Ο αθλητισμός ανέκαθεν αποτελούσε πηγή έμπνευσης, ψυχαγωγίας και ενότητας για εκατομμύρια ανθρώπους. Ωστόσο, ο φανατισμός που αναπτύσσεται γύρω από τις αθλητικές ομάδες έρχεται συχνά σε αντίθεση με αυτές τις αξίες, μετατρέποντας τα γήπεδα σε πεδία συγκρούσεων. Ο φανατισμός, η οπαδική βία ή αλλιώς «χουλιγκανισμός» είναι ένα διεθνές φαινόμενο που σχετίζεται κυρίως με το ποδόσφαιρο αλλά και γενικότερα με τον χώρο του αθλητισμού.
Τι είναι όμως ο φανατισμός και για ποιους λόγους εκδηλώνονται περιστατικά οπαδικής βίας;
Ο φανατισμός χαρακτηρίζεται από την άκριτη προσήλωση σε μία ομάδα και την περιφρόνηση κάθε διαφορετικής άποψης. Οι φανατισμένοι οπαδοί διαφωνούν σε υπερβολικό βαθμό για πρωταθλήματα, κατατάξεις, αγώνες… Όταν όμως η λογική παραχωρεί τη θέση της στην τυφλή οργή, αυτές οι διαφωνίες κλιμακώνονται σε λεκτική και πολλές φορές σωματική βία. Δυστυχώς, το πιο ανησυχητικό είναι ότι τέτοιες συμπεριφορές οδηγούν σε απώλειες ανθρώπινων ζωών. Που οφείλεται όμως η οπαδική βία και ο φανατισμός στον αθλητισμό; Οι αιτίες μπορούν να συνοψιστούν στα ακόλουθα: Έλλειψη παιδείας: Πολλοί δεν έχουν μάθει πώς να ελέγχουν τα συναισθήματά τους και να αποφεύγουν τη βία. Ανάγκη για κοινωνική ταυτότητα: Ορισμένοι βρίσκουν νόημα και νιώθουν ότι κάπου ανήκουν μέσω της ομάδας τους. Αυτό, όμως, μπορεί να οδηγήσει σε ακραίες συμπεριφορές. Οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα: Η κρίση και η ανασφάλεια κάνουν πολλούς να νιώθουν απογοήτευση και θυμό, που συχνά εκφράζονται με επιθετικότητα και βίαιες πράξεις.
Οι ρίζες λοιπόν του φανατισμού είναι βαθύτερες από ό,τι φαίνεται. Ο κοινωνικός αποκλεισμός, η έλλειψη παιδείας αλλά και η εμπορευματοποίηση του αθλητισμού συμβάλλουν στην ένταση του φαινομένου. Παράλληλα, τα μέσα ενημέρωσης συχνά προβάλλουν την αντιπαλότητα και «εχθρότητα» μεταξύ των ομάδων, ενισχύοντας το διχασμό και προωθώντας τη βία.
Ένα συμβάν που συγκλόνισε την ελληνική κοινωνία είναι αυτό του Άλκη Καμπανού. Ο άτυχος νέος άφησε την τελευταία του πνοή την 1η Φεβρουαρίου 2022, κοντά στην οδό Χαριλάου στη Θεσσαλονίκη, κατά την διάρκεια βίαιης επίθεσης από οπαδούς της αντίπαλης ομάδας. Η αγάπη του για την ομάδα του, του στοίχισε την ίδια του τη ζωή.
Στις μαύρες σελίδες του ποδοσφαίρου προστέθηκε πέρυσι ένα ακόμη τραγικό γεγονός. Το ημερολόγιο έδειχνε 7 Αυγούστου 2024. Ο 29χρονος Μιχάλης Κατσούρης, δολοφονείται έξω από το γήπεδο της Νέας Φιλαδέλφειας. Ας ελπίσουμε ότι ο «Μάικ», όπως το αποκαλούσαν οι φίλοι του, θα είναι το τελευταίο θύμα οπαδικής βίας.
Δυστυχώς, το φαινόμενο δεν είναι αποκλειστικά ελληνικό. Σύμφωνα με την ιστοσελίδα Trine.edu, περίπου το 8% των Αμερικανών φιλάθλων έχουν πέσει θύματα βίας λόγω οπαδικών διαφορών. Μάλιστα, από το 2012 έως το 2019 καταγράφηκαν πάνω από 800 θάνατοι που συνδέονται με φανατισμό ακόμα και σε αθλήματα με λιγότερη δημοτικότητα, όπως το μπέιζμπολ. Για να περιοριστούν τα περιστατικά βίας στα γήπεδα, έχουν ληφθεί πολλά μέτρα όπως η απαγόρευση κατανάλωσης αλκοόλ, το ηλεκτρονικό εισιτήριο, κάμερες εντός και εκτός γηπέδου καθώς και η απομάκρυνση των ταραξιών από το γήπεδο. Παράλληλα οι οικογένειες, ηλικιωμένοι και άλλες ευπαθείς ομάδες, μπορούν να παρακολουθούν από «ασφαλείς» θύρες, στις οποίες είναι λιγότερο πιθανό να υπάρξει κάποιο επεισόδιο βίας.
Πέρα από τα παραπάνω όμως καθοριστικό ρόλο έχει η εκπαίδευση. Τα μαθήματα αθλητικής παιδείας στα σχολεία με στόχο την ευαισθητοποίηση των νέων και την ενίσχυση του σεβασμού και της συνεργασίας μπορούν να μειώσουν το φαινόμενο.
Ο φανατισμός δεν έχει τίποτα να προσφέρει. Αντίθετα, στερεί ζωές, απομακρύνει τα παιδιά και τις οικογένειες από τα γήπεδα και αμαυρώνει τη χαρά του αθλητισμού. Ως κοινωνία, πρέπει να αναρωτηθούμε: σε τι μας ωφελεί αυτή η τυφλή οργή; Ας μην ξεχνάμε ότι ο αθλητισμός είναι για όλους. Αποτελεί μια παγκόσμια γλώσσα που ενώνει, εμπνέει και μας υπενθυμίζει ότι οι διαφορές μας μπορούν να συνυπάρξουν αρμονικά.
Η αλλαγή ξεκινά από εμάς τους ίδιους. Ξεκινά από τη στιγμή που θα επιλέξουμε να σεβόμαστε τον αντίπαλο και να θυμόμαστε ότι, πέρα από ομάδες, είμαστε πρώτα άνθρωποι.
