Των Θοδωρή Γρηγοράκη και Ισμαήλ Μωχαμμάντ
Η Μεγάλη Ελλάδα: αρχαία ελληνικά: Μεγάλη Ἑλλάς, λατινικά: Magna Graecia ή Magna Grecia, Ιταλικά: Grande Ellade) ήταν η ονομασία που είχαν δώσει οι Ρωμαίοι στην επικράτεια των διάφορων ελληνικών αποικιών στη Σικελία και τη Νότια Ιταλία.
Σύμφωνα με τον Στράβωνα που έχει γράψει τη σημαντικότερη αρχαία γεωγραφία, η Μεγάλη Ελλάδα ιδρύθηκε ήδη από την εποχή του Τρωικού πολέμου από τους Έλληνες.
Η πορεία στον χρόνο
Η ιστορία των ελληνικών κοινοτήτων και της ελληνικής γλώσσας στη Νότια Ιταλία, γνωστή και ως Magna Graecia, εκτείνεται από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, χαρακτηρισμένη από διάφορες πολιτικές, κοινωνικές και πολιτιστικές αλλαγές που επηρέασαν τη διατήρηση της ελληνικής γλώσσας και παραδόσεων.
Στη σύγχρονη εποχή, οι Έλληνες μετανάστευσαν στη Νότια Ιταλία, ιδιαίτερα μετά τον 19ο και τον 20ο αιώνα, για οικονομικούς, κοινωνικούς και πολιτικούς λόγους. Αυτή η μετανάστευση επηρέασε κυρίως τη Νότια Ιταλία και τη Σικελία, όπου πολλοί Έλληνες αναζήτησαν καλύτερες συνθήκες διαβίωσης.
Γνωστή ομάδα είναι η ελληνική κοινότητα στο Sant’Antonio στην Καλαβρία, η οποία έχει ιστορικούς και πολιτιστικούς δεσμούς με την Ελλάδα. Ειδικότερα, μετανάστες από την Ελλάδα και την Κύπρο εγκαταστάθηκαν στη Νότια Ιταλία μετά την Ελληνική Επανάσταση του 1821, με αυξανόμενη μετανάστευση λόγω της φτώχειας και της πολιτικής αναταραχής στην Ελλάδα κατά τον 20ό αιώνα.
1. Αρχαία Περίοδος (8ος – 6ος αιώνας π.Χ.): ελληνικές αποικίες ιδρύθηκαν στη Νότια Ιταλία και τη Σικελία, όπου άκμασε η ελληνική γλώσσα και πολιτισμός.
Ναός της Ήρας (Ποσειδωνία, 6ος αιώνας π.Χ.)
2. Ρωμαϊκή Περίοδος (3ος αιώνας π.Χ. – 5ος αιώνας μ.Χ.): Παρά τη ρωμαϊκή κυριαρχία, η ελληνική επιρροή παρέμεινε, ιδιαίτερα μεταξύ των ελίτ.
Αρχαίο ελληνικό θέατρο στην Ταορμίνα της Σικελίας
(3ος αιώνας π.Χ.)
3. Βυζαντινή Περίοδος (4ος – 11ος αιώνας): Κυριάρχησε η ελληνική γλώσσα και ο ορθόδοξος χριστιανισμός, διατηρημένα από τις τοπικές κοινωνίες.
4. Μεσαιωνική περίοδος (12ος – 15ος αιώνας): Η ελληνική συνέχισε να χρησιμοποιείται, αν και παρήκμασε λόγω της επέκτασης της Λατινικής Εκκλησίας και της ανόδου της ιταλικής.
5. Οθωμανική περίοδος (16ος – 19ος αιώνας): Τα ελληνικά μιλιούνταν κυρίως σε απομονωμένα χωριά εν μέσω πολιτικών πιέσεων.
6. Ελληνική Επανάσταση και 19ος αιώνας: Η επανάσταση επηρέασε τις τοπικές ελληνικές κοινότητες, ωστόσο η γλώσσα παρέμεινε στην Καλαβρία και τη Σικελία.
7. 20ος αιώνας και σύγχρονη εποχή: Οι κοινότητες αντιμετώπισαν απομόνωση και παρακμή, αλλά συνεχίζονται οι προσπάθειες για τη διατήρηση της ελληνικής γλώσσας και πολιτισμού.
Σήμερα, αυτές οι κοινότητες δίνουν προτεραιότητα στη διατήρηση της γλώσσας και των παραδόσεων τους, με πρωτοβουλίες που στοχεύουν στην αναβίωση και την προστασία της πολιτιστικής τους κληρονομιάς.
