οργάνων του σώματός μας, είναι πηγή ιωδίου και φθορίου. Χρησιμοποιείται στη διατροφή μας, στη φαρμακευτική, στην υαλουργία, στη σαπωνοποιία κι αλλού. Όμως η αυξημένη κατανάλωσή του κρύβει πολλούς κινδύνους και χρειάζεται προσοχή.
- Ήταν γνωστό και χρησιμοποιούνταν από την αρχαία εποχή. Σε μερικές περιοχές το χρησιμοποιούσαν σαν νόμισμα, με το οποίο οι πλούσιοι πουλούσαν δούλους σε αντάλλαγμα με αλάτι, ενώ άλλοι έκαναν τις αγορές και τις πωλήσεις με κομμάτια αλατιού. Άλλοι λαοί είχαν έλθει σε πόλεμο μεταξύ τους για να κατακτήσουν εδάφη με αλατούχες πηγές..
- Το αλάτι κατέχει σημαντική θέση στη ζωή των λαών, στις συνήθειες, στη θρησκεία και στις παραδόσεις τους. Κατά τους αρχαίους Έλληνες συμβολίζει τη φιλία και την αλληλεγγύη. Με αυτό επισφράγιζαν τις συμφωνίες τους. Επίσης το χρησιμοποιούσαν στις θυσίες και στις προσφορές τους προς τους θεούς. Έτσι, είχαν τη συνήθεια να σκορπίζουν αλάτι σε αγρούς που αφιέρωναν στους θεούς τους.
- Το αλάτι αναφέρεται σε πολλές ελληνικές παροιμίες: «άλας και τράπεζαν μη παραβαίνειν» «μαζί φάγαμε ψωμί κι αλάτι», δηλαδή συνδεθήκαμε στενά, «σε ξένο φαΐ αλάτι μη ρίχνεις», δηλαδή μην ανακατεύεσαι σε ξένες υποθέσεις, «τον έκανα τ” αλατιού», δηλαδή τον έδειρα.
- Επίσης ο Μωσαϊκός Νόμος θεωρεί το αλάτι σαν σύμβολο και σαν απαραίτητο στοιχείο της προσφοράς προς τον Θεό. Στην Καινή Διαθήκη αναφέρεται: «υμείς εστέ το άλας της γης», όπως είπε ο Χριστός στους μαθητές Του. Και άλλοι λαοί, όπως οι Ασσύριοι, οι Πέρσες, χρησιμοποιούσαν το αλάτι στις θρησκευτικές τους τελετές.
- Μέχρι σήμερα έχουν διατηρηθεί αρκετές προλήψεις σχετικά με το αλάτι. Π.χ. Αν ρίξεις αλάτι κάτω από το κάθισμα κάποιου ανεπιθύμητου, αυτός θα σηκωθεί & θα φύγει. Δεν δανείζουν αλάτι οι χωρικοί, γιατί πιστεύουν ότι «ψοφάνε τα ζωντανά». Επίσης αποφεύγουν να χύσουν αλάτι από την αλατιέρα. Στη Γερμανία θεωρείται ευλογία η ανακάλυψη αλατούχου πηγής.
Οι περιοχές των αλυκών μας δίνουν πολλές γνώσεις αλλά όταν βρισκόμαστε σε τέτοιες περιοχές πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί με τα μηχανήματα που χρησιμοποιούνται. Σε περίπτωση δε που γλιστρήσουμε και πέσουμε μέσα στην αλυκή δεν θα καταστραφούν μόνο τα ρούχα μας αλλά, αν έχουμε ευαίσθητο δέρμα, η υπερβολική δόση αλατιού μπορεί να μας δημιουργήσει εγκαύματα.
Η ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΗΣ ΕΚΔΡΟΜΗΣ
Mε το πρόγραμμα του ΚΕΠΕΑ ΜΑΡΩΝΕΙΑΣ «Ωδή στ’ αλάτι»
(Δηλαδή, ένα τραγούδι – ύμνο στο αλάτι)
Η εκδρομή αυτή ήταν μία μοναδική εμπειρία για όλους τους μαθητές. Η υπεύθυνη κ. Κυνδελέρου Δάφνη μας ενημέρωσε στο κτήριο του ΚΕΠΕΑ σχετικά με το πρόγραμμα και ο υπεύθυνος της αλυκής μας μίλησε και μας έδειξε τα μηχανήματα που χρησιμοποιούνται για κάθε εργασία. Επίσης, με τον εξοπλισμό της υπεύθυνης του ΚΕΠΕΑ παρατηρήσαμε τον υδροβιότοπο και τα πουλιά τα οποία «φιλοξενούνταν» στις αλυκές. Το καλύτερο ήταν όταν ο υπεύθυνος που βρισκόταν εκεί μας άφησε να πάρουμε και αλάτι μαζί μας, αφού πρώτα μας εξήγησε πώς να το επεξεργαστούμε, για να το χρησιμοποιήσουμε αργότερα στο φαγητό μας .