Μερικά γνωστά ελληνόφωνα χωριά στη Νότια Ιταλία
Στη σύγχρονη Νότια Ιταλία (Καλαβρία και Σικελία), υπάρχουν αρκετά ελληνόφωνα χωριά που διατηρούν την ελληνική γλώσσα και παράδοση λόγω της ιστορικής σύνδεσης με τη Μεγάλη Ελλάδα. Αυτά τα χωριά μιλούν κυρίως το «Γκρίκο», μια παραλλαγή της αρχαίας ελληνικής, επηρεασμένη από τα λατινικά και τα ιταλικά.
1. Bova – Αυτό το χωριό στην Καλαβρία είναι διάσημο για τη διατήρηση της γλώσσας και του πολιτισμού των Ελλήνων.
2. Gallicianò – Ένα μικρό χωριό στη νότια Καλαβρία γνωστό για την ελληνική γλώσσα και τις παραδόσεις του.
3. Condofuri – Βρίσκεται στη βόρεια Καλαβρία, όπου ομιλείται ακόμη η ελληνική γλώσσα.
4. Roccaforte del Greco – Ένα σημαντικό ελληνόφωνο χωριό στο Reggio Calabria.
5. Cinquefrondi – Ένα άλλο χωριό στην Καλαβρία με ιταλοελληνικό πληθυσμό, αν και η χρήση της γλώσσας μειώνεται στις νεότερες γενιές.
6. Palizzi – Ελληνόφωνο χωριό στην περιοχή Reggio.
7. Pentedattilo – Γνωστό για την παραδοσιακή ελληνική γλώσσα παρά τις κοινωνικές αλλαγές.
8. Bova Marina – Κοντά στη Bova, έχει διατηρήσει την ελληνική γλώσσα και τον πολιτισμό για γενιές.
Χωριό Άλμπερο Μπέλο
Η γλώσσα και ο ρόλος της
Η γλώσσα στις ελληνόφωνες κοινότητες της Νότιας Ιταλίας είναι ζωτικής σημασίας για την πολιτιστική τους ταυτότητα και την ιστορική τους συνέχεια, χρησιμεύοντας ως βασικό μέσο για τη διατήρηση της ελληνικής κληρονομιάς εν μέσω σημαντικών πολιτικών και κοινωνικών αλλαγών στο πέρασμα των αιώνων. Η χρησιμοποιούμενη διάλεκτος, γνωστή ως Grecanico, συνδυάζει την ελληνική με τη λατινική, την ιταλική, τη βυζαντινή και τις τοπικές επιρροές.
Βασικά σημεία
1. Πολιτιστική Ταυτότητα: Η ελληνική γλώσσα συμβολίζει την ταυτότητα αυτών των κοινοτήτων και τις συνδέει με την αρχαία κληρονομιά τους.
2. Διατήρηση Παράδοσης: Διατηρεί παραδόσεις και έθιμα μέσα από θρησκευτικές τελετές και κοινωνικές εκδηλώσεις.
3. Θρησκευτική χρήση: Η ορθόδοξη χριστιανική πίστη συνεχίζει να χρησιμοποιεί την ελληνική γλώσσα σε θρησκευτικές λειτουργίες.
4. Γλωσσική Ανθεκτικότητα: Η επιβίωση της γλώσσας σημαίνει αντίσταση ενάντια στις ιστορικές πιέσεις.
5. Εκπαίδευση και Κληρονομιά: Οι σύγχρονες προσπάθειες επικεντρώνονται στη διδασκαλία και την αναζωογόνηση της γλώσσας μέσω πολιτιστικών κέντρων και οργανισμών.
● Συνολικά, η γλώσσα είναι ζωτικής σημασίας για την πολιτιστική ταυτότητα και την ανθεκτικότητα των ελληνόφωνων κοινοτήτων στη Νότια Ιταλία, ενσωματώνοντας τις παραδόσεις, τις πεποιθήσεις και την κληρονομιά τους.
● Κατά τα πρόσφατα χρόνια ωστόσο, ο αριθμός των ομιλητών της γλώσσας έχει μειωθεί κατά πολύ, με τους νεότερους να χρησιμοποιούν κυρίως την Ιταλική γλώσσα πλέον.
Δείγμα κειμένου στο λατινικό αλφάβητο
Evò pànta sè sèna pensèo, jatì sèna fsikhì mou gapó, cè pù pào, pù sìrno, pù stèo stìn kardìa, mu pànta sèna vastò.
Δείγμα κειμένου στο ελληνικό αλφάβητο
Ἐβὼ πάντα σὲ σένα πενσέω, γιατὶ σένα φσυχή μου γαπῶ, κ́αὶ ποῦ πάω, ποῦ σύρνω, ποῦ στέω στὴν καρδία, μου πάντα σένα βαστῶ.
Μετάφραση (Καληνύχτα)
Πάντα σε σκέφτομαι γιατί σε αγαπώ, ψυχή μου, και όπου κι αν πάω, όπου κι αν παρασυρθώ, όπου κι αν μείνω, μέσα στην καρδιά μου πάντα σε κρατάω.
Αυτό είναι ένα δημοφιλές τραγούδι Griko που ονομάζεται Καλην ύφτα (Kalinífta) ή «Καληνύχτα»
Η μουσική
Η μουσική ζωή των ελληνόφωνων κοινοτήτων, ιδιαίτερα στην Ιταλία, χαρακτηρίζεται από θρησκευτική και λαϊκή μουσική, παραδοσιακά όργανα, χορό και σύγχρονες εξελίξεις.
Βασικά σημεία
1. Εκκλησιαστική Μουσική: Χρησιμοποιούνται κατά τη λατρεία, αυτοί οι ύμνοι είναι κυρίως στα ελληνικά και ακολουθούν τις βυζαντινές μουσικές παραδόσεις.
2. Λαϊκή μουσική: Αυτά τα τραγούδια αντικατοπτρίζουν την καθημερινή ζωή, τις γιορτές και τις ιστορίες της κοινότητας, που παίζονται με παραδοσιακά όργανα όπως η λύρα και το μπουζούκι.
3. Μουσικά όργανα: Τα βασικά όργανα περιλαμβάνουν τη λύρα, τον μπαγλαμά και το νταούλι, εμπλουτίζοντας παραστάσεις.
4. Χορός και Μουσική: Παραδοσιακοί χοροί συνοδεύουν τη μουσική, ενισχύοντας τις κοινωνικές γιορτές.
5. Μοντέρνα Εξέλιξη: Η παραδοσιακή μουσική επιμένει στα φεστιβάλ αλλά προσαρμόζεται και στα σύγχρονα στυλ, κερδίζοντας ευρύτερη αναγνώριση.
Ταραντέλα
Η μουσική κληρονομιά αυτών των κοινοτήτων είναι ζωτικής σημασίας για την πολιτιστική ταυτότητα και συνεχίζει να εξελίσσεται διατηρώντας τις ρίζες της.
Σχέσεις με Ελλάδα
Στη σύγχρονη εποχή, η σχέση μεταξύ Ελλάδας και Νότιας Ιταλίας εξακολουθεί να είναι σημαντική, έστω κι αν είναι λιγότερο έντονη από ό,τι στο παρελθόν. Εδώ είναι μερικά βασικά σημεία:
1. Μετανάστευση και Κοινότητες: Οι ελληνικές κοινότητες στη Νότια Ιταλία και τη Σικελία διατηρούν ζωντανές τις παραδόσεις τους. Πολλοί Έλληνες μεταναστεύουν στην Ιταλία για εργασία, ειδικά στον τουρισμό και την εκπαίδευση.
2. Εμπορικές και Οικονομικές Σχέσεις: Η Ελλάδα και η Ιταλία έχουν ισχυρούς εμπορικούς δεσμούς, μοιράζονται αγαθά και υπηρεσίες και συνεργάζονται σε διάφορους τομείς.
3. Πολιτιστικές σχέσεις: Ιταλοί και Έλληνες επισκέπτονται συχνά ο ένας τον άλλον, με πολιτιστικές ανταλλαγές και συνεργασίες στις τέχνες.
4. Διπλωματικές σχέσεις: Και οι δύο χώρες συνεργάζονται σε διεθνή ζητήματα όπως οι οικονομικές κρίσεις και η κλιματική αλλαγή.
5. Γλώσσα και Εκπαιδευτικές Σχέσεις: Εκπαιδευτικά προγράμματα προωθούν την ελληνική γλώσσα και τον πολιτισμό στην Ιταλία, υποστηρίζοντας τις ανταλλαγές φοιτητών.
Η σύγχρονη σχέση χαρακτηρίζεται από πολιτιστική, οικονομική και εκπαιδευτική συνεργασία, στην κοινή ιστορική κληρονομιά που συνδέει τους δύο λαούς.
Πηγές
